Morgunblaðið - 01.12.1974, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. DESEMBER 1974
15
UNGLINGA-
VANDAMÁL
i m:\\
störf. En því miður vill margt af
því fólki ekki velja þessa vinnu.“
Vantar fólk á
vígvöllinn.
Af hverju fæst fólk ekki í þessi
störf? „Ja, þetta eru erfið störf,
og árangurinn af þeim hefur
kannski ekki orðið áþreifanlega
mikill. Og svo fer fólk f þau störf
sem eru betur launuð. Eg vildi
sjá svo miklu meira af góðu fólki
vinna þessi störf sem ég veit að
getur það. Því að þau geta gefið
mikið, — mikla gleði. Maður veit
að maður er að reyna að hjálpa.
Ég hef mikla gleði af að vinna
með fólki. Ég er innhverf sjálf,
þjóðfélaginu. Þeir reyna að leysa
sinn vanda sjálfir. Ef þó þessi
vandi þeirra er mjög djúpstæður
getur hann orðið að sálrænum
sjúkdómi. Það sem við getum
gert, er einmitt þetta, — að fá allt
til að koma út, losa um spennuna
innra með þessu fólki, bæði f hóp-
meðferð og einstaklingsmeðferð.
Þannig getur það sjálft, f sumum
tilfellum a.m.k. fundið hvað er
að, og reynt að sigrast á þvf.“
En það ber sem sagt mest á
afbrotum? trJú, þau eru mest á-
berandi," sagði Steinunn. „Svo
koma hegðunarvandamálin. Þau
birtast þjóðfélaginu f heild ekki
jafn áþreifanlega og afbrot. Þau
if „Hluti af langri keðju félags-
legra vandamála ... “ (Ljósm.
Mbl. E.B.B.)
J f fi
★ „Að ætla að svipta
blekkingunni er ekki
komin hjálp ... “
en hef þörf fyrir að vinna innan
um fólk. Ég hef ákaflega gaman
af því að fást við vandamálin úti á
vígvellinum. Ég vann áður fyrr
aðallega bak við skrifborð. Og
þótt þar séu oft unnin hin nauð-
synlegustu störf, þá er það að
mörgu leyti aðveldara og áreiðan-
lega ekki eins stressandi. Það
vantar fleira fólk út á vígvöllinn.
Ég held líka að það hjálpi skjól-
stæðingum mfnum ef þeir finna
að maður hefur sjálfur þörf fyrir
og gleði af að vinna með þeim. Þó
kemur margt af því fólki sem
hingað leitar ekki til að fá að-
stöðu eða hjálp til að leysavanda-
málið sjálft, heldur aðeins til að
fá fyrirgreiðslu, t.d. um vistun
eða fjárhagsaðstoð. Hjálpin er þvf
ekki alltaf fólgin f því að gera það
sem fólkið biður um. Þess vegna
getur þetta orðið svolftið sárt, en
getur engu að síður verið rétt. Sá
árangur getur komið sfðar. Þetta
er kannski svipað því þegar
svangt barn biður um sælgæti. Þá
vill maður heldur gefa þvf mat.“
Þeir úthverfu iara í afbrot-
in
„Þegar verst fer lýsir þetta sér f
lagalegum afbrotum," svaraði
Steinunn er Slagsíðan innti hana
eftir þvf f hvaða mynd vandamál
unglinga kæmu helzt til hennar.
„En unglingarnir eru ákaflega
misjafnir, þannig að sömu erfið-
leikarnir geta komið misjafnlega
fram hjá þeim. Sumir fara f af-
brotin, — eru úthverfir. Aðrir
eru innhverfir og þeir geyma
vandamálin innra með sér. Við
náUm sfzt til þeirra. En þeir fá
það hins vegar að launum, að þeir
eru ekki eins brennimerktir af
felast í þvf, að unglingurinn
aðlagast ekki umhverfinu, og vel-
ur ákveðna leið, t.d. með þvf að
verða áreitinn, til að fá athygli
þess. Þetta stafar oft af skorti á
ástúð, en er ekki alltaf meðvitað.
En svo eru öfgarnar á hinn bóg-
inn: Of mikil, — og þá „vanhugs-
uð“, ástúð getur ekki síður leitt
til hegðunarvandamála, þ.e. svo-
nefnt ofdekur. Og þá er um að
ræða ástúð sem aðstandendurnir
beina að sjálfum sér, en ekki að
barninu. Það er verið að kaupa
sér frið.“
Frelsisbarátta kvenna og
vandmál stúlkna.
Hvað um drykkjuskap
unglinga? „Jú, drykkjuskapur og
reykingar fara ört vaxandi. Það
skiptir hér miklu máli hve konur
eru farnar að gera mikið af þessu.
Börn eru mest með mæðrum sfn-
um í flestum tilfellum, og erfa
venjur þeirra. Konur fá því galla
frelsisbaráttu sinnar ekki sfður
en kostina."
Verður þú mikið var við vanda-
mál meðal unglinga sem stafa af
fíknilyfjaneyzlu? „Nei, ég get
ekki sagt það. Ég verð lítið vör við
slfkt.“
Eru þetta fyrst og fremst strák-
ar sem koma til þinna kasta?
„Nei, þetta eru ekki aðallega
strákar. Ætli hlutföllin milli
kynja séu ekki nokkuð jöfn. Þetta
eru mjög mikið unglingsstúlkur.
Það er ekki að verða eins mikill
mismunur á hegðun stúlkna og
drengja og var. Það er orðið ákaf-
lega erfitt að ala upp stúlkur.
Þjóðfélagið f svo hraðri þróun, að
mér finnst eins og fólk hafi ekki
náð að fylgjast með. Það er ein-
mitt einn angi af mfnum verkefn-
um, að reyna að fá fólk til að
skiija umhverfi sitt.“
En f hverju birtast þessi vanda-
mál, stúlkna? „Margar stúlkur
byrja svo óskaplega snemma að
lifa lffinu. Þær eru allt f einu
farnar að lifa eins og konur f
fyrsta og öðrum bekk gagnfræða-
skóla. Og þær ráða ekki við þetta.
Því fer sem fer. Þetta eru mikið
til unglingar, sem hafa orðið
afturúr f sinni skólagöngu. Og svo
þegar þær eru komnar f fyrsta og
annan bekk, þá eru þær hættar að
geta fýlgzt með. Því miður geta
skóli og heimili þá lítið gefið.
Svo er leitað á náðir kunningj-
anna, og þaðan f frá eru þær á
eigin vegum: Helzti „kontakt-
möguleiki" þeirra við aðra verður
þá likaminn. Þetta er vissulega
eitt af þeim vandamálum sem ég
hef kynnzt.“
Reyni að líkjast ungling-
unum.
Hefur þú þá nokkuð orðið vör
við að fjárþörf hafi leitt þessar
stúlkur út f vændi? „Nei, ég get
ekki sagt að ég hafi kynnzt þvf.“
Finnst þér erfiðara að nálgast
annað hvort kynið f þfnu starfi?
„Ég reyni að nálgast þessa
unglinga með því að reyna að
líkjast þeim, með þvf að verka
ekki framandi á þá En ég hef
ekki orðið vör við meiri erf iðleika
við að nálgast annað hvort kynið.
Þó að ég sé kona er ekki þar með
sagt að ég eigi erfiðara með að ná
til stráka, því að þá skortir oft
móðurfmyndina. Vandamál
stúlkna get ég hins vegar skilið á
annan hátt, því ég hef sjálf verið
unglingsstúlka, og veit af eigin
reynslu hvaða vandi getur steðjað
að þeim.“
Meirihlutinn frá
efnalitlum heimilum
Ur hvers konar umhverfi
virðist þér algengast að þessir
unglingar komi frá? Virðast þeir
t.d. koma áberandi mest úr ein-
hverri ákveðinni þjóðfélagsstétt
eða þjóðfélagssviði? „Já, mikill
meirihluti þeirra kemur frá þeim
heimilum þar sem fólkið er verst
farið félagslega og fjárhagslega,
og andlega, — heimilum, þar sem
fólkið hefur orðið undir f hinni
hörðu lífsbaráttu f samfélaginu.
Þetta á þó fyrst og fremst við þá
unglinga sem verða brennimerkt-
ir, — leiðast út f afbrot. Þeir
koma frá fátækari heimilum, þar
sem möguleikarnir eru minni á
öllum sviðum. Að vísu eru auðvit-
að líka erfiðleikar á efnuðum
heimilum, en þar koma aðrir
möguleikar til hjálpar. Ungling-
arnir eiga þar f flestum tilvikum
auðveldara með að halda áfram
skólanámi, og leiðast sfður út á
götuna og í afbrotin, og stúlkurn-
ar byrja ekki eins snemma að lifa
lffinu.“
Koma unglingarnir áberandi
mest frá einhverjum ákveðnum
borgarhverfum? „Nei, ég hef
ekki orðið vör við slíkt. Hins
vegar gæti það komið f ljós þegar
ég hef verið lengur f þessu
starfi?“
Unglingavandamál —
fjölskylduvandamál
Er þá svonefnt „unglingavanda-
mál“ fyrir hendi að þínu áliti?
„Jú, þetta er óskaplegt vanda-
mál,“ svaraði Steinunn. ,Jín ungl-
ingavandamálið er aðeins hluti af
langri keðju af vandamálum. Það
verður ekki leyst nema ráðizt sé á
sjálfa undirrót allra þessara
félagslegu vandamála, sem við
stöndum frammi fyrir f dag.
Rannsóknir hafa sýnt, að það er
fyrst og fremst óreiða á heimili
sem veldur þvf hvernig fer fyrir
unglingnum. En svo er það spurn-
ingin, hvað veldur óreiðunni?
Hvað veldur því að foreldrar leið-
ast út það, sem getur komið þörn-
um þeirra f svona vanda? Ekki
gera þeir það að gamni sfnu.
Fyrir þessu hlýtur að vera orsök,
og færustu vísindamenn hafa
lengi verið að reyna að komast
fyrir hana. Þetta er orðið heims-
vandamál. Og mönnum beralls
ekki saman um hvað beri að
gera.“
Foreldrar og skóli hafa
ekki ráðið við þróunina
Finnst þér að heimilin og skól-
arnir hafi brugðist f þessum efn-
um? „Já, mér finnst áberandi að
foreldrar hafi ekki ráðið við sfn
vandamál, og svo hefur það aftur
bitnað á barninu. Hvað skólann
snertir, þá hefur hann ekki í sum-
um tilfellum haft tök á að grfpa
nógu oft inn í með stuðnings-
kennslu eða sérkennslu. Og þess
vegna verður þetta svona erfitt
síðar.“
Hvernig gengur samstarfið við
foreldrana yfirleitt? „Það er
ákaflega misjafnt. Þegar það
gengur vel, er það hið dýrmæt-
asta í þessu starfi. En fólkið er oft
svo illa farið, andlega, félagslega
og fjárhagslega. Það lifir f heimi
blekkinga, og að ætla að fara að
svipta fólki blekkingunni er ekki
kærkomin hjálp. Ef hins vegar
fólk ætlar að fá hjálp verður það
að horfast f augu við staðreyndir.
Fólk er mjög leitandi, þvf að það
á í erfiðleikum með þessi mál.
Þannig getur það einnig verið
mjög þakklátt fyrir hvaðeina sem
að gagni má koma. Mér finnst
skilningur fólks hafa aukizt mjög
á þvf, að það sé yfirhöfuð hægt að
fá hjálp á þennan hátt. Þar hef ég
ekki orðið fyrir vonbrigðum."
„Nei, ég hef gleði af starfinu,"
sagði Steinunn Olafsdóttir þegar
Slagsíðan spurði að lokum hvort
hún fylltist ekki svartsýni f þessu
starfi. „Eins og ég sagði áðan er
ég ekki mannblendin utan starfs-
ins, og í því hef ég mikil sam-
skipti við fólk. Því gefur það mér
mjög mikið, og um leið og starfið
gefur mér gleði vona ég að þar
með geti ég einnig fært skjólstæð-
ingum mínum einhverja gleði. Ég
held að ég hafi orðið vör við að
það hafi tekizt, og ég vona að sú
tilfinning sé rétt.“
— A. Þ.
«r.A(iNWAn