Morgunblaðið - 04.08.1976, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. ÁGÚST 1976 31
ííeUf3Jork®hne$ ííeUfJ|orkSrme$ jNeUf j}ork$ttne$ jNeUfJ!orkShne$ jNeUfJJork®tme$
Óþekkt tegund af liðagigt
breiðist út vestanhafs
eftir Royce Rensberger
LIME — Fyrir hálfu öðru ári
fékk unglingspiltur nokkur sár-
an verk í annan fótlegginn,
þannig að hann gat ekki gengið.
Kast þetta stóð í viku, síðan
hvarf verkurinn, en hefur kom-
ið aftur við og við og staðið í
nokkra daga f senn.
Skammt frá heimili drengs-
ins býr níu ára gömul telpa,
sem vaknaði upp einn morgun-
inn með annað hnéð stokkbólg-
ið. Hún þurfti að vera I hjóla-
stól vikum saman.
Og ekki alllangt frá heimili
telpunnar býr annað barn, sem
bólgnaði skyndilega svo makið
upp á liðamótum, að það varð
að liggja rúmfast um langt
skeið.
Svo virtist sem engin tengsl
væru á milli þessara þriggja
tilfella, en í kjölfar þeirra kom
fjöidi annarra í grannbæjunum
Lyme, Old Lyme og East Hadd-
am I Connecticut. Þótti fólki
þetta vart einleikið, og orðróm-
ur komst á kreik um nýjan,
torkennilegan sjúkdómsfarald-
ur. Þótti foreldrum sýnilegt, að
hér væri eitthvað annað og
meira á ferðinni en venjuleg
tilviljun.
Mæður tveggja barna, sem
veikzt höfðu af þessum sjúk-
dómi og höfðu af þeim þungar
áhyggjur, hringdu hvor í sínu
lagi til heilbrigðismálayfir-
valda Connecticut í Hartford sl.
haust. Þar var ekki litið á ótta
þeirra sem einbera móðursýki,
heldur hófust vísindamenn
þegar handa um að kanna,
hverjar orsakir lægju að baki
þessum einkennilegu sjúk-
dómstilfellum.
Eftir margra mánaða rann-
sóknir hafa sérfræðingar í liða-
gigt við læknadeild Yale-
háskóla f New Haven komist að
þeirri niðurstöðu, að hér sé um
að ræða áður óþekktan sjúk-
dóm. Þeir hafa fundið sam-
eiginleg einkenni hjá sjúkling-
unum, er gefa það til kynna, að
sjúkdómur þessi sé ein tegund
af liðagigt sem orsakist af
vírus. Telja þeir að virusinn
berist með skordýrum eða
sníkjudýrum, svo sem blóð-
maur.
Hingað til hafa læknavísind-
in aðeins þekkt þrjár tegundir
af þess konar liðagigt. I Afrfku
hafa menn fundið tvær tegund-
ir, chikungunya og o’nyong
’nyong. Þeirrar þriðju hefur
orðið vart í Astraliu og nefnist
hún Ross River.
Hingað til hafa vísindamenn
við Yale fundið 51 tilfelli af
hinum nýja sjúkdómi, sem þeir
kalla Lyme-liðagigt. Af sjúkl-
ingum eru börn í miklum meiri-
hluta eða 39, en fullorðnir 12.
Þá er talið, að fleiri hafi tekið
sjúkdóminn, en ekki er það enn
-fullsannað.
Frú Judith Mensch, sem býr í
skógivöxnu úthverfi Lyme,
sagði f viðtali, að fyrsta tilfellið,
sem heyrzt hefði um, hefði
enga verulega athygli vakið.
„Það var telpa i næsta húsi við
mig, sem fékk þennan sjúkdóm
fyrst, og það var fyrir hálfu
öðru ári. Þegar hún fékk þriðja
kastið, gat hún ekki gengið,
heldur varð að fara á milli í
hjólastól. Síðan veiktist önnur
telpa við næsta götuhorn og þar
á eftir drengur í sömu götu.“
1 nóvember sl. brá svo við, að
átta ára gömul dóttir frú
Mensch, Anne að nafni, veiktist
skyndilega af þessum sama
sjúkdómí. Annað hnéð á henni
stokkbólgnaði og hún gat að-
eins gengið með herkjum.
Heimilislæknirinn taldi fyrst,
að þetta væri beinasjúkdómur
og var telpan lögð inn á sjúkra-
hús, þar sem hún gekkst undir
sérstaka lyf jameðferð. Allt kom
hins vegar fyrir ekki og sjúk-
dómseinkennin komu fram eft-
ir sem áður. Héldu læknarnir
þá, að telpan væri haldin af
sérstakri tegund liðagigtar, sem
stundum kemur fram hjá börn-
um, og er mjög hættulegur og
langvarandi sjúkdómur. Ekki
er vitað, hverjar orsakir hans
eru.
,,Ég var hins vegar á annarri
skoðun og hélt, að þetta væri
eitthvað annað,” sagði frú
Mensch. „Mér fannst það bara
einum of mikil tilviljun, að
fjögur börn í sama hverfi veikt-
ust af liðagigt á skömmum
tíma, og ég fór að setja mig í
samband við foreldra til að
athuga, hvort börnin þeirra
hefðu veikzt af þessum sjúk-
dómi. Ég hamaðist eins og
móðursjúk kerling.”
I árslok 1974 veiktist 19 ára
gamall piltur, Sandy Murray að
nafni. I júní 1975 veikt 12 ára
gamall bróðir hans, Todd, og
kveðst hann muna eftir því, að
einhvers konar fluga hafi bitið
sig. í sama mánuði veiktist Gill-
is Murray, faðir drengjanna.
„Hér voru allir höktandi um
á hækjum, og það var alveg
hræðilegt," sagði frú Polly
Murray f viðtali. Hverfið, þar
sem fjölskyldan býr er mjög
skógivaxið, eins og þar sem
Mensch fjölskyldan á heima.
Sjálf telur frú Murray, að hún
hafi fengið einhverja aðkenn-
ingu að þessum sama sjúkdómi
fyrir nokkrum árum.
Þegar hún frétti af svipuðum
sjúkdómstilfellum í sama
hverfi, setti hún sig í samband
við heilbrigðisyfirvöld ríkisins,
og var það um svipað leyti og
frú Mensch fór á stúfana.
Báðar konurnar ræddu fyrst
við starfsmenn heilbrigðisþjón-
ustunnar, sem fullvissuðu þær
um, að liðagigt væri ekki smit-
bær sjúkdómur. Því næst
ræddu þær við dr. David
Snydman, forstöðumann
heilsugæzlustöðvar, en hann
hafði þá nýlega lokið starfs-
þjálfun við Heilsuverndarmið-
stöð Bandaríkjanna í Atlanta,
og þar er yfirleitt litið alvarleg-
um augum á útbreiðslu óvenju-
legra sjúkdóma, en málið ekki
afgreitt sem kerlingabækur og
móðursýki.
„Ég hafði ekki hugmynd um,
hvað þarna var á ferðinni, en
sjúkdómslýsingar kvennanna
vöktu áhuga rninn,” sagði Snyd-
man. „Báðar konurnar gáfu
mér upp nöfn þeirra, sem þær
töldu, að veikzt hefðu af þess-
um sjúkdómi og ég fór þegar í
stað að kanna málið.”
Snydman ræddi í síma við
alla þá, sem konurnar höfðu
talið upp, og skráði hjá sér
helztu sjúkdómseinkenni og
sjúkdómasögur. Siðan ók hann
til Lyme og ræddi við nokkra
sjúklinga, lækna, skólahjúkr-
unarkonur og fleiri.
Samkvæmt þeim upplýsing-
um, sem dr. Snydman aflaði sér
á þennan hátt, varð ljóst, að
flestir þeirra, sem sýkzt höfðu,
voru með svipuð sjúkdómsein-
kenni og þeir, sem þjást af ikt-
sýki (rheumatdi-arthritis). Það
er bólga í liðum, en frábrugðin
slitgigt (osteóarthritis), sem er
algeng hjá rosknu fólki. Enn-
fremur þótti honum einsýnt, að
sami sjúkdómsvaldur hefði ver-
ið á ferðinni I öllum tilvikum.
Taldi Snydman, að hér væri um
að ræðá verðugt rarinsóknar-
efni fyrir vin sinn, dr. Allen C.
Steere, en hann stundaði rann-
sóknir á gigtsjúkdómum við
Yale háskóla.
Steere, sem er 33ja ára að
aldri, varð strax mjög áhuga-
samur, er hann heyrði um
þennan dularfulla sjúkdóm.
Hann lagði þegar í stað á hill-
una rannsóknir þær, sem hann
var að vinna að og ákvað að
freista þess að leysa þrautina. I
viðtali við rannsóknarnefnd há-
skólans sagði hann, að reyndist
það rétt vera, að allt þetta fólk
á svo litlu svæða, sem raun bar
vitni, væri haldið ikt-sýki, væru
hér á ferðinni einstæðir atburð-
ir, sem vert væri að kanna ítar-
iega og gaumgæfa. Dr. Stephen
E. Malawista, forstöðumaður
gigtsjúkdómadeildar Yale há-
skóla, er starfað hefur að rann-
sókn málsins ásamt Steere
sagði, að ef vísindamönnum
tækist að ráða gátuna um
Lyme-liðagigtina, væri jafn-
framt fundin lausn á alls konar
sjúkdómum öðrum.
Fyrsta skref Steeres var að
gera nákvæma rannsóknaráætl-
un, sem hann síðan lagði fyrir
rannsóknarráð Yale-háskóla.
Ráðið samþykkti áætlun þessa
og síðan var hafizt handa.
Steere og Snydman höfðu sið-
an samband við alla þá, sem
veikzt höfðu af Lyme-
liðagigtinni og fengu þá til að
koma til Yale, þar sem nákvæm
læknisfræðileg rannsókn var
gerð á þeim.
Það kom fram, að sjúkdóms-
tilfellin voru um margt ólik, en
helztu einkennin voru þó sam-
eiginleg. Hjá flestum sjúkling-
um hafði annað hnéð skyndi-
lega bólgnað upp, stöku sinnum
var það úlnliður eða olnbogi, en
aldrei hönd eða fótur. Fólk átti
mjög erfitt með gang og var oft
haldið mjög sárum verkjum og
kvölum.
Venjan var sú, að fyrsta kast-
ið stóð í um það bil vikutíma, en
dæmi voru þó um, að það hefði
staðið yfir í hálft ár. Siðan
hurfu sjúkdómseinkennin og
fólkið virtist alheilbrigt, en sag-
an endurtók sig yfirieitt að
tveim mánuðum liðnum. Hlem-
ingur sjúklinganna hafði feng-
ið þrjú köst eða fleiri. Hvergi
sáust þess merki, að varanlegar
skemmdir hefðu orðið á liða-
mótum sjúklinganna.
Meðferð sjúklingai na hefur
verið með ýmsu móti. Þeir hafa
fengið kvalastillandi lyf, og
reyndar hafa verið ýmsar að-
ferðir til að draga úr bólgu í
liðamótúnum. Einn sjúklingur-
inn var skorinn upp og liðslíma
á hné hans fjarlægð.
Þessar staðreyndir og reynd-
ar ýmislegt fleira, sem fram
hefur komið við rannsókn máls-
ins, virðist benda til þess, að
sjúkdómurinn hafi orsakast af
biti skordýrs eða snýkjudýrs.
Þau atriði, senl virðast styðja
þessa kenningu eru, að
skömmu áður en sjúkdómsins
tók að gæta að ráði, roðnaði
hörundið og hljóp upp, — og í
öðru lagi veiktust nær allir
sjúklingarnir að sumarlagi, á
timabilinu frá júní til septem-
ber. Bendir þetta til þess, að
hverjar sem forsendur sjúk-
dómsins eru, séu þær miklu
fremur fyrir hendi á sumrin en
á öðrum árstíðum.
Ennþá hefur engin veira
fundist, en Steere og félagar
hans eru ekki á því að missa
kjarkinn. Þeir telja, að þeir
hafi ekki fundið réttu aðferð-
ina til að finna sjúkdómsvírus-
inn og rækta hann, en eru sann-
færðir um, að það muni takast.
Og athugaðu:
Borgarðu
einhver ósköp
fyrir umbúóir utan um vörur til landsins
- og þaó í gjaldeyri ?
Komi varan meö flugvél getur
umbúóakostnaóurinn stórlækkaó
Notfæróu þér reglubundió vöruflug
milli íslands og meginlands Evrópu.
Fljótt og vel meö flugi
• Vöruflutningar eru okkar sérgrein.
• Farþegar eru engir um boró.
• Varan þín fær ALLA okkar athygli.
ISCARGO HF
Reykjavikurflugvelli
Simar 10541 og 10542
Telex: 2105 Iscárg-is