Morgunblaðið - 30.10.1975, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. OKTÓBER 1975
Helgi Magnússon:
Leggjum tekju-
skattinn niður
M*i 1975
Á þessu ári hafa sérfræðingar rfkisstjórnarinnar unnið að heildarút-
tekt á skattamálum og hafa sumir þeirra þegar sent frá sér greinar-
gerðir sem legið hafa til athuguar hjá stjórnvöldum um nokkurt skeið.
Þessi upplýsingasöfnun verður væntanlega grundvöllur þeirrar stefnu
í skattamálum, sem mótuð verður á næstunni. Ljóst er að senn dregur
til úrslita í þessu og stórar ákvarðanir í skattamálum eru framundan.
Ekki hefur mikið heyrzt talað um efni þeirra tveggja bæklinga, sem
myndin er af, en greinargerðir sem þ£ir hafa að geyma hljóta að verða
í brennidepli umræðna um skattamál á næstunni. Þeir sem áhuga hafa
á þessum málum eða að þeim starfa ættu að kynna sér efni þessara
greinargerða.
Tekjuskatturinn hefur um
langan aldur verið eitthvert óvin-
sælasta fyrirbæri þjóðfélagsins.
Stafar það bæði af þvf, að flestir
gráta á eftir krónunum, sem fara í
að greiða hann og eins þykir
honum gjarnan ósanngjarnlega
niður jafnað.
Allir kannast við þá gagnrýnis-
öldu, sem gengið hefur yfir nú i
haust. Hafa umræður um rang-
láta skattlagningu enn á ný vakið
menn til. umhugsunar um alla
gallana og brestina í tekjuskatts-
kerfinu.
I rauninni hefur þetta kerfi
verið meingallað í mörg ár og
fórnardýr stöðugrar tilrauna-
starfsemi. Er nú svo komið, að
vart eru gerðir kjarasamningar
við heildarsamtök launþega að
skattkerfinu sé ekki umturnað í
leiðinni. Hefur þetta valdið
miklum ruglingi og óvissu fyrir
allan almenning og eins þá sem að
þessum málum vinna. Ætla
verður, að þessum leik hljóti senn
að ljúka.
Fullkomið kerfi?
Ég er þeirrar skoðunar að
tekjuskattskerfi geti aldrei orðið
svo fullkomið, að ekki verði um
mismunun og ósanngirni að ræða
innan þess. Til þess er kerfið of
flókið. Reynt er að gera tekju-
Skattsálagninguna þannig úr
garði, að hún þjóni í aðalatriðum
þeim tilgangi, sem löggjafinn
ætlar henni, þ.e. tekjuöflun og
tekjujöfnun. Margir telja, að
þessi aðalmarkmið séu hætt að
nást, þegar hægt er að benda á
hrópandi dæmi um göt f kerfinu
og veilur, sem leiða af sér mis-
munun f skattlangingu, sem telja
verður afleiðingu þess, hve marg-
slungið kerfið sjálft er og erfitt að
setja undir allan leka.
Ég tel, að tekjuskattsálagningin
geti aldrei orðið viðunandi og
bezti leikurinn í stöðunni sé
hreinlega að leggja tekjuskattinn
niður. Það er eins og lagfæringum
verði ekki við komið, að ný vanda-
mál skapist ætfð í stað þeirra sem
leyst eru, því kerfið er ótrúlega
snúið.
En hvað fær
þá ríkissjóður
í staðinn?
En þá vaknar spurning: Hvar á
ríkissjóður að afla tekna? Ég
efast um, að fólk geri sér almennt
grein fyrir þvf, hvað tekjuskattur-
inn er í rauninni lítill hluti af
heildartekjum ríkissjóðs. í fjár-
lagafrumvarpi fyrir árið 1976,
sem nú Iiggur fyrir Alþingi, er
gert ráð fyrir að tæplega 6.700
milljónir króna skili sér í rfkis-
sjóð f tekjusköttum einstaklinga
og fyrirtækja þegar endur-
greiðslur persónuafsláttar og
barnabóta hafa verið frádregnar.
En heildartekjur ríkissjóðs eru
áætlaðar 57.400 milljónir króna.
Yrði því tekjuskatturinn innan
við 12% af heildartekjunum.
Öbeinir skattar (tollar, söluskatt-
ur o.fl.) munu nema 82% af
heildartekjum ríkissjóðs sam-
kvæmt fjárlagafrumvarpinu.
Þessar tölur sýna, að ekki er
eins erfitt að frelsa landsmenn
undan tekjuskattinum og ætla
mætti við fyrstu sýn.
Á það má benda, að við
álagningu, innheimtu og eftirlit
með skattinum er starfandi mikill
mannfjöldi og umtalsvert skrif-
stofubákn er upp risið. Öflun
skattteknanna er ríkissjóði og
sveitarfélögunum ákaflega dýr.
Samkvæmt upplýsingum, sem
fram koma f greinargerð ríkis-
Helgi Magnússon
skattstjóra vegna staðgreiðslu
opinberra gjalda störfuðu 175 árs-
menn sl. vor við embætti skatt-
stjóranna, ríkisskattstjóra og
ríkisskattanefndar.' 1 fjárlaga-
frumvarpi fyrir árið 1976 er gert
ráð fyrir 322 milljónum króna í
útgjöld vegna þessara embætta.
Þá eru ótaldir innheimtumenn
ríkissjóðs og sveitarsjóða, gjald-
heimtur og framtalsnefndir á veg-
um sveitarfélaganna svo nokkuð
sé nefnt, en ég hef ekki tölur um
kostnað vegna þeirra eða fjölda
starfsmanna. Þannig að 175
starfsmenn og 322 milljónir króna
segja ekki alla söguna um þetta
bákn.
En skylt er að geta þess, þar
sem ég beini hér spjótum mínum
að tekjuskáttinum einum, að störf
þessara embætta beinast vitan-
lega að fleiru en álagningu, inn-
heimtu og eftirliti með tekju-
skatti. Þar koma til mörg önnur
gjöld, svo sem útsvar, aðstöðu-
gjald, eignarskattur o.fl., að
ógleymdum söluskattinum, en
talið er að um 20 af fyrrnefndum
175 störfum séu vegna hans.
Mér þykja ýmis rök hníga að
því að afnám tekjuskatts hlyti að
spara mikinn mannafla og lækka
kostnað vegna þessa kerfis, þar
sem hann er flóknastur og við-
kvæmastur þeirra gjalda, sem á
eru lögð. Ætla má, að meginstarf
hins almenna skatteftirlits
beinist að tekjuskatti, þar sem
hann getur komizt allt upp í 40%
og verður því helzti freistingar-
valdurinn til skattsvika.
Virðisaukaskatt-
ur á næsta leiti?
Margt bendir til þess að virðis-
aukaskatturinn sé á næsta leiti og
muni Ieysa söluskattinn af hólmi.
Markviss undirbúningur er þegar
hafinn með skipun nefndar, sem
gerði víðtæka athugun á málinu
og hefur þegar skilað fjármála-
ráðherra greinargerð sinni.
Virðisaukaskattinum mun
væntanlega fylgja mikil skrif-
finnska og eftirlitsbákn, miklu
stórbrotnara en fylgt hefur sölu-
skattinum, ef marka má reynslu
nágrannaþjóða okkar, sem horfið
hafa að virðisaukaskatti. Þess
vegna er það enn brýnna að beina
skattlagningin verði einfölduð til
muna með því að leggja niður
tekjuskattinn. Þannig mætti
rýma fyrir virðisaukaskatts-
bákninu, því þjóðin rís naumast
undir meiri skriffinnsku kringum
alla þessa skattlagningu. Sporna
verður við því að þetta verði tví-
höfða ófreskja!
Virðisaukaskatturinn er lík-
legasta leiðin til að bæta ríkis-
sjóði þann tekjumissi, sem hlytist
af afnámi tekjuskattsins. Talið er
ófært að hækka söluskattinn enn
á ný, þvi hann er þegar orðinn
20% og innheimtist á síðasta við-
skiptastigi vöru og þjónustu í
einu lagi. Virðisaukaskatturinn
reiknast hins vegar á ýmsum
framleiðslustigum og er inn-
heimtan og eftirlitið þvi talið
öruggara. Þessu til stuðnings vil
ég vitna i greinargerð fyrr-
nefndrar nefndar um virðisauka-
skatt:
„Innheimta og skil á virðisauka-
skatti er í höndum mun fleiri
aðila en innheimta núverandi
söluskatts og er skilafjárhæð
hvers fyrirtækis því mun lægri.
Nokkur áhætta er þvi samfara að
innheimta söluskatt aðeins á einu
viðskiptastigi og hefur sú áhætta
aukizt með hækkun skatthlut-
fallsins. Dreifing innheimtunnar
ætti að draga nokkuð úr þessari
áhættu.“
Bein eða óbein
skattlagning
Hér er lögð til stökkbreyting
frá beinum yfir í óbeina skatta,
því ekki stæðu aðrir beinir skatt-
ar eftir en eignarskattur og per-
sónuskattar sem koma f hlut ríkis-
sjóðs, en ég geri ekki ráð fyrir
neinni breytingu á tekjuútsvar-
inu, sem rennur til sveitar-
félaganna.
Með óbeinni skattlagningu fær
fólkið meiru ráðið um, hvernig
það leggur sitt af mörkum til
hinna sameiginlegu þarfa þjóð-
félagsins. Skattarnir eru greiddir
í neyzlunni og eyðslunni. Kerfið
letur engan í starfi vegna skatt-
lagningar tekna og það hvetur
engan til að eyða — því eyðslan er
skattlögð. Það ætti því að ýta und-
ir ráðdeildarsemi. Óbein skatt-
lagning f stað beinnar er liður í að
auka einstaklingsfrelsið. Að sjálf-
sögðu er svo gert ráð fyrir því, að
þeir þegnar þjóðfélagsins, sem
hafa það lágar tekjur, að þeir
mundu ekki njóta niðurfellingar
tekjuskattsins en þyrftu að bera
hærra neyzluvöruverð. fengju
aðstoð í gegnum almannatrygg-
ingakerfið. Þannig að ekki væri
gengið á hlut neins.
Hér er raunar ekki um neina
nýja hugmynd að ræða. Gísli heit-
inn Jónsson, þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins, mun fyrstur
manna hafa lagt þessa breytingu
til fyrir mörgum árum. Sam-
kvæmt því sem Aron Guðbrands-
son segir í grein í Vísi sl. mánu-
dag, var tillaga Gísla, sem gekk í
þessa átt, felld með öllum greidd-
um atkvæðum gegn einu á
Alþingi.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
haft stuðning við óbeina skatt-
lagningu i stað beinnar á stefnu-
skrá sinni undanfarin ár, þar sem
sá hugsunarháttur kemur heim
við grundvallarstefnu flokksins
— einstaklingsfrelsið. Nú er tæki-
færi til að stíga stóra skrefið.
Hvenær?
Fjármálaráðherra skipaði fyrir
tæpu ári nokkrar nefndir til að
athuga og gera tillögur um skatta-
mál og tekjuöflun ríkisins yfir
höfuð. Sumar þessara nefnda
hafa þegar skilað áliti. T.d. hefur
fjármálaráðuneytið gefið út
greinargerð nefndar um virðis-
aukaskatt og tillögur og greinar-
gerð ríkisskattstjóra um stað-
greiðslu opinberra gjalda eins og
fyrr greinir. Nefnd starfar að
endurskoðun skattalaganna sem
m.a. taka til tekjuskatts og óttast
nú margir að enn einu sinni eigi
að hafa endaskipti á því stagbætta
kerfi og að smáskammtalækning-
um verði fram haldið.
Það verður að hafa hraðan á.
Undirbúningur virðist það vel á
veg kominn að senn séu for-
sendur til ákvarðanatöku i þess-
um efnum. Verði skrofið stigið og
tekjuskatturinn Iagður af og
virðisaukaskattur upp tekinn f
stað söluskatts, er eðlilegt að ekki
verði farið að fikta við tekju-
skattslögin nú. Stefna ætti að því
að tekjuskattur yrði lagður á
tekjur ársins 1975 í síðasta skipti,
en virðisaukaskattur upp tekinn
um áramótin 1976—77. Þannig
yrði rúmt ár til stefnu, ef stjórn-
málamennirnir væru fljótir að
ákveða sig. Nefndin sem fjár-
málaráðherra skipaði til að fjalla
um virðisaukaskatt telur i
greinargerð sinni að undir-
búningur að gildistöku skattsins
frá ákvarðanatöku þyrfti að taka
tvö ár. Ég trúi ekki öðru en flýta
mætti því, ef ákveðinn vilji væri
fyrir hendi.
Það má ekki vanmeta getu opin-
berra starfsmanna!
Það er skoðun min að allar
aðstæður nú bjóði upp á þessa
breytingu. En það þarf að láta
hendur standa fram úr ermum.
Reykjavík 22. október.
Helgi Magnússon,
viðskiptafræðingur