Morgunblaðið - 20.04.1975, Blaðsíða 10

10 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. APRlL 1975
„Bjartsýni, hugrekki, þolgæði
og snilli hafa byggt þetta hús”
Hópatriði úr Nýársnóttinni, eftir Indriða Einarsson fyrsta leikritið sem sýnt
var í Þjóðleikhúsinu. Ólafur K. Magnússon tók allar myndirnar sem hér fylgja
með.
Leiksvið Þjóðleikhússins meðan það
var í byggingu
Vígsluhátíð
Þjóðleikhússins
fyrir 25 árum
rifjuð upp
Eitt dans- og söngvaatriða i Nýárs-
nóttinni
Þessa mynd tók Ólafur K. Magnússon i Þjóðleikhúsinu daginn fyrir vigsluhátiðina i þann mund
sem verið var að leggja siðustu hönd á allan undirbúning og á myndinni sjást (t.v.) Guðlaugur
Rósinkranz, þáverandi Þjóðleikhússtjóri, Haraldur Á. Sigurðsson og Indriði heitinn Waage
leikstjóri sem ræðir við einhvern starfsmann hússins er við kunnum ekki að nefna.
„HÉR á að vera vigi til varöveislu
og eflingar þjóðlegrar .verðmæta
lífs og listar. Hér á að vera turn til
útsýnis um erlenda leiklist og hér
á að vera brú milli fortíðar og
framtíðar i bókmenntum og
máli.“
Þannig fórust Vilhjálmi Gisla-
syni, formanni þjóðleikhúsráðs,
orð á þessum degi fyrir 25 árum,
er Þjóðleikhúsið var vígt, og vart
verða bornar brigður á að forráða-
menn Þjóðleikhússins hingað til
hafa haft ofangreint markmið að
leiðarljósi þann aldarfjórðung
sem Þjóðleikhúsið hefur starfað
þótt deilt sé um hvernig til hafi
tel^st á stundum.
Morgunblaðið segir í frásögn af
vígslu Þjóðleikhússins hinn 20.
apríl 1950, að hún hafi verið
merkur og eftirminnilegur at-
burður í menningarlífi höfuð-
staðarins og íslenzku þjóðarinnar
yfirleitt. Segir blaðið að þessa
atburðar hafi verið beðið með
eftirvæntingu af öllum landslýð
en enda þótt hlustendum útvarps
hafi gefizt kostur á að heyra það
sem þar fór fram, hafi það ekki
getað orðió annað en svipur hjá
sjón samanborið við að eiga þess
kost að vera meðal fyrstu gest-
anna í hinu nýja þjóðleikhúsi.
„Flestir þeirra sem þar voru
gestkomandi þetta kvöld munu
aldrei áður hafa komið þar inn
fyrir dyr áður,“ segir í frásögn
Morgunblaðsins og „þeim mun
flestum hafa farið svo, að þeir
hafi undrast hve húsakynni Þjóð-
leikhússins eru vegleg þegar inn
er komið.
Allir gestir voru komnir til sæta
sinna á réttum tima kl. 7.15 er
forsetafrúin tók sér sæti í forseta-
stúkunni vinstra megin við
leiksviðið og i fylgd með henni
forsætisráðherrahjónin."
Vígsluathöfnin hófst með því að
Sinfóníuhljómsveitin iék þjóð-
sönginn undir stjórn dr. Páls
lsólfssonar en að því loknu flutti
Vilhjálmur Þ. Gisiason, formaður
Þjóðleikhúsráðsins ávarp það sem
vitnað var í hér i upphafi. Er
Vilhjálmur hafði lokið ávarpi
sínu rakti formaður byggingar-
nefndar, Hörður Bjarnason, sögu
byggingarinnar í stórum dráttum
og fyrir hönd byggingarnefndar-
innar afhenti hann rikisstjórn-
inni Þjóðleikhúsið, en Björn
Ólafsson menntamálaráðherra
veitti því viðtöku. Hann sagði m.a.
í ávarpi sinu:
„Bjartsýni, hugrekki, þolgæði
og snilli hafa byggt þetta hús.
Þótt fátækt, ófriður og ýmsir
aðrir erfiðleikar hafi tafið bygg-
inguna um nærri tvo áratugi,
tapaði þjóðin aldrei voninni um
að eignast leikhús er væri sam-
boðið listamönnum hennar... Nú
er vonin að rætast og um leið
hefst nýtt tímabil i leiklistarsögu
landsins. Þjóðin hefur fengið
leikhús, hátt til lofts og vítt til
veggja sem á að verða hof is-
lenzkrar leikmenningar og hefja
til vegs orðsins og söngsins list.“
Því næst flutti Guðlaugur
Rósinkranz þjóðleikhússtjóri
nokkur ávarpsorð í tilefni af því
að nú var Þjóðleikhúsið sem ný
menningarstofnun tekin til
starfa, en sú starfsemi hófst form-
lega með því að Sinfóníuhljóm-
sveitin lék hátiðarforleik eftir dr.
Pál Isólfsson undir stjórn tón-
skáldsins. Síðan las Tómas Guð-
mundsson skáld forljóð sitt sem
hann hafði ort fyrir vígslu Þjóð-
leikhússins, svipmikið kvæði, seg-
ir Morgunblaðið, — þar sem hann
m.a. hyllir „þá ungu Iist, sem eftir
stundarbið, fer eldi logans helga
um þetta svið“ og lýsir hvernig
„undrið hefir gerzt, frá ógn og
hruni skynjun vor er snúin, til
liðs við allt, sem valdi dauðans
verst.“
Kvæði Tómasar var tekið með
dynjandi lófaklappi áheyrenda,
eins og öðrum upphafsatriðum
vígsluhátíðarinnar.
Fyrsta leikritið sem sýnt var á
sviði Þjóðleikhússins — sjálft
vigslukvöldið var Nýársnóttin eft-
ir Indriða Einarsson undir leik-
stjórn Indriða Waage, dótturson-
ar skáldsins. Leiklistargagnrýn-
andi Morgunblaðsins á þessum ár-
um, Sigurður heitinn Grímsson,
segir í leikdómi sínum að
sýningin á Nýársnóttinni
hafi verið „glæsileg" og „það
var vissulega vel ráðið að hefja
starfsemi Þjóðleikhússins með
sýningu á Nýársnóttinni.
Með því var minningu höf-
undarins Indriða Einarssonar,
sýndur sá sómi, sem bar, því hann
hefur verið mestur frömuður ís-
ienzkrar leiklistar fyrr og síðar og
enginn hefur átt ríkari þátt en
hann að því að Þjóðleikhúsið er
nú risið af grunni. En auk þess
munu fá leikrit betur til þess fall-
in að sýna hin mörgu tæknilegu
undur, sem Þjóðleikhúsið á yfir
að ráða.
Niðurlagsorð Sigurðar Grims-
sonar voru: „Þessi mikli atburður
í íslenzkri leiksögu mun verða
ógleymanlegur þeim sem við-
staddir voru. Birta og fegurð
hvildi yfir hinum stilhreinu salar-
kynnum Þjóðleikhússins, eins og
tákn þeirra björtu og fögru vona,
sem bundnar eru við þetta glæsi-
lega hús.“
Að lokinni sýningu á Nýársnótt-
inni og eftir að leikendur höfðu
verió hylltir af áheyrendum, voru
fluttar kveðjur af leiksviðinu en
leikendur og forráðamenn Þjóð-
leikhússins hiýddu á kveójurnar
af leiksviðinu. Þar flutti Valur
Gislason leikari kveðju Leik-
félagsmanna og Þorsteinn ö.
Stephensen flutti kveðju Félags
ísl. leikara og lýstu báðir yfir
þakklæti sinu fyrir hönd ís-
lenzkra leikara. Einnig fluttu
sendiherrar Noregs og Svíþjóðar
kveðjur við þetta tækifæri, svo og
Ernest Blythe, leikhússtjóri
Abbey-leikhússins í Dyflinni,
Djurhuus, formaður Leikfélags
Þórshafnar, en síðastur tók til
máls Poul Reumert er kom fram
sem fulltrúi Konunglega leik-
hússins í Kaupmannahöfn og las
hann upp kveðjur frá formanni
sambands danskra leikara.
\
Allir framangreindir aðilar
færðu Þjóðleikhúsinu gjafir, og
allir viðstaddir þökkuðu kveðj-
urnar oggjafirnar með dynjandi
lófataki. Er athöfninni í aðalsal
Þjóðleikhússins lauk var klukkan
langt gengin í eitt en margir gest-
anna gengu siðan i rúmgóða og
vistlega veitingasali í kjallara
hússins og þáðu þar nokkrar veit-
ingar. En að sögn Morgunblaðsins
var horfið þaðan kl. 2 um nóttina
enda hafði þessi fyrsta heimsókn
í Þjóðleikhúsið þá staðið yfir í
nálega sjö klukkustundir.
Lokaorðin á þessari upprifjun á
vigsluhátíð Þjóðleikhússins skul-
um við sækja í forustugrein
Morgunblaðsins þann hinn sama
dag, sem ber yfirskriftina:
„Afram liggja sporin". Þar segir
svo meðal annars: „Byggingar-
saga Þjóðleikhússins er löng,
rúmir tveir áratugir. En það er
ekki kjarni málsins nú, heldur
hitt, að þjóðiri á að njóta þess um
langa framtíð. Það á að verða
höfuðvígi íslenzkrar listar. Það á í
senn að vera þjóðlegt en veita þó
stöðugt straumum nýrra menn-
ingaráhrifa til þjóðar sinnar. List-
in er alþjóðleg, en því aðeins get-
ur hver einstök þjóð tileinkað sér
heimsmenninguna eða brot af
henni, að hún eigi sjálf sína eigin
þjóðlegu menningu, sprottna upp
úr jarðvegi sins eigin lands, sögu
þess eða baráttu.
Á grundvelli þessa skilnings
fagnar islenzka þjóðin þjóóleik-
húsi sínu.“
Margt góðra gesta sótti okkur heim vi8 vlgslu Þjóðleikhússins og myndin hér að ofan var tekin af
nokkrum þeirra, þegar þeir stigu út úr Gullfaxa — t.v. Einar Skavlan, fyrrverandi Þjóðleikhússtjóri
en þarna orðinn ritstjóri Dagblaðsins I Osló, þá Ernest Blythe, Irskur byltingarmaður, þingmaður,
ráðherra en þarna forstjóri Abbey-leikhússins ( Dyflinni, síðan frú Anna Borg og Poul Reumert,
Áslaug Borg og Djurhuus. rithöfundur og formaður Leikfélags Þórshafnar. Neðst til vinstri má sjá
Vilhjálm Þ. Glslason, formann Þjóðleikhúsráðs er þarna tók á móti gestunum.