Morgunblaðið - 04.07.1975, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. JÚLI 1975
Axel Ó, Ólafsson, innheimtustjóri:
Hassýsluvísindi og hundavaðsháttur
•/ leggja niöur innheimtudeildina
Nokkur orð um tillögur stjórnskipaðrar nefndar
til breytinga á starfsháttum Ríkisútvarpsins
Á BORÐINU fyrir framan mig
liggur virðuiegur doðrant upp á
hvorki meira né minna en 220 bls.
í mjög stóru broti. Hér er sem sé á
ferðinni skýrsla nefndar um
skipulag og rekstur Rfkisútvarps-
ins. Nefnd þessi hljóp af stokkun-
um í aprílmánuði 1973 og voru i
hana skipaðir Andrés Björnsson,
útvarpsstjóri, Indriði Þorláksson,
deildarstjóri i menntamálaráðu-
neytinu og Gísli Blöndal,
hagsýslustjóri. Val nefndar-
manna orkar tvímælis að mínu
mati, þegar þess er gætt að kanna
á eina sérstæðustu stofnun innan
rikiskerfisins, sem á undanförn-
um árum hefir haft við að glíma
margslungin og flókin vandamál
á mörgum sviðum, og þá ekki
hvað síst tæknileg vandamál. I
nefndina var engin tækni-
menntaður maður skipaður.
Nefndinni eru strax í upphafi
ljósir þeir annmarkar og van-
hæfni sem af nefndarskipuninni
leiðir og afskrifar því mcð öllu að
fjalla um uppbyggingu dreifi-
kerfisins og einhverja aðra þætti,
sem nefndin kallar, en skil-
greinir ekki nánar. Hvers
konar vinnubrögð eru hér á
ferðinni hjá nefnd sem kostar
nokkuð á fjórðu milljón
króna? Þegar menntamála-
ráðherra skipar nefndina
hlýtur hann að hafa ætlasl til þess
að nefndin athugaði undan-
bragðalaust alla starfsþætti Ríkis-
útvarpsins og legði fram
skeleggar tillögur til úrbóta.
Ótrúlegt þykir mér að núverandi
menntamálaráðherra sætti sig við
að nefndin hlaupi frá eða smeygi
sér undan þessu mikla vandamáli.
Hér er ekki aðeins við tæknileg
vandamál að glíma heldur og fjár-
hagsleg. Ríkisútvarpið hefir falið
Landssíma Islands að sjá um
dreifikerfi útvarps og sjónvarps
og er hér um að ræða tugmilljón
króna verksamninga sum árin.
Þeir augljósu annmarkar eru þó á
þessum starfsþætti, að ekkert
eftirlit eða mat er lagt á þessa
vinnu af hálfu Ríkisútvarpsins og
verkin ekki tekin út af tækni-
menntuðum og sérfróðum manni
af þess hálfu. I framkvæmd hafa
stofnast mörg vandamál og
ágreiningsefni. Landssíminn
leggur auðvitað blessun yfir sín
störf, en fólkið út í landsbyggð-
inni sem ýmist rýnir á þoku-
kennda mynd á sjónvarpsskerm-
um eða hlustar á ískur og skruðn-
inga í hljóðútsendingum hefir
aðra sögu að segja.
Á deild minni liggja fjölmargir
óafgreiddir kvörtunarlistar frá
fólki úti á landi, meira að segja
einn héðan úr Mosfellssveit og
alltaf einhver aðkallandi verk-
efni, sem ómögulegt er að leysa á
viðunandi hátt vegna fjárskorts.
Ég hefi verið nokkuð langorður
um þennan starfsþátt Ríkis-
útvarpsins, en það kemur til af
þvf að bæði ég og starfsfólk mitt
hafa orðið að glíma vió mýmörg
vandamál vegna óöruggs og oft á
tíðum úr sér gengins dreifikerfis.
Þá leyfi ég mér að fara
nokkrum orðum um hina
hagsýslulegu starfsemi nefndar-
innar. Könnun nefndarinnar og
viðmiðun hvað rekstur inn-
heimtudeildarinnar snertir er
byggð á rannsókn deildarinnar og
starfsemi á árinu 1972. Síðan er
uppdiktaður 40 milljón króna
reksturskostnaður á deildina
sennilega með hliðsjón af verð-
bólgunni. Þessi furðulega tala var
komin á kreik snemma í vetur, og
heyrði ég hana fyrst hafða eftir
virðulegum þingmanni í stjórnar-
andstöðunni og virðist þessi töfra-
tala kitla eyru hans. A blaða-
mannafundi sem nefndin stofnaði
til og núverandi menntamálaráð-
herra sat ásamt ráðuneytisstjóra
sínum, tók meira að segja hag-
sýslustjórinn sig til og bætti við
þennan geigvænlega kostnað
einum skitnum 10 milljón krón-
um, enda eru þessháttar tölur
tæplega umtalsverðar, þegar þær
eru settar fram af hagsýslulegri
kunnáttu til þess að varpa enn
sterkari ljóma á ágæti nefndar-
innar. Hverskonar útfærsla á töl-
um er hér á ferðinni? Kynnti
nefndin sér ekki reikninga Ríkis-
útvarpsins frá árunum 1973, 1974
og fyrrihluta ársins 1975?
Hvernig I ósköpunum er þessi
tala fundin út?
Innheimtudeild Ríkisútvarps-
ins var endurskipulögð á árinu
1972 í samráði við ágætan
kunnáttumann. Einnig var breytt
um alla skýrsluvélavinnslu, sem
hafði í för með sér mikinn
sparnað fyrir innheimtudeildina,
bæði miklu ódýrari aðkeypta
skýrsluvinnu og einnig hefir
leggja
Innheimtuprósentan er ekki
12.1% eins og nefndin telur held-
ur 3.5% og ber þá að hafa í huga
að gjaldaálagning er innifalin,
ætti t.d. að gjöra hliðstæðan
samanburð við Gjaldheimtuna,
yrði að bæta við innheimtu-
prósentu hennar skattstofu-
kostnaði. Er menntamálaráð-
herra, þingmönnum og blaða-
mönnum virkilega ætlað að
gleypa þessar tölur hráar? Ég vek
athygli á þessari málsmeðferð
hér, svo betri aðgát verði á höfð,
þegar dýrar stjórnskipaðar nefnd-
ir kanna aðrar ríkisstofnanir.
verið um að ræða umtalsverða
fækkun starfsfólks.
Samkvæmt upplýsingum sem
ég hefi úr bókhaldi Ríkisútvarps-
ins var reksturskostnaður á árinu
1974 rúmar 29 milljón krónur
brúttó. Til frádráttar koma tekjur
deildarinnar af vanskilakostnaði,
lögveðskostnaði o.fl. Samkvæmt
nýlegri könnun námu tilfallnar
tekjur 6 mán. 1975 um 7 milljón
krónum og er alltaf talsvert hærri
seinni hluta ársins, árstekjur
deildarinnar af þessum tekju-
liðum eru því 15—16 milljón
klónur. Innheimtudeildin kostar
því Ríkisútvarpið ekki nema
15—18 milljónir sé fólksfækkun
tekin inn í dæmið. Hvernig ætlar
svo nefndin að spara stofnuninni
40 milljón krónur með þvi að
Hvaða andi hljóp í
blessaða prestana?
Til eru þeir staðir að þeir vekja
mönnum lotningu í brjósti, fylla
þá gleði og velliðan, svo eru aðrir
sem kalla yfir menn ógn og skelf-
ingu, — jafnvel æra. Þetta hefir
lengi verið vitað, og íslenzk þjóð
trúði, er hún hjálpaði áhuga-
mönnum við endurreisn Skál-
holts, að hún væri að hlaða vé á
helgum stað. Það eru því mikil
vonbrigði að heyra hvernig fór
fyrir blessuðum prestunum á
hinni fyrstu prestastefnu þar,
eftir endurreisn. Engu er líkar en
kynngikraftur hafi seitt þá langt
aftur í aldir og þeir gleymt, á
þeirri göngu, að þeir eru þjónar
kirkju á tuttugustu öld. Einum
datt það meira að segja í hug að
meirihluti þjóðarinnar væri and-
snúnir djöflar sém gerðu hríð að
hinum hólpna í söfnuði hans.
Annar fann það ráð, að presta-
stefna þyrfti snarlega að ákveða,
hvað væri rétt trú og hvað röng,
svo að blessaður lýðurinn gæti
þekkt hina sönnu hirða, hvatti
meira að segja til að slík stefna
yrði haldin.
Ekkert er dularfullt við það, þó
að illa sofnir menn taki í svefn-
rofunum að segja kynleg orð, gæti
meira að segja verið að breytt
mataræði hafi farið I magann og
gert þá önuga, hitt var öllu verra
að 53 prestar skyldu finna til
sömu kenndar og hrópa: „Þetta
vil ég að séu min orð“, og síðan
aðrir 10 sem urðu svo lamaðir, að
þeir máttu sig ekki hræra fyrr en
atkvæðagreiðslu var lokið. Ein-
hver hélt því fram, að presta-
stefnuhald í Skálholti væri sögu-
legur atburður. Vissulega sannað-
ist það. Hún er minnug á endemin
sagan.
Þar sém ég get ekki trúað því
enn, að félagar minir innan
Prestafélags Islands hafi í raun
meint það sem þeir voru ginntir
til að samþykkja, þá vil ég ekki
gera þeim þá skömm að ræða til-
löguna við þá, fyrr en ég hefi
fengið staðfest, hvað það var í
raun og veru sem þeir áttu við,
hvað það er sem þeir vilja að eftir
standi þegar þeir eru komnir til
sjálfs sín á ný. Ég hefi hvorki
tíma né nennu til að taka þátt í
urri og meinlausu gjammi í þrep-
um metorðastiga kirkjunnar. Því
spyr ég:
1. Hvaða prakkari laug því að
tillögumönnum að sálarrann-
sóknir væru ókristilegar?
Hvernig e'r slík skoðun studd
af kenningu Krists? Athugið
vel, ég tek ekki gilda túlkun
manna á kristnum dómi,
aðeins orð Krists sjálfs.
2. Þegar þið ræðið um hreina
trú, minnist þið þá aldrei, að
Kristur sjálfur var deyddur, af
því að umboðsmenn Guðs á
jörðu töldu hann hættulegan
hinni hreinu trú og fengu
hann því krossfestan?
3. Var það hugmynd tillögu-
manna að biðja meirihluta ís-
lenzku þjóðarinnar að stofna
sérsöfnuð, og hætta að styðja
við bakið á kirkjunni við boð-
un sína?
Eruð þið virkilega svo staur-
blindir að sjá ekki í hvern þið
eruð að leggja spjót?
Sjaldan lofar kálfur ofeldi,
segir gamall málsháttur, en að
kálfur hafi baulað: „Hættið að
ala mig — ég vil berja gadd-
inn“, það hefi ég aldrei heyrt.
4. Við erum líklega 4, þjónandi
prestar, félagar innan deilda
Sálarrannsóknarfélags Is-
lands. Mörg ónefnin hafa verið
reynd á okkur af „frelsuðum
sálum“, en að við höfum svikið
vígsluheit okkar, slika aðdrótt-
un hefi ég ekki heyrt fyrr af
mönnum sem ég verð enn að
telja ábyrga orða sinna. Þvi
spyr ég: Hvernig getið þið
varið fyrir samvizku ykk-
ar að gera ekki um það
samþykkt, að okkur, — hinum
óhreinu —, verði vikið úr
kirkjunni?
Reynið nú að svara með orðum
sem venjulegt fólk skilur.
Sig. Ilaukur Guðjónsson
Þegar leggja á niður umsvifa-
mikla innhéimtudeild og það
álagningakerfi sem ávallt hefir
verið unnið eftir, var sjálfsagt að
nefndin benti á og sýndi fram á
hvernig innheimta á hið nýja
þjónustugjald og hverjir ættu að
greiða gjaldið. Þá fatast nú nefnd-
inni nokkuð á fluginu. Eina rétta
lausnin er að ríkissjóður taki
allan reksturinn á sínar hendur á
sama hátt og gert var með
Tryggingastofnun ríkisins. Ekki
leysir nefndin málið þannig, hag-
sýslustjóri veit fjarska vel að eng-
inn fjármálaráðherra og heldur
ekki þingmenn eru til viðtals um
þá lausn, sem er þó hin eina rétta,
eins og fyrr segir. Þess vegna lá
engin lausn fyrir nefndinni önn-
ur en sú, að vaða út 1 fenið enn á
ný og nota svokallað þjónustu-
gjald sem flotholt. Nefndin er þó
nokkuð hugkvæm, fyrst dettur
henni í hug að leggja gjaldið á
alla útvarpsgreiðendur, i öðru
lagi komu til greina símnotendur
og að lokum negldi svo nefndin
gjaldið á alla tekju- og eigna-
skattsgreiðendur. Allir lands-
njenn vita að í íslensku verð-
bólguþjóðfélagi fara opinber
gjöld síhækkandi, en gjaldið er
nú 12.200 kr. á ári. Hvernig bregð-
ast landsmenn við þessari skatt-
heimtu? Ég Ieyfi mér að nefna
hér nokkur nærtæk dæmi enda af
mörgu að taka. Samkvæmt nýju
reglunni greiðir fólk sem býr í
óvígðri sambúð og hvortveggja
vinnur úti kr. 24.400.— Heimili
þar sem eitt eða tvö vinnandi
börn eru gæti t.d. þurft að greiða
36.600.—, reki þessi fjölskylda
skattskylt fyrirtæki borgar hún ef
til vill 48.800.—. Hvað segja t.d.
bændur að undanskildum ein-
yrkjum, þegar þeir eiga að greiða
kr. 24.400.— eða þaðan af meira 1
þjónustugjald? Hvað segja
eigendur smá þjónustufyrir-
tækja, þar sem engin skilyrði eru
til þess að hagnýta sjónvarp eða
útvarp, þegar þeir eiga að fara að
greiða þjónustugjald nefndarinn-
ar.
Ennfremur mætti benda á að
ýmis stórfyrirtæki, svo sem
togarafélög, skipafélög, hótel o.fl.
aðilar sem nú greiða 15—20 sjón-
varpsgjöld myndu aðeins greiða
eitt gjald.
Af langri reynslu fæ ég ekki séð
að tillögur nefndarinnar séu eins
einfaldar og hún vill vera láta.
Stórkostlegir annmarkar eru í
framkvæmd á tillögum hennar.
Ég hefi oft hugleitt þetta mikla
vandamál en ekki komið auga á
neina raunhæfa lausn aðra en ég
hefi þegar drepið á. Sennilega
væri réttlátast að leggja þessi
gjöld á öll heimili í landinu og er
þá höfð hliðsjón af því hve al-
menn sjónvarps- og útvarpsút-
breiðsla er nú þegar. Langt er þó
frá því að slik álagning sé í öllum
tilfellum réttlætanleg. Hinsvegar
yrði hún miklu ódýrari i fram-
kvæmd, og ekki yrði um tví- eða
þrísköttun að ræða á einu og sama
heimilinu.
Ég er heldur ófróður í hag-
vísindum, þó finnst mér fyrst
kasta tólfunum, þegar þessi hag-
visa nefnd fræðir núverandi
menntamálaráðherra og blaða-
menn á því að hin nýja inn-
heimtuaðferð kosti sama og ekki
neitt. Eg hefi nú unnið í tveimur
stærstu innheimtustofnunum
borgarinnar, áður en ég varð inn-
heimtustjóri og harma það hús-
bænda minna vegna, að ég skuli
ekki hafa komið auga á þessa
ódýru hagsýslulegu lausn.
Þegar rætt er um úrbætur á
rekstri Ríkisútvarpsins, skyldi
maður ætla að nefndin ræddi ein-
hverja hugsanlega tekjustofna
fyrir stofnunina og reyndi jafn-
framt að draga úr óréttlátum
kostnaðarliðum. Ýmsar
kostnaðarsamar fjárkvaðir hafa
verið lagðar á Ríkisútvarpið, t.d.
borgar nú stofnunin uppbætur á
elli- og örorkulífeyri fyrir
Tryggingastofnun ríkisins, þó
tryggingamál séu með öllu óskyld
útvarpsrekstri. Er hér um tug-
milljóna gjöld að ræða sem
Tryggingastofnunin á sjálf að
borga eða ríkissjóður fyrir henn-
ar hönd. Sama er að segja um
kostnað af Sinfóníuhljómsveit-
inni, sem ríkissjóður á
undanbragðalaust að borga til
eflingar menningarlífi 1 landinu.
Ríkisútvarpinu er einnig gjört að
halda uppi fræðsluþáttum fyrir
landbúnað, sjávarútveg og um-
ferð og borgar jafnvel fyrir
flutning þeirra á stundum. Er
ekki kominn tími til að snúa dæm-
inu við og Iáta þá aðila, sem fyrir
þessum þáttum standa, greiða
Ríkisútvarpinu þann kostnað,
sem af þeim leiðir? Eg vek athggli
háttvirtra nefndarmanna á þvi, að
margt smátt getur gert eitt stórt,
sé öllum hagvísindum varpað
fyrir borð, og tekið upp í staðinn
eðlilegt íslenskt búvit. Hugsan-
Ifegt væri einnig að afla tekna af
góðum landkynningarþáttum sem
sjónvarpsstarfsmenn ynnu. I röð-
um sjónvarpsmanna er nóg af
ágætum kunnáttumönnum, sem
gætu leyst slik verkefni. Auk þess
er í landinu hópur ungra manna
sem gætu leyst þessi sömu verk-
efni.
Ég held að sjónvarpsaug-
lýsingar mætti gjöra miklu arð-
bærari en nú er. Starfsemina
mætti auka með því að starfs-
menn sjónvarpsins fullynnu aug-
lýsingar fyrir viðskiptamenn sína.
Nefndin hefir engin önnur úr-
ræði en þau að afnema 10% af-
slátt sem stórir viðskiptamenn
hafa fengið. Ekkert er óeðlilegt
við það þó ríkisstofnun veiti skil-
vísum og góðum viðskiptavinum
einhvern afslátt enda almenn og
gildandi regla í viðskiptalifinu.
Að lokum fæ ég ekki betur séð
en að sjálfstæði Rikisútvarpsins
verði framvegis aðeins í orði en
ekki á borði. Fjárráðstafanir
Ríkisútvarpsins hafa jafnan verið
heillavænlegastar og viturlegast-
ar, þegar starfsmenn þess hafa
sjálfir ráðist i framkvæmdir og
fengið svo einhver málamynda-
leyfi hjá skilningsríkum mennta-
málaráðherrum eftir á.
Ósköp finnst mér að búskapur-
inn í Rikisútvarpinu hljóti að
verða lágkúrulegur, þegar fjár-
málaráðherra fer að henda i fjár-
málastjórann okkar tíu peninga-
lúkum á ári, misjafnlega rausnar-
legum eftir árferði.
Að lokum vil ég þakka nefnd-
inni fyrir þá einstöku hugulsemi
að hafa ekki boðið mér á neinn af
þeim 60 bókuðu fundum sem
nefndin hélt með staffsmönnum
Ríkisútvarpsins, enda er enginn
kenndur þar sem hann kemur
ekki, þá hefði líka 40—50 milljón
króna sparnaðarrósin ekki skinið
jafn skært á brjóstum nefndar-
manna á blaðamannafundinum
góða á dögunum, og úrræðaleysi
og fálmkennd vinnubrögð komið
betur fram i dagsljósið.