Morgunblaðið - 07.01.1975, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 7. JANÚAR 1975
11
75 ára:
Matthías Knútur
Kristjánsson
Munnlegur ráðningar-
samningur sem stóð í 44
ár.
I ársbyrjun 1925 kom til mín
maður sem ég kannaðist við af
afspurn, Matthías Knútur
Kristjánsson, sonur Kristjáns í
Stapadal í Arnarfirði Kristjáns-
sonar frá Borg í Arnarfirði. Móðir
hans var Símonía Pálsdóttir
Símonarsonar skipstjóra frá
Dynjanda í Arnarfirði.
Á meðal bræðra Páls voru Sig-
urður Simonarson öndvegisskip-
stjóri I Reykjavík á sinni tíð. Var
skipstjóri hjá Geir Zoéga í þrjátíu
ár og Bjarni Símonarson for-
maður og afburða aflamaður.
Hann drukknað ásamt tveimur
sonum sínum og fjórum mönnum
öðrum árið 1866. Hann var faðir
Markúsar Bjarnasonar, fyrsta
skólastjóra Stýrimannaskólans.
Á meðal systkina Símoníu, móð-
ur Matthíasar, voru Jóhanna kona
Jóns Arnasonar prests á Bildudal
og Jón Pálsson skipstjóri Isafirði.
Á meðal barna Sigurðar
Símonarsonar var Rannveig, móð-
ir Herdisar Asgeirsdóttur konu
undirritaðs og Magnús faðir Jóns
Nordgulen, sem lengst af hefur
verið samtíða Matthíasi Knúti
Kristjánssyni á sjó, og sem enn er
netamaður á b.v. Júpíter.
Á þessu má sjá að ættin er ekki
smá.
Matthias sagði sitt erindi vera
það, að falast eftir skiprúmi á
togaranum Imperialist, sem var
þá að verða fullsmíðaður í
Beverley í Englandi, en átti að
gerast út frá Hafnarfirði á kom-
andi vetrarvertið ásamt öðrum
fimm Hellyerstogurum, sem þar
voru gerðir út og þótti eftirsókn-
arverð útgerð mjög, viðurgern-
ingur og kaupgreiðslur í bezta
lagi.
Ég spurði Matthias hvort hann
væri vanur á togara, því þá eins
og nú var sóst eftir vönum mönn-
um. Hann sagðist hafa verið i
skiprúmi með Jóni 0. Magnússyni
frá Bíldudal á skútu, en Jón var
orðlagður aflamaður og auðvitað
var hann „í góðu formi“ frá fóstra
sínum Matthíasi á Baulhúsum,
sem var þekktur hæfileikamaður
til sjávarverka, hvalaskutlari,
skytta og skipstjórnarmaður. I fá-
um orðum sagt: Matthías Kn.
Kristjánsson hafði verið í góðum
skóla og i samræmi við það reynd-
ist hann.
Fljótlega varð Matthias i hópi
fremstu manna á Imperialist og
voru þar þó engir liðléttingar
heldur mannval, enda auðvelt að
manna skipið, þar sem það var
nýjasta og stærsta skip togaraflot-
ans, ekki aðeins íslenzka, heldur
líka í Englanditvel útgert að öllu
leyti.
Við stunduðum veiðar á Is-
landsmiðum og svo lúðuveiðar
fyrir vestan Grænland. Sem dæmi
um það, hvaða menn voru á
Imperialist, voru 4 af 6 doriufor-
mönnum af skipshöfninni auk há-
seta, en fimm menn voru á hverri
doríu og allt fór vel í isnum og
þokunni fyrir vestan Grænland á
þeim árum sem fáir eða engir
togarar höfðu þangað komið. Þá
voru þeir saman á doriu Jón Ó.
Magnússon formaður og Matthías
Knútur ásamt 3 mönnum öðrum.
Þegar frá Grænlandi kom fór-
um við á Islandsmið á Imperialist.
A Halanum var mergð af botn-
grjóti á þeim árum. Isbarðir
hnullungar sem hafísjakar höfðu
skilið eftir. Þeir, sem voru fang-
tækir, voru látnir fyrir borð því þá
voru ekki bómur á formastri tog-
ara. Einn steinn var þar, sem var
gengið á snið við og þótti ekki
árennilegur að eiga við með hand-
afli, en lunningin á fordekki
Imperialist tók manni undir
hönd. Nokkrir afrenndir menn
voru á meðal skipverja og ég vil
ekki fara í neinn mannjöfnuð en
Matthías hóf steininn á bringu og
lét fyrir borð. Annað afrek
Matthíasar var meira ákveðið. Það
var I Bremerhaven eftir að við
vorum komnir á b.v. Júpíter.
Skipið var ferðbúið og sjóklárt Þó
hafði gleymst að taka ofan á
tfturdekkið smuroliutunnu fulla.
Ég sagði við hr. Haups, yfirmann
frá Zeebeckwerft, að það kæmi
ekki að sök því að einn af skip-
verjum gæti tekið smurolíutunnu
af lunningunni og látið á dekk og
átti ég þá við Guðmund Helga
Guðmundsson, siðar togaraskip-
stjóra, en hann hafði 2ja manna
afl. Haups tók því fjarri að nokk-
ur gæti gert slikt. En Guðmundur
var ekki kominn að skipi og þá
vandaðist málið. Þá gekk fram
Matthías Kn. Kristjánsson og tók
tunnuna föstum tökum og iét á
dekkið.
Alkunn er sagan af Pétri sterka
Ólafssyni frá Bakka í Borgarfirði,
þegar hann á gamla b.v. Marz tók
á móti smurolíutunnu í Hull dock.
Þórarinn Olgeirsson getur þess i
sinni ævisögu að það atvik hafi
orðið blaðafregn þar i Hull.
I tilefni af því, sem hér er gert
að umtalsefni, vil ég benda á:
Enda þótt margir sterkir menn
hafi verið á íslenzku togurunum
fyrr og síðar, og öðrum skipum,
þá mun frekar fágætt að fleiri en
einn af sömu skipshöfn hafi verið
slíks umkomnir. Þö er ótalið það
sem er mest um vert og það var
ósérhlífni og dugnaður. Þar var
Matthias Kn. Kristjánsson i
fremstu röð. Margir voru kostir
hans. Reglusemi hans og stund-
vísi var frábær. Það þurfti aldrei
að efast um, þegar burtfarartími
var kominn, hvar Matthías var,
því hann var búinn að hafa fata-
skipti og farinn að vinna, því
ávallt var nóg framundan að
starfa, sem betra var að væri i lagi
en ólagi og skapaði slysahættu
þegar skipið var komið úr höfn.
Slíkir menn voru ákaflega mikils
virði og mikils metnir í skipshöfn.
Þeir voru leiðandi menn og í raun
og veru kennarar þeirra, sem
yngri voru, kennarar sem létu
kennslu sína af mörkum án sér-
staks endurgjalds. Þessir menn
kenndu með framkomu sinni og
framgöngu í verkum sinum. Er-
lendis var Matthías fyrirmaður.
Þar sem annarsstaðar bar hann
með sér fyrirmannssvip og fyrir-
mannsframkomu hvar sem hann
kom og hvar sem hann fór. Það
var hans aðalsmerki og líka aðals-
merki hans ættar og uppeldis.
Aðalsmerki, sem allir, sem til
þekkja, eru á einu máli um að
hann hafi borið meó sóma og án
allrar háreysti.
Matthias var á Imperialist allan
tímann sem það skip var gert út
frá Hafnarfirði eða í fimm ár. Svo
vorum við samferða á b.v. Júpiter
i 11 ár. Skipshöfnin islenzka af
Imperialist fylgdi mér á Júpíter.
öll verk á togaradekki léku i
höndum Matthiasar. Lestarmaður
Enn gildna sjóffir olíuauðugra ríkja
Washington 4. janúar —
Reuter.
VARASJÓÐIR níu olíuútflutn-
ingslanda, Alsirs, Ekvadörs, Ind-
ónesiu, Irans, Kuwait, Líbýu,
Nígeríu, Saudi-Arabíu, og
Venezuela jukust um 9,8% í
nóvember, eða upp í 39,361,900,000
dollara, að því er fram kemur á
töluyfirliti Alþjóða gjaldeyris-
sjóðsins. Þessi níu lönd, auk
Iraks, ráða nú yfir 19% þeirra
lausafjársjóða sem hin 126 aðild-
arlönd Alþjóða gjaldeyrissjóðsins
eiga. Varasjóðir þessara 10 landa
jafngilda um það bil 55% vara-
sjóða evrópskra iðnaðarlanda.
I október sýndu varasjóðir þess-
ara landa, sem öll tilheyra sam-
tökum olíuútflutningslanda,
OPEC, næstum því enga aukn-
ingu í fyrsta skipti siðan olíuverð-
ið hóf himnaför sina í október
1973.
var hann ágætur, trúmennskan
var svo mikil. Lestarmenn eru
áhrifamenn um sölu á erlendum
markaði. Því hefur ekki ávallt
verið gaumur gefinn hvers virði
góðir lestarmenn eru, svo gífurleg
verðmæti sem fara um þeirra
hendur. Eins og allir vita er fisk-
ur á breskum og þýskum markaði
keyptur eftir úiliti. I því dæmi er
hlutur lestarstjórans ákaflega
stór en ekki að sama skapi eftir-
sóknarvert að koma bullsveittur
upp úr lestinni í alls konar veðr-
um til dekks. Allur fiskur, sem
Matthias ísaði, var seldur á hæsta
fáanlegu verði. Alltaf var þar um
stórar fjárhæðir að ræða.
Góóir pokamenn eru mjög eftir-
sóttir menn á togara. Þeir þurftu
að vera harðir af sér og áræðnir
og að leysa frá 10—18 pokum úr
einu hali var ekki heiglum hent.
Ef eitthvað fór úrskeiðis var troll-
ið sokkið eða sprengt og hvorugur
var kosturinn góóur og kom ekki
fyrir þar sem úrvalsmönnum var
á að skipa. Þar er mér Matthías
kannski minnisstæðastur, þar var
ekkert hik í handtökum og ekki
verið að neinu tvínóni eða bolla-
leggingum um hvort grjót væri i
pokanum eða kannski hákarl —
af hvoru tveggja gat hlotist skaði.
Ég man vel eftir því á togaranum
Braga ef ég man rétt, að maður
skarst þvert yfir lófa í hákarls-
kjafti. Nei, Matthías hafði auga á
hverjum fingri og allt gekk eins
og i sögu. 2 tonn af fiski voru hífð
innfyrir öldustokk, með einu
handtaki var pokinn tæmdur,
eins og örskot kippti poka-
maður fyrirbandinu að sér
og pokinn dróst sjálfkrafa fyr-
ir borð ef mikiil fiskur var
i netinu eða veður úfið en
þá var betra að vera búinn að
hnýta fyrir pokann, annars lenti
allt í töfum. En hjá samstilltum
úrvalsmönnum komu önnur tvö
tonn af fiski inn fyrir öldustokk-
inn aftur og svo koll af kolli.
Á togaradekki í vondum veðr-
um voru kannski unnin stærstu
íþróttaafrekin þótt fátt hafi verið
umtalað nema einu sinni á ári.
Matthías var aldrei hræddur
við vinnu, enda fór þrek og vilji
saman. Tvö af skipunum, sem
hann valdi sér, hafa þegar verið
nefnd, þeir Imperialist, fimm ár,
og Júpíter, ellefu ár. Þótt þar
væri nóg að gera, lét hann sig
hafa sjö ár til viðbótar á Júpiter,
þá með Bjarna Ingimarssyni,
skipstjóra, þrettán ár á Neptúnusi
og nokkur ár á Júpíter, fyrrum
Gerpi, eftir að h/f Júpíter festí
kaup á þvi skipi frá Norðfirði. Af
þessu má sjá að hann var á þriðja
áratug með Bjarna Ingimarssyni.
Ef Matthías hefði haft áhuga á að
fara í rólegra skiprúm, þá eru
tæplega til ólíklegri hvíldarskip
en framantalin eru. Siðustu
starfsárin hjá okkur var hann í
frystihúsinu og fiskverkunarstöð
okkar á Kirkjusandi.
Eg hef dregið þetta fram af því
að það er stórlega athyglisvert,
fyrst og fremst vegna getu og
ósérhlífni Matthiasar og lika hvað
það var i samræmi við tiðarand-
ann. Að vera í aflaskiprúmi þótti
meira um vert en rólegheitin.
Skýringin var nærtæk: Úrvals-
menn voru á úrvalsskipunum eða
eins og sagt var á áraskipunum:
„Mennirnir, sem héldu um árar-
hlumminn, gerðu ganginn."
Matthías er vel meðalmaður á
hæð, þrekinn og kraftalegur,
þykkur undir hönd, svipurinn
góðmannlegur og hýr. Hægur
hversdagslega og yfirlætislaus.
Þrátt fyrir harða sjósókn lengst af
sinnar ævi ber hann aldur sinn
vel. Hann er eini'eða einn af fáum
húseigendum Laugaráss, sem á
engan bil og hefur aldrei átt.
Hann sækir vinnu sína á reiðhjóli
og ætlar sér langan vaktmanns-
tíma.
Fjölskylda Matthíasar er úr-
valsfólk, honum samboðin. Kona
hans er Guðríður Guðmundsdótt-
ir. Eiga þau tvö börn, Guðrúnu og
Matthías. Hefur hann verið yfir-
maður á skipum Eimskipafélags
Islands um árabil.
Við eigendur h/f Júpíters
stöndum í þakkarskuld við
Matthías Knút Kristjánsson. Öll
þjóðin stendur í þakkarskuld við
slíka menn.
Tryggvi Ófeigsson.
| PHIIIPS
PHILIPS I
sparídtíma
Elektrónískur borðhljóðritari
jainvígur til upptöku sem
afspilunar (afritunar).
86 - Afritunartæki
fyrir míníkasettur.
95 -
Minnistæki fyrir vasa,
lúxustegund.
88
PHILIPS-HLJOÐRITUNARTÆKI.
Hér kynnum við nýju „línuna" í hljóðritunartækjum frá
PHILIPS. Þau létta starfið á hvaða vinnustað sem er.
Kjarninn í kerfinu er nýja mínikasettan, sem gefur
30 mínútna greinilega upptöku (15 mínútur hvorum
megin). Minna getur slíkt undratæki varla verið.
Þessi PHILIPS-tæki tryggja örugga upptöku við öll
hugsanleg tækifæri - við skrifborðið, í bíl eða flugvél,
á eftirlitsferð um vinnustað, úti jafnt og inni - jafnvel
á gangi um fjöll og firnindi, ef svo stendur á.
philips kann tökin
á tækninni
Borðhljóðritari -
hagkvæmur og hentugur,
jafnt til upptöku
sem afspilunar. 96 -
i
85 - Minnistæki fyrir vasa,
vönduð tegund.
Handhljóðritari, léttur,
lipur, öruggur.
heimilistæki sf
SÆ.TÚNI 8-24000