Morgunblaðið - 18.01.1975, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 18. JANUAR 1975
21
Matthías Johannessen:
sem aldrei
Bréf
var svarað
Vladimír Ashkenazy og faðir hans, David, f Lundúnum 1967.
Þórunn og Vladimir Ashkenazy hafa
haldið jólin heima á íslandi, en eru nú
farin í enn eina hljómleikaför. Hér í blaó-
inu var skýrt frá því í desember s.l. að
sovézk yfirvöld hefðu enn einu sinni neit-
að David Ashkenazy, föður Vladimirs, um
fararleyfi til að heimsækja son sinn,
tengdadóttur og barnabörn hér á landi. „I
fimm ár hefur Vladimir átt í stöðugri
baráttu á ári hverju fyrir því að fá slika
ferðaheimild fyrir föður sinn, en í október
s.l. fékk faðir hans synjun á nýjan leik.“
íslendingar skilja ekki þessa ómannúð-
legu afstöðu Sovétstjórnarinnar. Þeir
hafa lagzt á eitt um að reyna að koma
vitinu fyrir sovézk stjórnvöld, en án
árangurs. Sovézkir sendiherrar hér hafa
verið beðnir um að hafa samband við
stjórn sína og skýra henni frá því, að
íslendingar vænti þess að David
Ashkenazy fái leyfi til að skreppa hingað.
Utanríkisráðherra íslands hefur snúið sér
persónulega til Sovétstjórnarinnar með
sömu ósk — allt án árangurs. Einari
Ágústssyni hefur ekki einu sinni borizt
svar frá sovézkum stjórnvöldum, hvað þá
meir. Mér er ekki kunnugt um, hvort
diplomatískt langlundargeð hans þolir
slíka móógun til eilifðarnóns.
Laugardaginn 30. des. 1972 var birt opió
bréf til Leonids I. Brezhnevs frá 129 ís-
lendingum, þ.á m. nokkrum alkunnum
marxistum, svohljóðandi: „Oss undirrituð-
um rikisborgurum lýðveldisins islands er
kunnugt hversu erfitt það hefur verið
fyrir David Ashkenazy, píanóleikara i
Moskvu, að fá leyfi til aó heimsækja son
sinn, hinn heimsfræga pianósnilling
Valdimir Ashkenazy, sem búsettur ex_.i
landi voru, Islandi, ásamt fjölskyldu sinni.
Tregða yfirvalda og embættismanna í
Moskvu til að veita David Ashkenazy
þetta leyfi er í algjörri andstöðu vió hug-
myndir vorar um mannréttindi, þvi að
hverjum manni skyldi óhindrað heimilt að
heimsækja fjölskyldu sina, enda þótt hún
búi í öðru landi.
Af þessu tilefni snúum vér oss til yðar og
hvetjum yður í nafni mannúðar og rétt-
lætis til að beita sérstökum áhrifum yðar i
þvi skyni að horfið verði frá þessu rang-
læti og David Ashkenazy sé heimilað að
heimsækja son sinn.“
Svo mörg voru þau orð. En þessum 129
landskunnu íslendingum (m.a. meirihluta
alþingismanna) hefur ekki einu sinni ver-
ið svarað.
Hið eina sem heyrzt hefur frá sovézkum
stjórnvöldum á undanförnum árum er
frétt um svokallað „opið bréf“ frá föður
Ashkenazys, sem flutt var í enskri útsend-
ingu Moskvuútvarpsins siðast i desember
1971, þar sem sagt er m.a. að hann hafi
fordæmt „ögranir zionista gagnvart Sovét-
ríkjunum." Síðan er talað um „afturhalds-
blöð á Vesturlöndum“ og „andsovézkan
tilbúnað" og „óvelkomna áróðursmenn",
svo að tekin séu nokkur dæmi úr bréfi
þessu. Þá er látið að því liggja að David
Ashkenazy geti heimsótt son sinn hvenær
sem er, en „hvorki hann né fjölskylda
hans hafi nokkru sinni hugsað sér að
yfirgefa heimalandió, Sovétríkin" — eins
og einhverjum hafi dottið það í hug.
Allt er þetta bréf þannig úr garði gert að
það minnir mest á yfirlýsingar hinnar
opinberu sövézku fréttaþjónustu sem ís-
lendingar kannast svo vel við af „fréttatil-
kynningum" APN og Nóvosti fréttastof-
unnar. Fréttabréf þeirra dynja eins og
skæðadrífa á íslenzkum fjölmiðlum — að
sjálfsögðu í íslenzkum þýðingum, enda
þótt enginn Islendingur hafi enn viljað
gangast við afkvæminu og hefur þó verið
margskorað á þýðendurna að gefa sig
fram. Það var ,,fréttastofan“ Nóvostí sem
sendi út hið „opna bréf“ í nafni Davids
Ashkenazys.
1 tilefni af bréfinu sá Vladimir
Ashkenazy sig tilneyddan að senda ís-
lenzkum fjölmiðlum athugasemd, sem
birtist hinn 1. júlí 1972. Þar segir hann
m.a.: „Ég hef aldrei sagt neitt um efni
þessa bréfs vegna þess að ég álít það ekki
heppilegt með hliðsjón af viðleitni minni
til að fá leyfi fyrir föður minn til að
heimsækja mig til Islands 1)
Þar sem ég veit hvernig bréf af pessu
tagi eru skrifuð er hægur vandi að skilja,
hvernig sovézkir embættismenn, sem
kynntu svokallaðar staðreyndir fyrir föð-
ur mínum, hafa rangtúlkað þær og skrum-
skælt allt málið. Ég ætti ekki að þurfa að
taka fram að faðir minn, sem er venjuleg-
ur Sovétborgari, hefur að sjálfsögðu eng-
an aðgáng að vestrænum blöðum sem ekki
eru kommúnistablöð og gat þannig ekki
komizt að hinu rétta í málinu. . .
. . .Ég veit fyrir vist að vissir embættis-
menn hafa boðið föður mínum að fara úr
landi ásamt fjölskyldu sinni, án þess að
eiga afturkvæmt. Fyrir honum var
nákvæmlega skýrt, þegar honum var gert
þetta boó, að hann gæti einfaldlega ekki
fengið að heimsækja son sinn. Heilsa móð-
ur minnar var höfð að yfirskini af hálfu
þeirra manna sem neyddu föður minn til
að skrifa þetta bréf. I raun réttri talaði ég
við föður minn 31. desember 1971 sem er
vissulega merkileg tilviljun (þann dag var
bréfið undirritað) og þegar ég spurði um
heilsu móður minnar var svarið: Eins og
venjulega. .. Það er rétt að foreldrar min-
ir myndu aldrei vilja fara frá Rússlandi
fyrir full og allt, en um það hefur aldrei
verið að ræða. Þetta hefur aóeins verið
notað til að slá ryki í augu þeirra sem
kynnu að fá áhuga á málinu...
Ég get ekki áfellzt föður minn fyrir að
skrifa þetta bréf. Þaó eru engar ýkjur að
hann var kúgaður til að gera það. Ég átti
heima í Rússlandi og þekki nákvæmlega
undir hvers konar kringumstæðum bréf
af þessu tagi eru skrifuð. Ef faðir minn
hefði neitað að skrifa bréfið, hefði verið
erfitt að sjá fyrir, hvers konar erfiðleikum
hann hefði lent í. Á þennan hátt ráðskast
sovézk yfirvöld með líf almennings í Rúss-
landi.
Ég vil bæta því við að ég hef talað við
föður minn mörgum sinnum í sima eftir
að bréf þetta birtist og hann hefur alltaf
látið I ljós von um að koma og heimsækja
mig, en...“
í blaðasamtali hefur Ashkenazy einnig
skýrt frá þvi að honum sé ekki kunnugt
um nein zionista- eða gyðingasamtök sem
hafi haft afskipti af þessu máli. „Hvorki
ég né neinn annar mér vitanlega hefur
haft neitt samband við slík samtök vegna
þessa máls,“ sagði hann i samtali við
Morgunblaðið. Ennfremur segir hann i
samtali við blaðið 30. des. 1972: „Það er
ljóst að ekki er einungis fyrir hendi vilji
hjá föður mínum að koma, heldur er hon-
um einnig mjög áfram um það. Ég hef
talað við hann margsinnis í sima á undan-
förnum mánuðum og fengið frá honum
bréf, svo að á þessu getur enginn vafi
leikið." 1 þessu samtali sagði Vladimir
Ashkenazy einnig að hann muni halda
áfram að bjóða föður sínurn til Islands og
ekki hætta baráttunni fyrr en hann fái
fararleyfi.
1) Vladimír Ashkenazy hefur haft heldur hægt um sig setu á tslandi. Pétur Sigurðsson alþm. mínntist á þetta í
frá því þetta bréf var skrifað, en þó hefur hann gagnrýnt ræðu f.vrir þingsályktunartill. sinni þess efnis — en
Sovétstjórnina harkalega. Þegar Solzhenitzyn var rek- ekkert gerðist. Alþingi Islendinga undir vinstri stjórn
inn úr landi í fyrra, lýsti hann yfir að það sýndi niikinn drap málinu á dreif og þar við sat. Þessi málsmeóferð er
vináttuvott við skáldið ef tslendingar byðu honum bú- einn versti bletturinn á Alþingi tslendinga.
Listaverkið sem týndist
Prótest! Prótest!
I Svíþjóð nenna þeir raunar
ekki lengur að mótmæla með
fótunum og er það þó sýnu létt-
ara en að mótmæla með höfð-
inu. Þeir kaupa hljómplötur
með prótesti, mótmælasöngv-
um. Við skulum prótesta geispa
þeir í hægindastólunum og
einn rís seinlega á fætur og
setur plötu á fóninn. Stereó.
Platan og tæknin taka ómakið
af þeim.
Því var öðruvísi farið með
NonnaGisla. Hann var íslend-
ingur og þramminu vanur,
sterkastur í löppunum. Hann
var nýkominn frá Róm, þar sem
hann marséraði.
NonniGísla, segi ég, — vinstri
öxlin á þér er lægri en hin.
Eg ber byrðar mannkynsins
þeim megin, segir NonniGísla.
NonniGísla, segi ég — þú
verðskuldar brátt krossfest-
ingu.
NonniGisla í gula frakkanum
á göngunni brosir undursam-
lega, segir :
Þakka þér fyrir — en hvorki
er verkljóst né heldur hefurðu
nagla.
NonniGísla.
Já.
Þú varst á Italíu.
Ég var þar.
Hvurnin var þar?
NonniGísla segir mér það.
SAGAN AF NONNAGlSLA
I KASSANUM
NonniGísla er i fjallaþorpi hátt
yfir Róm, hálfur inni í trékassa
að saga út ýmisligar fígúrur.
Hann hefur verið að bjástra I
kassanum í fjóra mánuði. Um
miðjan dag og á kvöldin fer
hann í gula frakann með
spælnum og gengur ljós á hár
og hýr á brá í steikhús Miru
NonnaGísla þykir rauðvin
gott og drekkur jafnan hálfpott
með matnum og það er nóg af
því í vínkjallaranum þar sem
gamli maðurinn situr að vanda
og skarar eldinn fyrir Míru.
NonniGisla sem talar ítölsku
er hýr í framan og spyr þennan
mann:
Hvað starfar þú?
Ég er atvinnuleysingi af
ásetningi, segir hann og skarar.
NonniGisla horfir hýr inn i
vínkjallarann.
Hve mikið rauðvin er í
kjallaranum, spyr hann.
Það segi ég þér ekki, hlær
Míra yfir steikinni.
Hún veit hvað hún syngur.
NonniGisla ljómar. Svo reiðir
hann lírur af hendi fyrir
steikina og vino tinto og fer
aftur í frakkann og heim í
kassann.
Langt fyrir neðan hann blika
borgarljós Rómar.
Fiu Fiu Fíu. . .
Þrír byssuhvellir glymja.
Lögreglan er að skjóta við
Tíber.
Það er ekki um annað talað í
þorpinu.
NonniGísla yfirgefur kassann
og fer í frakkann.
Hvað hefur gerst, spyr hann á
torginu.
Þrír verkamenn skotnir. Það
á að demonstrera í Róm.
eftir JOHANNES
HELGA
NonniGísla stigur orðalaust
upp í næsta rútubíl niður
fjallið. Hann hefur ekki eirð í
sér. Það á að demonstrera.
NonniGIsla. segi ég. Hvað
varð um kassann?
Það veit ég ekki. Ég fór til
Rómar að demonstrera.
Listaverkið. Nonni. Listin.
Hvað varð um hana.
Það vissi NonniGísla ekki.
Það veit enginn.