Morgunblaðið - 21.05.1976, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. MAl 1976

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreíðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson
Bjöm Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson
Aðalstræti 6, sltri 10100
Aðarlstræti 6, sfmi 22480.
Áskriftargjald 1000,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 50,00 kr. eintakið.
ótt ráðherrafundi
Atlantshafsbandalags-
ins í Ósló sé ekki lokið,
þegar þetta er skrifað og
ekki liggi fyrir hvort og þá
hver árangur þar hefur
orðið af viðræðum milli
manna um landhelgisdeilu
Breta og íslendinga er þeg-
ar orðið ljóst, að þessi
fundur hefur mikla þýð-
ingu fyrir málstað okkar í
landhelgismálinu. Bersýni-
legt er af fregnum frá Ósló,
að landhelgisdeilan hefur
verið mjög í sviðsljósinu á
fundinum og í tengslum
við hann. Það má marka af
blaðamannafundum þeim,
sem Joseph Luns og Knut
Frydenlund, utanríkisráð-
herra Norðmanna, efndu
til í fyrradag en spurning-
ar fréttamanna á þessum
fundum beindust mjög að
þorskastríðinu. Það er t.d.
mat fréttamanns Morgun-
blaðsins, sem fylgist með
ráðherrafundinum að um
80% allra spurninga blaða-
manna á fundi norska ut-
anríkisráðherrans hafi
beinzt að landhelgisdeil-
unni og hún var einnig
mjög til umræðu á blaða-
mannafundi framkvæmda-
stjóra Atlantshafsbanda-
lagsins.
Það kemur einnig ber-
lega fram í fréttum, að mál-
staður íslands nýtur sterks
stuðnings á þessum fundi.
Þannig tók t.d. Fryden-
lund, utanríkisráðherra
Norðmanna, sérstaklega
fram á blaðamannafundi
sínum, að hann væri ekki
sammála því, að samhengi
væri á milli þess, að Bretar
kölluðu freigátur sínar á
brott og að íslendingar
hættu að áreita brezku tog-
arana. Eins og kunnugt er
hefur það jafnan verið
krafa Breta, að íslendingar
lofi að láta togara Breta í
friði, ef þeir kalli herskip
sín á brott. Þessari kröfu
hefur islenzka ríkisstjórn-
in að sjálfsögðu jafnan
hafnað og með ummælum
sínum á blaðamannafund-
inum hefur Frydenlund
tekið undir stjónarmið ís-
lenzku ríkisstjórnarinnar.
Þá undirstrikaði Luns sér-
staklega á blaðamanna-
fundi sínum, að nær öll að-
ildarríki Atlantshafs-
bandalagsins viðurkenna,
að fiskveiðar eru lífsnauð-
syn íslendingum. í ræðum
sem Oddvar Nordli, forsæt-
isráðherra Noregs, og
Frydenlund utanríkisráð-
herra fluttu við setningu
ráðherrafundarins lögðu
þeir báðir þunga áherzlu á
að fiskveiðideilu Breta og
íslendinga yrði að leysa.
Og Einar Ágústsson sagði í
gær að hann hefði orðið
þess áþreifanlega var, að
ráðherrar annara banda-
lagsríkja vissu meira um
landhelgismálið og hefðu
meiri áhuga á þvi en
nokkru sinni fyrr.
Þá hefur það og vakið
mikla athygli, að þegar i
fyrrakvöld óskaði Anthony
Crosland, utanríkisráð-
herra Breta, sérstaklega
eftir fundi með Einari
Ágústssyni utanríkisráð-
herra og varð af þeim
fundi fyrir milligöngu að-
stoðarutanríkisráðherra
Noregs. Sú staðreynd, að
utanríkisráðherra Breta
óskar eftir slíkum viðræðu-
fundi með utanrikisráð-
herra íslands sýnir, að
Bretum er ljót, að eftir
það, sem á undan er gengið
er það þeirra að leita eftir
viðræðum við íslendinga
og væntanlega hugsanleg-
um samningum. Á við-
ræðufundi Einars Ágústs-
sonar og Croslands lagði ís-
lenzki utanríkisráðherrann
áherzlu á, að algert skilyrði
fyrir viðræðum við Breta
væri að herskipin yrðu
fjarlægð og að Bretar féllu
frá þeim hugmyndum, sem
þeir hingað til hafa verið
með um aflamagn brezkra
togara á íslandsmiðum.
Utanrikisráðherra skýrði
íslenzkum blaðamönnum i
Ósló frá því, að Crosland
hefði í viðræðum þeirra
gert sér grein fyrir þessu.
Á þessu stigi verður að
sjálfsögðu ekkert fullyrt
um það, hvort umræður
um landhelgismálið í Ósló
leiða til þess, að Bretar sjái
að sér láti af hernaðarof-
beldi sínu og fallist á skyn-
samlega samninga til
skamms tíma um fiskveið-
ar þeirra hér við land. En
engum getur blandazt hug-
ur um, að íslenzkur mál-
staður hefur verið í sókn í
viðræðum þeim, sem fram
hafa farið í Ósló. Það var
einmitt sjónarmið ríkis-
stjórnar Geirs Hallgríms-
sonar þegar hún vísaði á
bug kröfum um, að utan-
ríkisráðherra færi ekki til
Ósló, að þennan vettvang
bæri að nota til þess að
sækja fram í landhelgis-
deilunni á hinu pólitiska
sviði. Tæpast leikur
nokkur vafi á því, að það
hefur tekizt og að Bretar
hafa orðið fyrir geysileg-
um þrýstingi frá öðrum
aðildarríkjum Atlantshafs-
bandalagsins að koma til
móts við sjónarmið íslend-
inga og ljá máls á samning-
um, sem íslendingar geta
fallizt á. Við íslendingar
ætlumst til stuðnings frá
bandalagsþjóðum okkar í
þessari deilu og þann
stuðning höfum við hlotið
bæði fyrr og nú. Við
krefjumst þess ekki, að
Atlantshafsbandalagið
skipi Bretum fyrir, enda
mundum við ekki sjálfir
hlíta slíkum fyrirskipunum
og það er ekki í valdi
bandalagsins að gefa þær*
En við teljum okkur eiga
rétt á stuðningi og treyst-
um því, að sá stuðningur,
sem við höfum hlotið og
væntum, að við munum
njóta, leiði til þess, að senn
linni ofbeldis aðgerðum
Breta í islenzkri fiskveiði-
lögsögu.
Nato-fundurinn — meiri
áhugi en nokkru sinni
I VETUR var hér góður gestur
viö íslenskunám. Þetta var
Skotinn David McDuff, skáld,
Ijóðaþýðandi og rússnesku-
fræðingur. Kunnastur er
McDuff fyrir þýðingar sínar á
ljóðum rússneska skáldsins
Osips Mandelstams, en eftir
sjálfan hann hefur aðeins kom-
ið út ein ljóðabók: Words in
Nature (útg. The Ramsay Head
Press, Edinburgh 1971).
McDuff las ljóð sín og þýðingar
á skáldavöku á Kjarvalsstöðum
fyrir skömmu. Hann hyggst
þýða íslenskan skáldskap i
framtíðinni.
í ljóði sínu Svefngengill i
Words in Nature yrkir McDuff
m.a.:
Sí’nj; (il fundar við
svipi næturinnur.
llmhvcrfis mig cru trén orð.
fcg yrki, yrki mcð crfiðismunum.
Umhvcrfis mig cru sofandi mcnn.
IJf manna cr crfitt.
Lg gcng mcðal sofandi
manna og trjáa.
égyrki til að halda trjánum saman
I myrkrinu, til að forða
mönnum frá að sökkva niður
í myrkrið.
Þetta ljóð kemur heim og
saman við það, sem segir í við-
tali Árna Þórarinssonar við
McDuff í Morgunblaðinu (15.
apríl sl.): „Ég held að flest
þeirra Ijóða sem ég hef ort um
dagana tjái á einn eða annan
hátt afstöðu manns til annars
fólks, — flækjur, rugling og
erfiðleika mannlegra sam-
skipta. Ég yrki um það hvernig
er að vera hér og nú og um
sársaukann sem því fylgir svo
oft. Ljóðlistin er í mínum aug-
um hreinasta, tærasta tjáning
hverrar tungu. Ég held að hinn
magíski kraftur ljóðsins, töfrar
þess, höfði hvað mest til mín.
Ljóð geta ef til vill ekki breytt
heiminum á sama hátt og
stjórnmálamenn geta breytt
honum. En þau geta breytt við-
horfi okkar til heimsins og það
er mikilvægara."
Geti ljóð breytt viðhorfi okk-
ar til heimsins er því ekki ætlað
svo lítið hlutverk. Við skiljum
hvað skáldið á við í ljóði sínu
þegar það talar um að halda
trjánum saman og forða mönn-
um frá að sökkva niður í myrkr-
ið. Ljóðið hefur merkingu, til-
gang. Því er ekki aðeins ætlað
eigið líf eins og einn af læri-
meisturum McDuffs, Italinn
Eugenio Montale, heldur fram.
McDuff hefur sagt mér að með-
an hann var að yrkja Words in
Nature hafi hann hrifist af
Montale og reynt að þýða verk
hans. í bók sinni er McDuff
óþreytandi við að lofsyngja
náttúruna og benda á þær hætt-
ur, sem steðja að henni. Innan
hins hefðbundna móderníska
skóla evrópskrar ljóðalistar
segir McDuff okkur frá ýmsu,
sem er í senn eilíft og tíma-
bundið. Það er í ljóðunum viss
ákafi, sem auk listrænna hæfi-
leika, fær okkur til að gruna að
McDuff eigi margt óort. Því
miður vitum við lítið um skoska
og yfirleitt breska ljóðlist. En
ljóð McDuffs og margra ann-
arra nágranna okkar utan
Skandinavíu ættu skilið að vera
lesin og metin. Tvö ung skáld
frá Newcastle, sem lásu úr
verkum sínum á Kjarvalsstöð-
um ásamt McDuff, þeir Keith
Armstrong og Peter Mortimer,
fengu góðan hljómgrunn með
opinskáum ljóðum sínum. Þeir
eru ólíkir McDuff, ef til vill
David McDuff
veraldlegri og meiri raunsæis-
menn. En heimur breskrar ljóð-
listar er fjölbreyttur eins og
safnritið British Poetr.v since
1945 valið af Edward Lucie-
Smith (útg. Penguin) vitnar
um.
Ég nefndi áðan að McDuft
hefði glímt við Montale og
það er fróðlegt að bera sam-
an skáld, sem hann hef-
ur þýtt. Meðal skandinavískra
skálda eru þau Edith Söder-
gran og Gunnar Ekelöf. En
mesta framlag hans til ljóða-
þýðinga eru þýðingarnar á
Mandelstam. I fyrrnefndu við-
tali segir McDuff réttilega:
„Ljóðaþýðingar eru afskaplega
ófullnægjandi þótt nauðsynleg-
ar séu“. Landi Mandelstams,
skáldið Jósef Brodskf, sem á
sínum tíma hældi þýðingum
McDuffs á verkum Mandel-
stams, hefur bent á að enn hafi
ekki verið nægilega vel unnið
að þvi að túlka ljóð Mandel-
stams á enska tungu. Þeir eru
margir, sem telja Mandelstam
eitt helsta skáld rússneskrar
tungu, en það er auðvelt að
vera sammála því að þýðingarn-
ar á verkum hans gefa ekki til
kynna yfirburði hans. Hann er
augljóslega mikið skáld, en
þeir, sem þekkja verk Maja-
kovskís, Önnu Akhmatovu og
Boris Pasternaks til dæmis vita
að þau voru líka afbragðsskáld.
David McDuff lítur á Mandel-
stam sem læriföður margra
rússneskra skálda, meðal
þeirra eru Akhmatova. Hann
telur Mandelstam misskilinn:
„Hann hefur af mörgum verið
sakaður um að steypa hugsun
sína i marmara, óhlutbundið,
nýklassískt form, sem hinn
venjulegi lesandi getur ekki
brotist gegnum. Ég las ljóð
hans og komst að því að þetta er
alls ekki satt. Mandelstam talar
í ljóðum sinum um einfaldan,
nærtækan veruleik, — um ver-
öldina sem íverustað sem
mennirnir þurfi að gera að
heimili sinu og koma fram við
sem væri hún heimili þeirra“.
Mandelstam var ekki pólitískt
skáld, segir McDuff: „Ljóð
hans voru ljóð manneskjunnar,
einstaklingsins. Annað atriði
sem vakti áhuga minn á Man-
delstam var Ijóðamál hans, —
einfaldleiki þess og samræðu-
tónn.“
Eflaust hefur hið klassiska
yfirbragð sumra ljóða Mandel-
stams, einkum elstu Ijóða hans,
villt um fyrir ýmsum. Hann er
til dæmis háður griskri goða-
fræði og dýrkar hellenisma. En
skilningur hans er persónuleg-
ur, annars væri hann ekki mik-
ið skáld. Síðustu ljóð Mandel-
stams eru sennilega hápunktur-
inn í skáldskap hans. Þau yrkir
hann í síberískum fangabúðum,
en þangað hafði hann verið
sendur fyrir níðkvæði um Stal-
in. Þar lést hann einnig fyrir
aldur fram. Bók ekkju hans,
Nadesjdu, um hann, hefur vak-
ið svo mikla athygli um allan
heim að liggur við að hún hafi
skyggt á skáldskap Mandel-
stams. Á ensku nefnist þessi
bók Hope against Hope og kom
út 1970. Bókin er átakanleg
heimild, en þar sem áður hefur
verið fjallað um hana itarlega í
Morgunblaðinu verður ekki
freistað að endursegja hana
hér.
Pislarvætti Mandelstams og
níðkvæðið um Stalin hafa fyrst
og fremst beint augum manna
að Mandelstam. En ljóð hans
eru líka þess virði að þeim sé
gaumur gefinn og er óhætt að
benda á þýðingar McDuffs:
Osip Mandelstam: Selected
Poems. Translated from the
Russian by David McDuff, útg.
Farrar,' Strauss and Giroux
New York, 1975. Orð Jósefs
Brodskís er áreiðanlega hægt
að taka trúanleg.
Ljóð Mandelstams voru ort til
að forða mönnum frá að sökkva
niður í myrkrið. Þau voru upp-
haflega Ijóð hins lærða og inn-
hverfa skálds, en urðu síðar
vitnisburður, ákall til allra
manna.
Að halda trjánum saman