Morgunblaðið - 27.10.1974, Síða 29

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. OKTOBER 1974
29
Rætt við
framkvæmda-
stjóra FSN:
Askcll Einarsson, fram-
kvæmdastjóri FSN, fyrrver-
andi bæjarstjóri á Húsavfk.
Byggðabandalag
Hver landshluti hefur sin
staðbundnu sérkenni. Og fólk-
ið, sem landshlutana byggir,
hefur sín einkenni: í máifari,
háttum og þankagangi. Nútíma
samgöngur hafa að vísu fært
byggðir saman og máð að
nokkru þann mismun, sem áður
var.
Norðlendingar vóru og eru
enn með sitt sérstaka svipmót.
Húnvetningar, Skagfirðingar,
Tvær
fræðsluskrifstofur
á Norðurlandi
Samkvæmt lögum um grunn-
skóla verða stofnsettar tvær
fræðsluskrifstofur á Norður-
landi. Önnur á Akureyri, fyrir
Norðurland eystra, hin á
Blönduósi fyrir vesturhlutann.
Gert er ráð fyrir því, að þær
taki til starfa á næsta ári og að
stöður fræðslustjóra verði aug-
Strjálbýli
tilheyrandi tilkostnaði. Ekki er
að efa, að þetta ástand raforku-
mála hefur verið þröskuldur i
vegi eðlilegrar iðnþróunar í
landsfjórðungnum.
Væntanleg Kröfluvirkjun er
spor i rétta átt, en nokkur ár
munu liða þar til raforka frá
þeirri virkjun verður að veru-
leika. Þegar þarf að velja á
milli fyrirliggjandi valkosta á
Norðurlandi í ákvörðun nýrrar
virkjunar, í landsfjórðungnum
sjálfum.
Þar sem vötn falla í norður
ið. Hér verða þau mál ekki
rædd, aðeins látin i ljós sú von,
að þær megi gefa góða raun
fyrir fjórðunginn, og verði
hraðað sem frekast má verða.
Varðandi samgönguáætlun
kemur i hugann, að sveitarfé-
lög hér nyrðra hafa stofnað
samstarfsfélag, Norðurbraut
hf., um varanlega gatnagerð á
Norðurlandi, en á þvi sviði eru
mörg og stór verk óunnin. Von-
andi hefjast framkvæmdir á
vegum félagsins á næsta ári.
Vinna þarf að margháttaðri
áætlanagerð varðandi fjórðung-
inn: landbúnaðaráætlun, iðn-
þróunaráætlun, ferðamálaáætl-
un o.fl.
Hólar f Hjaltadal. Höfuðstaður og menntasetur Norðlendinga um
margra alda skeið. Enn segja Norðlendingar: „heim að Hólum“,
eins og kynslóðirnar hafa gert gegn um aldirnar. Svo veglegan sess
skipa Hólar enn f hugum og hjörtum Norðlendinga.
Eyfirðingar og Þingeyingar
eiga hverjir um sig sfn sérkenni
í þjóðarvitundinni, sem skerpzt
hafa i munnmælum og geymd
þjóðarinnar. Ætla mætti, að
héraðsstolt og svæðarígur tor-
veldaði byggðasamstarf norðan
heiða. Þó er svo ekki. Þar sem
vötn falla í norður eru elztu
starfandi landshlutasamtökin:
Fjórðungssamband Norðlend-
inga, sem verður 30 ára á næsta
ári.
Norðurland skiptist engu að
síður í nokkur afmörkuð svæði,
sem hvert um sig er samstarfs-
vettvangur um héraðsmálefni,
innan sýslunefnda og milli
kaupstaða og aðliggjandi
sveita. Siglufjörður og Ólafs-
fjörður hafa sérstöðu sem
hreinræktaðir útgerðarstaðir,
með takmörkuð tengsl við land-
búnaðarhéruð.
Fjórðungssamband Norð-
lendinga (FSN) er samnefnari
norðlenzkra sveitarfélaga;
byggðabandalag, til að virkja
samtakamátt Norðlendinga um
sameiginleg hagsmunamál. I
tilefni af 16. fjórðungsþingi
FSN beindum við nokkrum
spurningum til framkvæmda-
stjóra þess, Áskels Einarssonar,
fyrrv. bæjarstjóra í Húsavík. —
Frásögn hans verður efnislega
rakin hér á eftir.
lýstar til umsóknar upp úr
næstu áramótum. Ljóst er, að
fræðsluumdæmin nýju hafa
veigamiklu hlutverki að gegna.
Hinsvegar skortir landshluta-
samtökin tekjustofn til að mæta
kostnaði við þau. Fræðsluráðin
verða sjálfstæðar stofnanir, en
ekki deildir landshlutasam-
taka, og kostnaðarhliðin hlýtur
að þurfa nánari könnunar við.
Stefna FSN f menntamálum f
dag markast m.a. af:
1) Að fiskvinnslu- eða fisk-
iðnskóli verði stofnsettur í
Siglufirði.
2) Nýr tækniskóli og nýr
verzlunarskóli verði staðsettir á
Norðurlandi.
3) -Hjúkrunarnám verði hafið
við Fjórðungssjúkrahúsið á
Akureyri.
4) Starfsemi tónskóla fái
sams konar kostnaðarlega
viðurkenningu og aðrar náms-
brautir í skólakerfinu.
5) Starfsgrundvöllur héraðs-
bókasafna og bæjarbókasafna
verði efldur.
6) Vegur Hóla f Hjaltadal,
hins forna menntaseturs og
höfuðstaðar Norðurlands, verði
efldur.
Orkumál og iðnþróun
Beinn raforkuskortur og
óvissa í raforkumálum Norður-
lands hefur verið eitt stærsta
vandamál fjórðungsins undan-
farin ár. A Norðausturlandi
hafa truflanir í raforkufram-
leiðslu valdið umtalsverðum
óþægindum og tilkostnaði hjá
ibúum kjördæmisins. I vestur-
hlutanum er stór hluti rafork-
unnar dísilframleiddur, með
Landshlutaáætlanir
Unnið er að samgönguáætlun
fyrir Norðurland og landshluta-
áætlunum fyrir Norðurland
vestra og N-Þingeyjarsýslu.
Þessar áætlanir eru seinar í
vinnslu og skiptar skoðanir eru
um, hvern veg að þeim er stað-
Landshlutasamtökin
Það er að mínu mati tíma-
bært að lögfesta stöðu lands-
hlutasamtaka sveitarfélaga í
stjórnkerfinu. Reynslan hefur
sýnt, að þessi samtök eiga
fullan rétt á sér og að þau hafa
áunnið sér sinn sess. Ég tel, að
ekki megi blanda þessu máli
saman við hugmyndir manna
um fylkjaskipan, sem er óskylt
mál. Landshlutasamtökin eru
sveitarstjórnasamtök, í senn
þjónustu-, hagsmuna- og stjórn-
unarsamtök, í umboði sveitar-
stjórna.
Síðustu ár hafa verið tíma-
mótaár í búsetuþróun á lslandi.
Á sl. ári, 1973, náðist í fyrsta
sinn um langt árabil jafnvægi
í íbúaaukningu landsbyggð-
arinnar miðað við Stór-Reykja-
víkursvæðið. Þessu þarf að
fylgja eftir meó markvissum
aðgerðum í framleiðsluupp-
byggingu landsins. 1 þessu efni
hafa landshlutasamtökin mik-
ilsverðu hlutverki að gegna.
Tímabært er að nkisstjórn og
Alþingi stuðli að því, að lög-
festar verði til lengri tíma sér-
stakar aðgerðir til að tryggja
þetta byggðajafnvægi, sem og
stöðu samtakanna í því starfi og
stjórnkerfinu.
sf.
Fréttabréf úr Meðallandi
Hnausum, 18. oktl974.
Veður
og heyskapur
Nú hefur rignt nokkuð, en mjög
gott veður hefur verið undanfar-
ið. Kom það sér vel fyrir þá, sem
hafa haft lömb á túnum. Það lán-
ast verr, ef óveðrasamt er. Jörð
sölnaði snemma, enda kom gróður
óvenju fljótt í vor. Nú stendur
yfir sauðfjárslátrun og er eflaust
með drýgra móti. Var heyfengur
víða lélegur. Þar sem verst var
hér f sveit má þykja gott, ef náðist
þriðji partur, miðað við 1 fyrra.
Þetta eru af leiðingarnar af ótíðar-
kaflanum mikla fyrri part síðast-
liðsins vetrar. Líklega þeim
versta á öldinni, því 1918 voru
meiri stillur. Þarna var um köfn-
un að ræða. Líkt mun ástandið
vera á Brunasandi og sums staðar
í Álftaveri, en ógleggra hef ég
frétt þaðan. Misjafnlega hafa
menn sloppið út úr þessu og hall-
andi tún í Meðallandi kól minna.
Sumir hafa þegar keypt hey, en
fyrningar bjarga þessu eitthváð
við.
Örn
Örnin kom í fyrra um veturnæt-
ur og hélt til við Edduvatnið
þangað til í þorrabyrjun. Hún hef-
ur alltaf komið síðan veturinn
1967—'68. Verstu veturna á þessu
tímabili kom hún um veturnætur
og var þá stundum til vors. Þetta
er voldugur fullorðinn fugl. Ég
hef ekki haft spurnir af henni
ennþá.
Rafmagn
Nú er langt komið að rafvæða
alla bæi í Meðallandi frá Rafveit-
um rfkisins. Að Botnum er þó
ekki lagt ríkisrafmagn, en þar er
verið að byggja stóra vatnsafls-
stöð. Líður senn að því að nær öll
byggðin „milli Sanda“ fái ríkis-
rafmagn, en nú er unnið að því í
Fljótahverfi og Álftaveri.
Beruflóð
I sumar var að mestu lokið við
að grafa fram Beruflóð. Eitt sinn
var það allmikið stöðuvatn, en
það er nú að mestu fullt af sandi.
Þarna var áður silungurog mikill
áll, meðan vatnið var nógu djúpt,
en er nú hvort tveggja horfið. Er
skurðurinn er fullgerður þorna
miklar ógöngur, er hafa orðið
margri sauðkindinni að fjörtjóni.
Skurðurinn gerir aðstöðu til bú-
setu allt aðra á stóru svæði, þar
sem túnin hafa verið komin í eyði-
leggingu vegna bleytu.
„Að hverju sem
mér verður það”
Meðallandið er orðin allt önnur
sveit eftir að skurðgröfurnar
komu. Þarna hefur mörg
blástararbláin þornað. Sumar
eiga sér sögu, sem hverfur með
þeim. Hún er orðin þurr gamla
bláin fyrir austan Strönd. Þarna
var skírður maður um aldamótin
síðustu, þá ferðuðust Mormónar
um landið og boðuðu mönnum trú
sína. Trúboðinn skírði. Það var
kuldaveður og þeir lentu þarna í
mikilli vosbúð. Þetta var niður-
dýfingarskírn og sá hængur varð
á athöfninni, að skírnarþeginn sá
aldrei heilagan anda hversu oft
sem honum var difið í blána. Sein-
ast segir Mormóninn: „Sérðu þá
mig?“ „Já,“ segir hinn. Varð það
þá að duga. Var víst hvort
tveggja, að Mormónanum var orð-
ið nógu kalt og þótt leitt, ef hann
drekkti þarna manninum.
Ingimundur Eiríksson á Rofa-
bæ var þá orðinn gamall og ævin
senn á enda. Mormóninn kom að
Rofabæ og boðaði heimilisfólkinu
nýja trú. Er hann hafði lokið máli
sínu segir Ingimundur: „Ég ætla
nú að reyna að halda mig við
kenningu þeirra Hallgríms
Péturssonar og meistara Jóns, „að
hverju sem mér verður það.“
Sumum náttúruverndarmönn-
um er illa við uppþurrkun og áður
var mjög mikið fuglalíf við Beru-
flóð, en nú er það að mestu horfið,
minkurinn hefur séð fyrir því. Og
það er engin hætta á að ekki verði
mýrar í Meðallandi, því mikið af
landinu innan sandgræðslugirð-
inganna verður mýrlendi.
Eldvatn
Laxveiði varð minni í Eldvatni
á veiðisvæði Stangveiðifélags
Hafnfirðinga en undanfarin tvö
ár, u.þ.b. rúmlega 30 laxar, urðu
rúmir 100 í fyrra. Var miðhluti
veiðitímans hálfdauður nú og
ekki sízt hvað sjóbirting snerti,
en hefur alltaf verið bestur.
Þetta ár mun þó marka tímamót
hvað ána snertir. Þar sem mestur
sandur var hjá Feðgum var hún
þrengd og ýtt út af miklu sand-
svæði þar utar. Gæti farið svo, að
lítill sandur yrði i ánni fyrir vest-
an Hnausa næsta sumar.
10.000 niðurgöngulaxaseiðum
var sleppt í Eldvatn i sumar og
voru nú í fyrsta skipti höfð i þró
við ána í nokkurn tíma.
Kúðafljót
Áður kom oft fyrir, að Kúða-
fljót flæddi austur á byggðina í
Meðallandi, erþað spilltistá vetr-
um. Var það þá mesti vágestur.
Fyrir nálægt 20 árum var komið í
veg fyrir þetta með fyrirhleðsl-
um.
Að því er kunnugir segja er
fljótið nú byrjað að brjóta sér leið
austur aftur. Er ekki um annað að
ræða en koma í veg fyrir það, að
öðrum kosti leggst aðalbyggðin f
sveitinni í eyði. Þarna eru allt
rikisjarðir og margar orðið vel
upp byggðar. Yrði það tvennt
ólíkt fyrir rikið að gera og halda
við fyrirhleðslum við fljótið eða
að þurfa að kaupa upp mannvirk-
in á jörðunum.
Vilhjálmur.
Hilmar
Foss
lögg. skjalaþýð. og dómt.
Hafnarstræti 11 — simi 14824
(Freyjugötu 3 7 — simi 12105)
margfaldor
markod vðar