Morgunblaðið - 30.05.1976, Side 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. MAÍ 1976
Gerðu
þetta
aftur
Woody
Allen
Play it Again, Sam.
Am. 1972. Leikstjóri: Herbert
Ross.
Kvikmyndataka: Owen Roiz-
man. Klippari: Marion Roth-
man.
Byggt á leikriti eftir W. Allen.
Kvikmyndahandrit: W. Allen.
Kvikmyndagagnrýnandinn
Allan Felix (Woody Allen) hef-
ur sérlegt dálæti á Humphrey
Bogart. Hann fer tilfinninga-
lega alveg úr sambandi, þegar
eiginkonan yfirgefur hann og
allar tilraunir vina hans til að
útvega honum annan „betri
hluta“ eru dæmdar til að mis-
takast vegna óöryggis hans og
klaufalegra tilburða til að
breiða yfir óöryggið. Að lokum
tekst honum þó að ná innilegu
sambandi við eiginkonu vinar
síns (Diane Keaton), sem hafði
verið að hjálpa honum, en þau
gera sér jafnframt Ijóst, að
þeirra samband getur ekki
blessast. I lokin kveðjast þau á
flugvelli og nú gefst Allan tæki-
færi til að nota allar setningar
Bogarts úr lokasenunni í „Casa-
blanca", sem hann hefur lært
utan að (myndin byrjaði á því,
að Allan var að horfa á Bogart
og Ingrid Bergman kveðjast í
lokasenunni úr Casablanca).
Fyrir tveim vikum var
nokkuð fjallað um Allen hér á
síðunni vegna „Sleeper" (Tóna-
bíó), sem hann bæði skrifaði,
leikstýrði og lék í. Það hefur
verið sagt um Allen, að hann sé
ekki besti ameríski grínmynda-
leikstjórinn, ekki besti grfnhöf-
undurinn og ekki besti grfn-
leikarinn. Hann sé hins vegar
sá besti, sem sameini þetta
þrennt. En þetta er nokkuð
vafasamt hól, því þeir eru fáir,
sem leggja þetta þrennt fvrir
sig í einu. Það er afíur á móti
staðreynd, að undir styrkri leik-
stjórn, eins og t.d. í Play it
Again, Sam, er Allen á yfir-
borðinu fyndnari heldur en
undir eigin leikstjórn, leikur-
inn er öruggari, hér eru hag-
nýttar hreyfingar og svipbrigði
likamans til að kítla hlátur-
taugarnar, en ekki aðeins
fyndnar setningar. Árangurinn
er því mjög fyndin mynd, sem
höfðar til fleiri áhorfenda en
hinar myndir Allens, þar sem
hann gerir allt sjálfur.
Rétt eftir að Allen hafði lokið
við þessa mynd (hann var þá að
gera Everything You Always
Wanted to Know About Sex. . .)
var birt við hann viðtal í
Cinema (bandarísku kvik-
myndatímariti) þar sem hann
fjallaði allítarlega um vanda-
mál sín sem grínista í kvik-
myndum. Um þessa mynd segir
hann þar m.a.:
„Það, sem ég vona að þessi
mynd verði, er einföld og
skemmtileg mynd, sölumynd,
sem nær til fleiri áhorfenda en
ég næ til með mínum eigin
myndum. Það er alltaf vanda-
málið. Take the Money and Run
og Bananas og sennilega
Everything You Always.... eru
þegar best lætur sérstakar
myndir, þ.e.a.s. höfða til ákveð-
ins hóps áhorfenda. Ég held, að
Play It Again, Sam geti orðið
vinsæl mynd, þú veist, einföld
og skemmtileg. Það myndi
hjálpa mér heilmikið til að
auka aðsóknina að mínum eigin
myndum."
Þegar hann var spurður um
Woody Allen á enn við sama vandamálið að stríða.
leikræna tjáningu og hvort
hann vildi reyna að líkjast grin-
meisturum þöglu myndanna,
Chaplin og Keaton, svaraði
hann: „Já, það vildi ég gjarnan,
en ég er ekki viss um að ég geti
það. Chaplin og Keaton byrjuðu
báðir kvikmyndaleik eftir að
hafa hlotið mikla reynslu í fim-
Ieikum. Þá reynslu hef ég ekki.
Styrkleiki minn, ef einhver,
eru munnlegir brandarar. Ég
get sennilega sagt brandara
betur en Chaplin. Ég vildi
gjarnan ná betri líkamlegri
tjáningu sem grínisti. Ég held
ég hafi tilfinninguna fyrir því,
en ekki þokkann til að gera það.
Það getur verið að ég geti
aldrei gert það, en ef ég get
það, þá mun það taka nokkrar
myndir enn og mikla vinnu til
að læra þessa tækni. Það má
segja, að Take The Money... og
Bananas séu myndir handrita-
höfundarins. Það þarf í raun-
inni ekki grínista til að gera
þessar myndir fyndnar.
(Brandarinn er skrifaður og
ekki annað að gera en endur-
segja hann). Play It Again,
Sam er miklu frekar mynd
leikarans. Sú mynd er fyndin
einungis vegna þess; að leikur-
inn gerir hana fyndna“. í við-
talinu kemur ýmislegt fleira
fram, en af þessu ætti að vera
ljós sá grundvallarmunur, sem
er á „leikinni“ gamanmynd og
„talaðri" gamanmynd. Öll
atriðin, sem vekja mesta kátínu
í Play It Again, Sam, eru leikin.
Þetta veit Woody Allen, og það
kemur fram í viðtalinu, að
hann ætli sér að reyna að til-
einka sér meiri Iátbragðsleik.
Þær myndir, sem hann hefur
gert síðan (Everything you
Always... og Sleeper) sýna
ekki mikla framför á þessu
sviði, en vonandi tekst honum
einhvern tíma að ná betri
árangri. En á meðan hann er að
æfa sig ætti hann að láta aðra
leikstjóra stýra sér, svona inn á
milli, því eflaust gæti hann lært
eitthvað af því. Því sú grun-
semd læðist að manni, eftir að
hafa séð Play It Again, Sam, að
ef til vill sé Woody Allen besti
ameríski grinleikarinn í dag.
SSP.
kvik
mund
/löon
SIGUROUR SVERRIR PÁLSSON
SŒBJÖRN VALDIMARSSON
Mánudagsmyndin:
Eplastríðið
Bráðfyndin
ádeilumynd
Áppelkriget, sænsk, 1972.
Leikstjóri: Tage Danielsson.
Kvikmvndataka: Lars Swan-
berg
Tónlist: Evert Taube.
llandrit: Tage Danielson og
Hans Alfredson.
Svo mikið er nú borið í mann
af gamanmyndum þessa
dagana, að ósjálfrátt fer maður
að efast um eigin dómgreind.
Er það sólin og vorið eftir
leiðinlegan vetur, sem glepur
manni sýn, eða eru myndirnar
svona skemmtilegar? Hvað sem
veldur, þá skemmti ég mér
berg-fjölskyldan er allfjöl-
menn, fjölkunnug og spannar
eins marga ættliði og hag-
kvæmt er hverju sinni. Og þar
með er hafin baráttan gegn
hinum vélknúnu óargadýrum
og Herr Volkswagner.
Það skemmtilegasta við þessa
mynd er, hve höfundum tekst
vel að notfæra sér gömul og
þekkt ævintýri og sagnir. Þeir
tvinna þessi efni áreynslulaust
inn I söguþráðinn ridar og
galdrar ýmiskonar leiða af sér
ótrúlegustu atvik. Hinn forni
arfur fólksins, sem þarna hefur
búið frá ómunatíð, rís samein-
aður gegn aðsteðjandi hættu.
En hugmyndaflug höfundanna
nær út fyrir ævintýrin. Þegar
„innrásarliðið" rúllar í gegnum
Monica Zetterlund og Per Waldvik í „Eplastríð-
inu“.
konunglega við að horfa á Epla-
stríðið. En ef til vill hjálpaði
það til, að ég hafði ekki hug-
mynd um við hverju mátti
búast. Eplastríðið er frábær
ádeilumynd i ævintýrastíl um
ekki ómerkara efni en um-
hverfisvernd. Yfir bráð-
fallegum stað í Sviþjóð, Engla-
völlum, vofir sú hætta að verða
skipulagi og framkvæmdavaldi
peninganna að bráð.
Svissneskur náungi, Volks-
wagner að nafni, hefur áhuga á
staðnum til að gera úr honum
ferðamannastað, en slíkt krefst
auðvitað hraðbrauta, flugvalla,
gististaða, verslana
o.s.frv.o.s.frv. Þarna á að leggja
saman hugvit Þjóðverja og
Ameríkana og staðurinn því að
heita „Deutschneyland“. En
þegar óvígur her jarðýtna,
ámoksturstækja og tiuhjóla-
trukka stefnir á fyrirheitna
landið, grípur Lindbergfjöl-
skyldan til sinna ráða. Lind-
þorpið, stendur Herr Volks-
wagner á svölum eins hússins
við.götuna og heilsar að her-
mannasið. Verkamennirnir
gera hið sama og börn standa
með fána og veifa. Hver einstök
uppstilling minnir óhjákvæmi-
lega á áróðursmyndir nasísta.
En þrátt fyrir þann sigur,
sem Lindberg-fjölskyldan
vinnur í lok þessarar myndar er
ógnunin samt enn yfirvofandi.
„Enginn spyr náttúruna hvað
hún vilji," segir Tage Daniels-
son. „Það er einmitt það sem
við höfum gert.“
Það er nær útilokað að ræða
þessa mynd að ráði, án þess að
eyðileggja brandarana fyrir
væntanlegum áhorfendum og
því verður það ekki gert,
heldur aðeins bent á, að hér er
um að ræða mynd, sem allir
ættu að sjá, börn og fullorðnir,
og ekkisíst þeir, sem ganga með
svipaðar hugmyndir i magan-
um og Herr Volkswagner. SSP
Misheppnaður
CAPONE
Capone, Am. 1975.
Leikstjóri: Steve Carver. Kvik-
myndataka: Willis Lapenieks.
Klippari: Richard Meyer.
Framleiðandi: Roger Corman.
Það er erfitt að átta sig á því,
hvers vegna þessi mynd er
gerð. Nokkrar myndir hafa þeg-
ar verið gerðar um Capone og
fjölmargar um bófafélögin I
Chicago á bannárunum. Þessi
mynd, sem segir frá ferli Ca-
pones frá upphafi til enda, virð-
ist eiga að koma þeim einum
boðskap til skila, að nánasti
samstarfsmaðurinn sé hættu-
legasti keppinauturinn, Ben
Gazzara leikur Capone með
Brando-stælum (og með kjálka-
spennu upp í sér) og álíka inn-
lifun og vaxmynd. Handritið
gerir enga grein fyrir persónu
Capone og ákaflega ófullnægj-
andi grein fyrir því ástandi,
sem ríkti í Chicago á þessum
árum. Allar lýsingar á tengsl-
um Capone við Mafíuna og póli-
tíkusana eru í lágmarki, en í
staðinn dvelur myndin þess
lengur við hrottafengin morð
og blóðsúthellingar. Það er því
einnig erfitt að átta sig á því,
hvers vegma leikarar á borð við
Harry Guardino og John Cassa-
vetes láta tilleiðast að leika í
svona mynd — nema ástæðan
sé sú sama í báðum tilfellum:
Að næla sér I peninga.
sSP.