Morgunblaðið - 13.03.1976, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. MARZ 1976
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
RitstjórnarfuMtrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristínsson.
Aðalstræti 6, simi 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80
Áskriftargjald 800,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasolu 40,00 kr. eintakið
Ólafur Jóhannesson,
viðskiptaráöherra,
skýrði frá því á aðalfundi
Kaupmannasamtaka ís-
lands sl. fimmtudag, að
þrír emhættismenn ynnu
nú að samningu frumvarps
um verðlagsmál. Er þess að
vænta, að sú frumvarps-
smíð sé svo vel á veg kom-
ín, að hægt verði að leggja
nýjar tillögur um verðlags-
löggjöf fyrir Alþingi það er
nú situr. í ræöu sinni
skýrði viðskiptaráðherra
einnig frá því, að ekki
hefði verið tekin afstaða til
þess enn í ríkisstjórninni,
hvað tæki við, þegar
fjögurra mánaða nær al-
gerri verðstöðvun lyki
hinn 20. marz n.k. Þess
vegna mundi hin almenna
verðstöóvun þá veróa í
gildi. Hins vegar lýsti Ólaf-
ur Jóhannesson þeirri
skoðun sinni, að óæskilegt
væri, að verðstöðvunar-
ástand af því tagi, sem hér
hefur ríkt um skeið, stæði
of lengi, þar sem áhrifin af
því slævðust, þegar fram i
sækti. Loks taldi viðskipta-
ráðherra æskilegt, að ný
löggjöf um verðlagsmál
tæki við er verðstöðvun
verður aflétt.
Þessi ræða Ólafs Jó-
hannessonar hlýtur að
vekja vonir um, að þess sé
skammt að bíða, aó verð-
lagsmálin verði tekin nýj-
um tökum. Hér hafa verð-
lagshöft og verðlagseftirlit
af gamia skólanum ríkt um
margra ára skeið og í raun
og veru verið eina ráðið,
sem stjórnvöld hafa gripið
til á sviði verðlagsmála til
þess að berjast gegn verð-
bólgunni. En sannleikur-
inn er bara sá, að reynslan
af þessum verðlagshöftum,
sem tækiJ baráttu vió verð-
bólguna, hefur verið mjög
slæm. Ekki er hægt að sjá,
að sú verðlagstefna, sem
ríkt hefur hafi orðið til
þess að halda niðri verðlagi
svo nokkru nemi og jafnvel
hægt að færa rök aö því, að
þessi gamaldags verðlags-
pólitík hafi hreinlega stuðl-
að að hærra vöruverði.
Kerfið hefur sízt af öllu
hvatt til þess, að leitað yrði
hagstæðustu innkaupa,
þvert á móti stuðlað að
óhagkvæmum innkaupum.
En jafnframt er enginn
vafi af því, að þetta kerfi
hefur valdið miklu tjóni og
veikt stórkostlega fjár-
hagsstöðu fjölmargra at-
vinnugreina. Ákvarðanir
um verðlagshækkanir, sem
hlutu að koma, hafa verió
dregnar von úr viti,
neytendum til sáralítils
gagns, en einstökum at-
vinnufyrirtækjum og
starfsmönnum þeirra til
mikils tjóns. Núverandi
verðlagskerfi er í raun
gjaldþrota og úrelt og
löngu orðið tímabært aó
taka upp nýjar starfsað-
ferðir.
Á tímum viðreisnar-
stjórnarinnar var gerð til-
raun til þess en tókst ekki
vegna þess, að samstöðu
skorti milli þáverandi
stjórnarflokka, þegar á átti
að herða. Sýnir það bezt,
hvílíkum erfióleikum það
er bundið að koma á um-
bótum á þessu sviði.
Vinstri flokkarnir voru
framan af þeirrar skoóun-
ar, að þetta gamla kerfi
þjónaði hagsmunum laun-
þega en hver getur haldið
því fram eftir fengna
reynslu af því? Er ekki
oróið tímabært jafnvel frá
sjónarmiói þeirra, sem
hafa talið, að verðlags-
hömlur skiptu máli að
reyna eitthvað nýtt?
Þaó skal viðurkennt, að
það þarf talsverðan kjark
til þess á miklum verð-
bólgutímum að kasta verð-
lagshöftum fyrir borö, gefa
verðlagið frjálst og láta á
það reyna, hvort inn-
flytjendur og kaupmenn
geta staðið við þau oró, að
við slíkar aðstæður sé hægt
að ná fram hagstæðari inn-
kaupum en ella og jafnvel
halda vöruverði betur
niöri en með verölagshöft-
um. En reynslan af
núverandi kerfi er svo
slæm, að það er full ástæða
til að taka í sig þann kjark
Qg reyna nýjar leiðir. í
fæstum tilvikum er hægt
að benda á það með rökum,
að þaó hafi gefizt illa að
láta menn njóta frelsis. í
einni svipan var skapað
frjálst markaðskerfi í V-
Þýzkalandi eftir stríð og
það varð grundvöllur aó
efnahagsundri þar í landi,
sem V-Þjóöverjar búa enn
að. Reynsla okkar ís-
lendinga af innflutnings-
frelsinu, sem tekið var upp
í byrjun Viðreisnar, er í
stuttu máli frábær. Inn-
flutningsfrelsið gerbreytti
þjóðfélagi okkar á skömm-
um tíma. Nú ber aó gefa
frelsinu tækifæri til að
sýna hvaö það getur á sviði
verðlagsmála, gefa verðlag
frjálst og láta á það reyna,
hver árangurinn veröur.
Þaö gæti orðið upphafið að
nýju blómaskeiði í atvinnu-
lifinu. Að sjálfsögðu ber að
fylgjast áfram með verð-
lagi en eftirlit er eitt og
höft er annað. Á þessu
tvennu er grundvallar-
munur. í raun og veru höf-
um við engu að tapa en allt
aó vinna, svo slæm er
reynsla okkar af núverandi
haftakerfi á sviði verðlags-
mála.
Núverandi rikisstjórn
hefur heitió því að gera
umtalsverðar umbætur á
sviði verðlagsmála. Við-
skiptaráöherra hefur gefiö
góóar vonir um, að þær
muni senn sjá dagsins ljós.
Þess ber að vænta aó
grundvallaratriði þeirra
verði frelsi í verðlagsmál-
um.
Látum frelsið njóta
sín í verðlagsmálum
Helga Finnsdóttir:
Fyrsta skref-
ið er í hönd-
um Alþingis
Frá Kjarvalshúsinu á Seltjarnarnesi
Þegar Hjáparstofnun kirkjunnar
hefst handa um fjársöfnun til
styrktar þroskaheftum börnum,
vaknar spurning um það, hvað eigi
að gera við peningana. Ekki vegna
þess, að þeirra sé ekki þörf, heldur
hins, að peninga skortir til allra
hluta sem varða þroskahefta.
Reisa þarf skólabyggingar,
byggja upp greiningar- og ráð
gjafarstoð og Lekotek, koma upp
frekari aðstöðu til sunds og
sjúkraþjálfunar, gera þjónustu við
þroskaheft börn á leikskólúm og
dagheimilum að veruleika, efla
félagslegan stuðning við foreldra
og vinna að menntunaraðstöðu
hérlendis fyrir þá, sem annast
kennslu og þjálfun þroskaheftra
barna
Satja þarf á stofn fjölskyldu
heimili, sem eiga að geta komið í
staðinn fyrir hæli og leysa einnig
heimavistunarvandamál barna úr
sveit, styrkja sérkennslu I almenn
um barnaskólum, veita starfsþjálf
un og reisa verndaða vinnustaði.
Þannig mætti lengi telja og hef
ég einungis stiklað á stóru. Þessi
upptalning ætti að sýna, að mál-
efnið er vlðtækt og margbrotið og
þarfnast skynsamlegrar uppbygg
ingar, sem samræmist þörfum
þroskaheftra barna og foreldra
þeirra. Sem formaður foreldra-
félags vil ég benda á nauðsyn
þess, að foreldrar hafi hönd í
bagga með þeirri uppbyggingu.
Við höfum ákveðnar skoðanir á
því, hvernig best sé að börnum
okkar búið.
Forsenda þess, að þetta mál
verði skipulagt og fjármagnað, er
skilningur almennings og ráða-
manna. Þessi skilningur getur
ekki orðið til nema þjóðin fræðist
um málefni þroskaheftra. í því
sambandi er ekki síður mikilvæg
sú hlið fjársöfnunar Hjálparstofn-
unar kirkjunnar, sem nefna má
upplýsingaherferð.
Eins og þetta mál hefur verið
afskipt til skamms tlma, þá er það
— að minnsta kosti í augum for-
eldra — næsta ótrúlegt, að
fórnarvika Hjálparstofnunarinnar
skuli vera helguð þroskaheftum
börnum. Börnunum, sem ekki
hafa notið nokkurra mannréttinda
Æskulýðs- og
fórnarvika 1976
Gud
barfnasl jmna
harnla!
og hafa valdiS foreldrum slnum
sllkri örvæntingu og erfiSleikum,
að fyllilega er sambærilegt vi8
þjáningar ibúa ýmissa vanþróaðra
landa. Stundum hefur okkur for-
eldrunum fundist afskiptaleysi
samborgaranna vera miskunnar-
laus grimmd.
Eitt af þvl, sem hamlað hefur
uppbyggingu þessa mðls. er
stjórnleysi. Enginn einn aðili fer
með þetta mðl. heldur dreifist það
ð menntamálaráðuneytið. heil-
brigðisráðuneytið, tryggingarððu-
neytið, Tryggingastofnun rlkisins,
félagsmálastofnanir sveitafélaga
og fjármálaráðuneytið. Enginn
aðili, menntaður I málefnum
þroskaheftra, starfar I nokkurri
þessara stofnana. Þarf þvl engan
að undra, þótt aðgerðir I mðlinu
hafi fram til þessa ekki verið hnit-
miðaðar.
Það. sem brýnast er til úrlausn-
ar þessum vanda, er að sett verði
löggjcf. sem kveði á um heildar-
stjórn og samræmingu aðgerða til
úrbóta. Mér til mikillar gleði var á
Alþingi I desember 1975 flutt
þingsályktunartillaga um heildar-
löggjöf varðandi málefni vangef-
inna, og hefur fyrsta umræða um
tillöguna þegar farið fram. Flutn-
ingsmenn tillögunnar eru
þingmenn frá öllum þingflokkum.
þeir Helgi F. Seljan, Karvel Pálma-
son, Sverrir Bergmann, Sigurlaug
Bjarnadóttir, Bragi Sigurjónsson
og Jónas Árnason.
Þar sem þessi þingsályktunartil-
laga hefur ekki birst I Morgun-
blaðinu, svo merkileg sem hún er.
mun ég að endingu birta hana
orðrétta ásamt meðfylgjandi
greinargerð. Rétt er að taka fram,
að ég er ekki fyllilega sammála
örfáum atriðum I greinargerðinni,
en þau skipta ekki meginmáli.
Alþingi ályktar að skora á rlkis-
stjórnina að láta undirbúa og
leggja fram frumvarp til laga um
heildarskipulag varðandi öll mál-
efni vangefinna.
Löggjöfin taki mið af þessum
meginatriðum:
1. Stefnt skal að þvl að koma á
heildarkerfi, framtiðarskipan I
samræmi við þau viðhorf sem
rikja i þessum málum og þær
þjóðir byggja á sem lengst eru ð
veg komnar.
2. Löggjöfin spanni þannig yfir
heilsugæslu. kennslu og þjálfun
og félagslega þjónustu hvers
konar og samræmi alla þessa
þætti undir einni heildarstjórn.
Greinargerð
Þegar litið er til málefna vangef-
inna hérlendis i heild má segja að
tvennt sé þar mest ðberandi:
Heildarlöggjöf, sem varðar alla
helstu þætti i vanda þessa fólks,
skortir. Til eru aðeins lög um fá-
vitastofnanir frá árinu 1967, sem
eru hvort tveggja of þröng og um
margt úrelt I Ijósi nýrra viðhorfa.
Þetta blasir við á flestum sviðum
og þó einkum i vissri vanrækslu
samfélagsins hvað snertir þroskun
og þjálfun þessa fólks. Ber þó sist
að vanmeta það sem vel hefur
verið gert.
Hitt einkennið er i raun bein
afleiðing af þvi fyrra, þ.e. að fram-
kvæmd þessara mála er frábrugð-
in þvi sem gerist annars staðar.
þar sem heildarlöggjöf er skýr og
samfélagið gengur á undan i öllum
aðgerðum og samræmingu hinna
ýmsu þátta. Hérlendis hefur
áhugastarfið verið meira áberandi
Framhald á bls. 18