Morgunblaðið - 27.10.1974, Page 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. OKTÓBER 1974
Aðsent:
**••••*
Síðastliðinn áratug hef ég
fylgzt talsvert með kvikmynd-
um sökum þess að ég hef meira
dálæti á þeim en leikhúsum.
Kvikmyndagagnrýni i dag-
blöðunum hef ég einnig lesið,
þegar ég rekst á slík skrif.
Margar umsagnir hafa verið
góð blaðamennska, en oft hef-
ur kvikmyndagagnrýni verið
höfundi sínum til skammar.
Eina sögu kann ég að segja
af kvikmyndagagnrýnanda.
Sagan er hvorki atvinnurógur
né níð. Eg segi þessa sögu af
því að hún er sönn.
Kvikmyndagagnrýnandinn
kom inn í salinn ásamt föru-
naut af gagnstæðu kyni. Þau
voru bæði á felgunum, og þó
að sýning hæfist, þá sam-
kjöftuðu þau ekki, umvafin
þessum feikna áfengisdampi.
Þau sátu við hlið mér, svo ég
hefði getað fengið mér einn
tvöfaldan i útblæstrinum frá
þeim, en hjúin höfðu vakið
áhuga minn, og því lét ég eins
og ekkert væri. öðru hverju
var mér litið til hliðar, og sýnd-
ist mér þau horfa ákaflega
hvort upp í annað, ef þau
gerðu hlé á samræðunum,
sennilega hafa þau verið að
telja fyllingar i tönnum hvors
annars.
Það hvarflaði ekki að mér,
að gagnrýnandinn væri að
vinna, en skömmu síðar birtist
kórónan á myrkraverki þeirra
í einu dagblaðanna. Kvik-
myndagagnrýnandinn skrifaði
eitthvað á þessa leið: „Ég skil
ekki, hvað vakir fyrir höfundi,
og sennilega veit höfundurinn
það ekki sjálfur". Svo mörg
voru þau orð.
Mér þykir rétt að geta þess
hér, að höfundur kvikmyndar-
innar var Fellini en myndin
hét Satyrikon.
En svo ég snúi mér að skrif-
um um kvikmyndir almennt,
þá finnst mér þai> þurfa að
greinast i þrjá vel sundur-
greinda flokka: í fyrsta iagi
yfirlit yfir nýjustu framleiðsl-
una í kvikmyndaiðnaðinum, í
öðru iagi greinar um merka
höfunda og myndir, og í þriðja
lagi gagnrýni á myndir, sem
verið er að sýna.
Þegar kvikmyndagagnrýnin
var í mörgum smádálkum á
einni síðu hér í blaðinu, þá
fanrtst mér hún verða of
áhrifamikil, hvernig sem á því
stóð.
Þá vissi ég um marga, sem
létu beinlínis stjórnast af um-
sögnum gagnrýnanda. Fólk er
að sjálfsögðu áhrifagjarnt, en
ekki held ég megi.leika það svo
grátt, að fólk fari þangað, sem
kvikmyndagagnrýnandi telur
æskilegt, hversu heilsusamlegt
sem það kynni að vera fyrir
almenning. Frá mlnum bæjar-
dyrum séð eru slíkir boðhættir
ekki rétta leiðin, heldur er við-
kunnanlegra að raða upp-
lýsingum þannig niður, aðþær
vekji áhuga.
Mér finnst kvikmyndagagn-
rýnandi þurfa að gera stutta
grein fyrir gæðum myndarinn-
ar, finna ályktunum sínum
stað I myndinni og segja eins
litið um framvindu myndar-
innar og hann getur.
Vel má vera að kvikmynda-
gagnrýnandi verði umburðar-
lyndari og ekki eins
hástemmdur, heimti til dæmis
ekki að rúsína verði að vínberi,
ef hann miðar við, hvaða
flokki (genre) kvikmyndin til-
heyrir, þó ekki sé hægt að neita
því, að það geti verið virkilega
skemmtileg gagnrýni að lesa
hástemmda lofgerðarrullu um
miðlungsgóða hnakkróna-
mynd.
Á hinn bóginn finnst mér
kvikmyndagagnrýnandi verða
sjálfs sín vegna, og vegna bíó-
gesta og kvikmyndahúseig-
look now”
*eftir ÁRNA
LARSSON
enda, að stuðla að þvi, að léleg
framleiðsla fari til andskotans,
jafnvel þó að gagnrýnandinn
eigi það á hættu, að andskot-
inn geri einnig einhverjar lág-
markskröfur i menningarmál-
um.
Tvo kvikmyndagagnrýnend-
ur kannaðist ég við, sem þoldu
ekki skrif hvor annars. Þaðvar
mjög fróðlegt að ræða við þá
hvorn fyrir sig, því ásakanir
þeirra beggja voru samhljóða:
Ritstuldur úr erlendum tima-
ritum.
Annar þeirra er að visu
frægur fyrir slíkar lyftingar,
og því var ekki ólíklegt, að
eitthvert sannleikskorn leynd-
ist í ákærunni, svo það var
hvorki timahrak né aðstöðu-
leysi, sem ýtti undir slíka
blaðamennsku.
Sennilega eru slæmar að-
stæður fyrir kvikmyndaskrif
hér á landi. Hér er ekkert
kvikmyndasafn, svo það hlýtur
að taka talsverðan tíma að efna
í eina góða grein. Ef á hinn
bóginn er stuðzt við erlendar
tímaritsgreinar, þá er það
dónaskapur að birta næstum
þvi óbreyttar ályktanir og skil-
greiningar erlendra kvik-
myndagagnrýnenda án þess að
geta heimilda.
Á meðan Penelope Houston,
Gordon Gow, Sarris, Eric
Braun, Tom Milne og Alexand-
er Stuart og aðrir erlendir
kvikmyndagagnrýnendur hafa
ekki sótt um íslenzkan rikis-
borgararétt og þar með tekið
sér ný nöfn — Islenzk, þá
finnst mér það skylda Is-
lenzkra kvikmyndagagnrýn-
enda að taka dálítið tillit til
höfundarréttar þeirra og geta
heimilda.
Þórhallur Sigurðsson leikari
hefur skrifað kvikmynda-
greinar um árabil, og er hann
einn I hópi fárra, sem birtir
heimildaskrá, þegar við á.
Af erlendum tlmaritum má
einnig draga ýmsan annan lær-
dóm. Kvikmyndatímarit eins
og til dæmis Sight and Sound
og Films and filming eru þeim
góðra kosti búin að vera laus
við menningarlegan yfirdreps-
skap. I þessi tímarit skrifa
menn af hreinni fagmennsku
um smáa hluti og stóra í kvik-
myndaframleiðslunni. Engin
kvikmynd er svo vond, að
hennar sé ekki getið, og engin
kvikmynd er svo góð, að henni
megi ekki slátra hátiðarlaust
að lokum.
Með ritstjórn af þvf tagi
skapast tvennt: í fyrsta lagi
fæst allgóð heildarsýn yfir
kvikmyndaframleiðsluna, og I
öðru lagi skapa skrif, sem laus
eru við átrúnað og dýrkun,
frjósemi í skoðanamyndum.
Ritstjórar íslenzkra
menningartímarita þyldu vel
að kynna sér slík fagtímarit, og
þar gætu þeir ef til vill lært,
hvernig breiður grundvöllur
er lagður undir menningar-
tímarit. Þar gætu þeir séð, að
erlendir starfsbræður þeirra
gera grein fyrir menningunni;
skýra frá þeim hlutum sem
verið er að skapa og segja frá
því sem er að gerast, i stað þess
að þröngva menningarlegu
harðlífi sjálfra sín upp á aðra.
En það er önnur saga.
Við þökkum Árna grein-
ina. Nafnlausar dæmisög-
ur um gangrýnendur hafa
þvf miður lftið gildi, og eru
ekki til annars en að kasta
rýrð á þá yfirleitt. Ef Árni
hefur ætlað að hitta okkur
með þessum dæmisögum,
þá geigar skotið illilega og
ég ræð honum að leggja sig
eftir betri blaðamennsku f
framtfðinni. Hvað viðkem-
ur æskulegu formi á kvik-
myndaskrifum, þá er þvf
til að svara, að þetta form
hefur nokkuð verið reynt,
en staðreyndin er sú, að
við höfum aðeins eina sfðu
til umráða á viku fyrir
efni, sem gæti orðið veru-
legt að umfangi t.d. f
menningarlegu tfmariti.
Greinar um höfunda og
myndir hljóta hins vegar
ávallt að vera byggðar á
erlendum heimildum,
einni eða fleirum og hvað
viðkemur lyftingum þá
virðist Árni ekki hafa farið
varhluta af þeim sjálfur f
nafninu á grein sinni.

kvik-ifi
muncJc |a
/íocm I
Sæbjörn Valdimarsson
Sigurður Sverrir Pálsson
Bréfa-
dálkur
I A R 11< hálfiim mámihi
hirlum vit> hrr á síihinni
oskir iim ;i«> fá ;n> hr>r;i í
álnnfrmlum um vmis
kvikmv iid;imál. I>;rr óskir
haf ;i nú vrrió uppf> IIt ar m*
vnniini vió aó flciri láli í
sór ht;> ra.
Ka*ri hrófadálkur:
>li.ú lan^ar til aó vita
livorl |)ió urtió s;mt mór
li\rna*r von só á diií n
IIA l< Itf II hiiigað lil
Iandsi iiv Og Inrnirr \ <tn sé
á na'slii in> iid með ( linl
I asl v\ <ii><11
Þakka k \ i km\ndagagn-
riiima siðiisln ár þó ckki
hafi iiiaður nii alllaf irrið
sanunála.
I’ál I \sinurulsscm.
I skllllíð lí.
I>irt\ II arr\ 11 m un r era
ncfnd „Magnuin l'nrcc" u«
cr drcifl af Warncr Itrns.
sciii |i.\'ðir að Auslurlia'.jar-
liló niun sína mvmlina.
Irúlcga eflir árannilin.
Onniir ni.\ nd með ( linl
Kastwoud cr einnig \a'iil-
ánleg. cn það cr ..lligh
l’lams Drifler". þar scni
liann ha>ði leiksivrir ng
lcikur aðalliluH cfk. Þcssi
m\nd licfiir lihiíið mjog
góða dónía crlcndis og
xcrðursínd i l.augaráshíói
fljóllcga eflir áramólín.
cf ir þeim hcimilduin scni
nú ligg.já f>rir.
\rni Þórarinsson sp\r:
lá iinkkur iiin til að llafn-
arhfó cnd urs \ ni S\ slur ef I
ir Itian dc l’alnia.’ ÞclJjijrr
< iii umlaiaðasta hrnlhckja
sciiini ára og dc l’alma \ar
talinn \ckja lals\crðar
\onirscm leiksljóri. Ilcnni
\ar kippl úl af s\ningiim
f \ rir \ aralíl ið f\rir níikkr-
iiiii máiiuðiim. og hafði þá
\crið s\ n(I í I cða á daga.
Skphim cf ckki \érður gef-
ið la kifa ri 111 að s.já liana
aflur.
\ ið erum Arna Þórarins
s\ni „f\I lilcga sainmála og
lokiiin iinilii hciðni hans
iim ('iidursvningu.
ó IJoklinu
Laugarásbfó
EINVlGIÐ
irir A meðan Spielberg
heldur sig á veginum með
tól sfnn er myndinni borgið,
og þá bregður oft fyrir
skemmtilegu handbragði.
Þar fyrir utan er myndin
óttalegt lap (atriðið á kaffi-
stofunni t.d. er hreinlega
fáránlegt), enda er efni-
viðurinn einfaldur. En
Spuelberg (THE SUGAR-
LAND EXPRESS) er á
hraðri uppleið vestan hafs,
og hann lofar svo sannarlega
góðu ef hann fær verðugra
verkefni.
Háskólavfí
LITTLE FAUSS AND BIF
HALSY
if Sagt er að R. Redford
velji hlutverk sfn af mikilli
vandfýsi, eitthvað hefur
honum yfirsést f þetta sinn
og ólfklegt að það verði hon-
um til mikils álitsauka.
Þetta er innihaldslftil enda-
leysa þar sem fáa aðra Ijósa
punkta er að finna utan
Lauren Hutton (sem er ein
þekktasta tfzkusýningar-
stúlka heims), en fegurð
hennar og þokki er með af-
brigðum. Michael J. Pollard
leikur sjálfan sig að vanda
og Redford berar á sér tenn-
urnar Ifkt og Kirk Douglas.
Hæpin fyrirmynd það.
S.V.
Háskólabfó
KAPPAKSTURINN
if Það er næsta ótrúlegt,
hve margir líta framhjá
mikilvægi leikstjóra f kvik-
mynd, og þar af leiðandi
þeim augljósu sannindum,
að sumir leikstjórar gera
betri myndir en aðrir aftur
og aftur — og öfugt. Leikstj.
Kappakstursins, Sidney
Furie er f hópi þeirra, sem
gera vondar (eða slakar)
myndir aftur og aftur. Hon-
um tekst jafnvel að halda
dágóðum leikurum, eins og
Robert Redford og Michael
J. Jollard (Bonnie og
Clyde), við frostmark með
þeirri einföldu aðferð að
pakka þeim inn f efnislegt
tómarúm.
SSP.
Laugarásbíó
EINVIGIÐ (DUEL)
ifkir Mynd þessi er efnis-
lega mjög einföld og unnin á
framur hefðbundinn hátt.
Það góða við hana er hins
vegar það, að höfundurinn
gerir sér fyllilega ljóst tak-
mörkun efnisins og reynir
að vinna skapandi innan
þessa ramma. Annar kostur
myndarinnar er að mínum
dómi sá, að þetta er KVIK-
mynd, þar sem texti er af
mjög skornum skammti (og
hefði ekki þurft að vera
neinn, það hefði gert þetta
enn verðugra viðfangsefni
fyrir leikstj.). Myndatakan,
klipping og hljóðeffektar
eru látin segja sögu, að vfsu
mjög einfalda, en sannar-
lega veitir lesþreyttum Is-
lendingum ekki af þvf að
fara að venja sig á að skilja
myndmál og þessi mynd er
kjörið tækifæri til þess að
öðlast smá æfingu. Hvort
áhorfendur líta hins vegar á
myndina sem samfellda
martröð eða blákaldan raun-
veruleika er ákvörðunarefni
hvers og eins. Þetta er fyrsta
mynd leikstjórans, Steven
Spielberg, kornungs Banda-
rfkjamanns, sem sfðan
hefur gert myndina „Sugar-
land Express". Vert er að
geyma nafn hans bak við
eyrað upp á framtfðina.
SSP.
s.v.
Steven Spielberg (til vinstri) leikstj. Duel við upptöku á
Sugarland Express.