Morgunblaðið - 22.07.1976, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. JULÍ 1976
19
skip við Látrabjarg og varð þar nokkuð
mannjón. Árið eftir var ákveðið hjá
Slysavarnarfélaginu að reyna að fá
þennan atburð kvikmyndaðan og varð
það úr, að ég tók þetta að mér
■— Það hlýtur að hafa verið miklum
erfiðleikum háð að gera kvikmynd um
þennan atburð?
„Já, því er ekki að neita, að það voru
margir erfiðleikar, sem þurfti að glíma
við og aðstaðan var ekki góð, en það
tókst nú samt Þórður Jónsson á Látr-
um stjórnaði þessu að mestu leyti og
sá um undirbúning Sumarið sem við
vorum fyrir vestan að kvikmynda skeði
svo sá undarlegi atburður, að annað
skip frá sama fyrirtæki strandaði þarna
á svipuðum slóðum Þar var unnið
mikið björgunarstarf og var ég við-
staddur og gat því kvikmyndað raun-
verulegar björgunaraðgerðir, en mest
allt annað i myndinni er leikið
— Það hafa náttúrlega orðið geysi-
legar breytingar á kvikmyndagerð og
Ijósmyndaækni frá þessum árum?
„Það er óhætt að fullyrða það, já
Það hafa orðið gifurlegar framfarir á
þessu sviði sem öðrum Þegar ég var
að byrja að kvikmynda voru notaðar
svokallaðar mjófilmuvélar, sem eru
9’/? mm, og voru þær handsnúnar og
mjög ófullkomnar á okkar tima mæfi-
kvarða Seinna komu svo vélar sem
voru upptrektar og endurbættar á allan
hátt Það er sömu sögu að segja með
Ijósmyndavélarnar. Þetta voru allt
ófullkomnar kassavélar og má i raun-
inni teljast merkilegt hve góðar myndir
voru teknar á þessar vélar.”
Eftir að Óskar hætti rekstri eigin
Ijósmyndastofu hefur hann þó alla tið
starfað við Ijósmynda- og kvikmynda-
gerð Hann veitti m.a. forstöðu mynda-
stofunni Týli á árunum 1940—45 og
aftur seinna. Þá hefur hann verið i
stjórn Ljósmyndarafélags íslands, en
hann var einn af 1 8 stofnendum þess,
og einnig hefur hann verið prófdómari
í Ijósmyndaraprófum Nú seinsutu árin
hefur hann starfað hjá sjónvarpinu, og
spurðum við hann um starf hans þar.
„Það var árið 1 966. sem ég réð mig
á Ijósmyndastofu sjónvarpsins, og sá
ég um hana fram að siðustu áramót-
um, en þá hætti ég fyrir aldurs sakir
Ég var nú svo til eingöngu á stofunni,
en þó tók ég dálitið af fréttamyndum
Það var nú reyndar ekki mikið þvi
þarna voru menn sérstaklega til þess
ráðnir ''
— En hefur þú verið að bauka
eitthvað eftir að þú hættir störfum hjá
sjónvarpinu?
„Eftir að ég hætti fékk ég loksins
tima til að vinna að þessari sýningu.
sem ég er nú að setja upp, og hef ég
verið að vinna gamlar myndir sem
verða á sýningunni ''
Allt i kringum hann voru staflar af
gömlum myndum og fengum við að
fletta lauslega i gegnum þær og kom-
umst að raun um að í þessu eru
geysilega góðar og skemmtilegar
heimildir um lifið i Reykjavik á þessum
árum. Þarna voru m a myndir af hest-
vögnum i Austurstræti, ístöku við
höfnina, mynd frá opnun Tívolís og af
brunanum mikla 1915, og svona
mætti lengi telja. Okkur fannst þetta
ákaflega áhugavekjandi svo við spurð-
um Óskar nánar um sýninguna. Hann
sagðist sem minnst vilja um hana tala
fyrr en hún yrði opnuð, en sagði okkur
að þetta yrðu allt gamlar myndir, sem
hann og aðrir hefðu tekið
„Sjálfur átti ég engar myndir frá
aldamótunum.” sagði hann. „og fékk
ég plötur hjá Þjóðminjasafninu af
myndum frá þvi um og eftir aldamót
eftir nokkra gamla Ijósmyndara og held
ég að þessar myndir setji skemmtileg-
an „sjarma” á sýninguna "
— Er eitthvað sérstakt atvik úr kvik
myndagerðinni, sem er þér sérstaklega
minnisstætt?
„Nei, ég man ekki eftir þvi Ekki
nema að almennt voru alltaf mikil
vandamál i kringum þetta og dettur
mér þá i hug atvik, sem skeði þegar ég
var að kvikmynda Siðasta bæinn i
dalnum Útisenurnar i þeirri riiynd
voru að mestu leyti teknar á Tanna-
stöðum í Ölfusi og ég man eftir þtfi. að
það kom tvisvar fyrir að við vorum lögð
af stað úr bænum i bliðskaparveðri og
ætluðum að koma.miklu i verk, en við
urðum að snúa við á Hellisheiði vegna
veðurs Og þetta var nú meira fyrirtæki
en svo að það væri gaman að þurfa að
snúa við meðallt hafurtaskið ''
— Hver var siðasta kvikmyndin,
sem þú gerðir?
„Ég man það nú ekki alveg nákvæm-
lega, nema að með siðustu kvikmynd-
unum var Nýtt hlutverk, sem ég tók
árið 1954 eftir sögu Vilhjálms
Vilhjálmssonar Ég man vel eftir þeirn
mynd, þvi þá var talið i fyrsta skipti
tekið upp um leið og myndin, en áður
hafði það alltaf verið sett inn i eftir á "
— Við höfurh heyrt að nú hafir þú
breytt um hlutverk og standir ekki
lengur bak við kvikmyndatökuvélina.
þvi verið sé að gera kvikmynd um þig
Geturðu sagt okkur eitthvað frá þvi?
„Já, þetta er rétt Sjónvarpið er að
vinna að mynd um kvikmyndastarfið
Þetta verður heimildarmynd um kvik
myndagerð og sýnir vel þróunina sem
orðið hefur Kvikmyndin er nú langt
komin, en þó býst ég ekki við að hún
verði fullgerð fyrr en i vetur
Óskar flettir hér í bunka af
gömlum myndum, sem
eiga að fara á sýninguna.
Hann heldur á mynd, sem
tekin var við opnun Tívolís
og nær má sjá mynd af
stofnendum Ljósmyndara-
félags tslands.
Óskar lánaði okkur nokkrar gamlar myndir til birtingar.
Þessi mynd var tekin frostaveturinn mikla 1918 og sýnir
ístöku við höfnina.
Óskar Gtslason heitir maður, sem
mörgum er að góðu kunnur.
Þekktastur er hann þó sennilega fyr-
ir brautryðjendastarf sitt á sviði
kvikmyndagerðar, en hann er einn
þeirra manna, sem fyrstir gerðu
kvikmyndir hér á landi. Við litum inn
hjá Óskari einn dag fyrir skömmu og
áttum við hann stutt samtal. Þegar
okkur bar að garði var greinilega
mikið um að vera og kom í Ijós að
hann var að undirbúa Ijósmyndasýn
ingu að Kjarvalsstöðum, sem opnuð
verður næstu daga.
„Ég byrjaði að læra Ijósmyndun hjá
Ólafi Magnússyni árið 1916,' sagði
Óskar, „og árið 1920 fór ég síðan til
Hafnar I fram aldsnám Þar lærði ég
hjá Elfelt og var að fullkomna mig I
Ijósmyndagerð, en Elfelt var einmitt
einn af brautryðjendum i kvikmynda-
gerð I Danmörku. Eftir að ég kom heim
stofnsetti ég eigin Ijósmyndastofu hér i
Reykjavik og rak hana i 1 5 ár.”
—— ■ Hver voru tildrög þess, að þú
snerir þér að kvikmyndagerð?
„Ja, það má nú kannski að einhverju
leyti rekja til þess, að þegar verið var
að kvikmynda Borgarættina hér árið
1919, komst ég i kynni við Larsen,
sern stjórnaði upptökunni. Ég var
áhugasamur um þessi mál og fylgdist
með upptökunni og þar kom að Larsen
fékk mig til aðframkalla nokkrar prufu-
filmur Eftir þetta fór ég að leika mér að
því að kvikmynda, en fyrsta kvikmynd-
in, sem ég gerði og sýnd var opinber-
lega var kvikmyndin um lýðveldishátið-
ina 1 944 "
Og Óskar lét ekki þar við sitja, því
næstu árin var skammt stórra högga á
milli ffjá honum og tók hann fjölda
kvikmynda, sem sumar hverjar hafa
farið viða um heim. Má þar nefna
kvikmyndir eins og Siðasti bærinn í
dalnum, Reykjavikurævintýri Bakka
bræðra og siðast en ekki sizt Björgun-
arafrekið við Látrabjarg
„Já, sú mynd er nú sennilega einna
frægust,' sagði Óskar þegar við minnt-
umst á þá siðastnefndu. „Hún var til
upp úr þvi, að árið 1948 strandaði
Rætt við Óskar Gíslason
Kvik-
myndir
eru
hans áhugamál
Keypt í soðið. Myndin er tekin í miðbænum í Reykjavík.
Þekkir nokkur götuna? Jú, þetta er Austurstræti í Re.vkjavík og er
myndin tekin skömmu eftir aldamót.