Morgunblaðið - 26.08.1976, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. ÁGUST 1976
wgtntfrlfifrifr
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Aðalstræti 6, simi 10100
Aðalstræti 6, sími 22480
hf. Arvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson
Þorbjörn Guðmundsson
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Askriftargjald 1000,00 kr. á mánuði innanlands
í lausasölu 50,00 kr. eintakið
Upplýsingar fiski
fræðinga um að klak
allra nytjafiska við íslands
strendur hafi tekizt frá-
bærlega vel að þessu sinni
eru beztu og jákvæóustu
fregnir, sem þjóðinni hafa
borizt um langt skeið. Síð-
ustu misseri má segja, að
fréttir af ástandi fiskstofn-
anna við landið hafi allar
verið á einn veg og gefiö
tilefni til hinnar mestu
svartsýni um að fólkið, sem
þetta land byggir, gæti til
frambúðar byggt afkomu
sína á fiskveiðum fyrst og
fremst. En nú rofar til.
Sigfús Schopka, fiski-
fræðingur, einn helzti sér-
fræðingur okkar um þorsk-
stofninn sagði í viðtali við
Morgunblaðið í gær, að
þessi árgangur nú mundi
verða til þess að vega upp á
móti lélegum árgöngum
þorsks frá árunum 1974 og
1975 að því tilskildu, að
ekkert hendi þessi seiði á
lífsleiðinni þangað til að
þau fara að koma fram í
veiðinni, sem verður eftir 4
ár eða 1980 að sögn fiski-
fræðingsins en þá telur
hann óhætt að grisja þenn-
an stofn eitthvað. Athyglis-
vert er, að sá hrygningar-
stofn, sem þetta góða klak
kemur frá, er hinn léleg-
asti, sem vitað hefur verið
um. Sýnir þetta að sögn
fiskifræðinga, að ytri skil-
yrði ráða ákaflega miklu
um hvernig til tekst með
klak. Um leið og fagna ber
þessum tíðindum er þó
ástæða til að minna á þann
fyrirvara, sem bæði Sigfús
Schopka og Jakob Jakobs-
son gera í samtölum við
Morgunblaðið, að ekki er
sopið kálið þótt íausuna sé
komið og þessi seiði eru
ekki orðin að stórþorski
enn. Samt sem áður eru
þetta fyrstu góðu fréttir,
sem við höfum fengið um
langt skeið af ástandi fisk-
stofnanna og þá ekki sízt
þorskstofnsins.
Að undanförnu hefur
Matthías Bjarnason,
sjávarútvegsráðherra, sætt
nokkru aðkasti vegna þess,
að hann hafi ekki að mati
gagnrýnenda gert nægileg-
ar ráðstafanir til þess að
takmarka þorskveiðar við
það mark, sem fiski-
fræðingar hafa talið hæfi-
legt á þessu ári. Þessi gagn-
rýni á sjávarútvegsráð-
herra er ósanngjörn. 1 ráð-
herratíð sinni hefur
Matthías Bjarnason ein-
mitt lagt rfka áherzlu á
margvíslegar aðgerðir til
þess að draga úr sókn og
takmarka veiðar. Það er
hins vegar ljóst, að við
mikla erfiðleika héfur ver-
ið að etja á þessu ári.
Þorskastríðið við Breta var
í algleymingi fram undir
mitt ár og meðan það stóð
yfir var í raun rétrri ekki
hægt að ná stjórn á veiðun-
um með nokkru móti.
Sjávarútvegsráðherra var
hins vegar einn þeirra, sem
beitti sér fyrir samnings-
gerðinni við Breta, sem
gerir það að verkum, aö
þeir munu veiða um 30—40
þúsund tonnum minna af
þorski það, sem eftir er árs-
ins en þeir ella mundu hafa
gert að óbreyttum aðstæð-
um. Það er sérstæð þver-
sögn í þessum umræðum,
að þeir aðilar á hinum póli-
tíska vettvangi, sem mest
gagnrýndu ríkisstjórnina
fyrir að gera samningana
við Breta, ganga nú harð-
ast fram í gagnrýni á
sjávarútvegsráðherra fyrir
að takmarka veiðar ekki
nægilega mikið og var sá
samningur þó kannski
sterkasta vörnin fyrir
þorskstofninn. Enda er það
svo, að Lúðvík Jósepsson,
fyrrverandi sjávarútvegs-
ráðherra, hefur ekki tekið
undir gagnrýni á sjávarút-
vegsráðherra í þessum efn-
um heldur þvert á móti lýst
yfir stuðningi við afstöðu
hans til þorskveiðanna.
En þetta er ekki mál
sjávarútvegsráðherra eins,
heldur þjóðarinnar allrar.
Til þess að takmarka heild-
arveiði þorsks á þessu ári
við 280 þúsund tonn hefði
þurft að gera mjög harka-
legar ráðstafanir, sem haft
hefðu ófyrirsjáanlegar af-
leiðingar fyrir efnahag
landsmanna á þesu ári og
hinum næstu og valdið
stórkostlegu atvinnuleysi.
Ríkisstjórnin hefur ekki
talið fært að grípa til slíkra
aógerða til þess að ná
þeirri tölu, sem fiskifræð-
ingar hafa nefnt enda verð-
ur að draga í efa, að hún
hefði notið almenns stuðn-
ings við slíkar ráðstafanir.
Hins vegar hefur Matthías
Bjarnason látið í ljós þá
skoðun, að mögulegt ætti
að vera að ná því marki að
takmarka þorskveiðar við
560 þúsund tonn á tveggja
ára tímabili og hefur hann
viljað líta á það tímabil,
sem fiskifræðingar hafa
talið hættulegast, sem eina
heild í stað þess að skipta
því i sundur í tvö alman-
aksár.
í viðtali við Morgunblað-
ið í dag lýsir Matthías
Bjarnason ánægju sinni yf-
ir þeim tíðindum, sem bor-
izt hafa um klakið í ár og
segir m.a.: „ Eins og marg-
oft áður hefur komið fram,
hef ég lagt á það höfuð-
áherzlu að auka fjölbreytni
veiða og sækja í fleiri fisk-
tegundir og reyna á þann
hátt að dreifa sókn flotans
frá þorski og hef ég talið
mun affarasælla að stefna í
þá átt fremur en að binda
stóran hluta af flotanum
við bryggjur, minnka fram-
leiðsluverðmæti þjóðar-
innar og halda áfram í hag-
stæðu afurðaverði að stór-
auka skuldir þjóðarinnar
við útlönd.“
Flest bendir til að þessi
stefna sjávarútvegsráð-
herra hafi þegar borið
nokkurn ávöxt. Veiðar á
sumarloðnu hafa komizt á
verulegt skrið nú, eins og
færustu fiskifræðingar
okkar höfðu margsagt fyr-
ir, tilraunir með kolmunna-
veiðar eru komnar á rek-
spöl, gerðar hafa verið til-
raunir með veiðar á djúp-
rækju og fleira af þessu
tagi mætti nefna. Þótt
ástæða sé til að vara við of
mikilli bjartsýni stefnir þó
í rétta átt.
Klakið og þorskveiðarnar
THE OBSERVER THE OBSERVER THE OBSERVER THE OBSERVER THE OBSERVER
Indíánar í Brazilíu eiga
í höggi við bændur eftir SUSAN BRANFORD
sao paolo — Bændur í ríkinu
Mato Grosso í Brazilfu og
indíánar, sem búið hafa í hér-
aðinu um langt skeið, hafa átt í
erjum út af landareignum að
undanförnu. Tóku átök þessi
nýja og skelfilega stefnu nú
fyrir skömmu, er þýzkur trú-
boði í austurhluta héraðsins
var myrtur að undiriagi auðugs
landeigenda.
Sjötíu manna hópur réðst að
næturþeli ínn í trúboðsstöðina,
sem faðir Rodolfo Lunkenbein
veitti forstöðu. F'éll hann fyrir
kúlum morðingjanna og auk
þess hlutu fjórir Bororo-
indíánar, sem í stöðinni voru,
alvarleg meiðsl.
Héraðið Mato Grosso hefur
óðum verið að byggjast upp að
undanförnu og einkum hafa
þangað flutzt bændur, er lagt
hafa stund á nautgriparækt. Að
því er fréttir herma, var það
.loao Marques de Oliveira,
auðugur nautgripabóndi, sem
gerði út leigumorðingja til að
ryðja föður Lunkenbein úr
vegi.
í janúar sl. áttu blaðamenn
viðtöl við föður Lunkenbein og
s^feðist honum svo frá, að deilur
indíána og bænda hefðu byrjað
árið 1955. Þá hefðu bændur
flutzt til héraðsins í stórum
hópum og lagt undir sig landar-
eignir, sem indíánar hefðu átt
frá fornu fari. Sfðan hefði
alltaf soðið upp úr annað veifið.
Bororo-indíánarnir á svæðinu
eru um 800 talsins. Þeir hafa að
sjálfsögðu litið þessa ,,innrás“
hvíta mannsins mjög óhýru
auga. Meðal annars hafa þeir
fullyrt, að nautgripabændurnir
hafi beitt gripum sínum á akra
þeirra til þess að reyna að
flæma þá á brott.
1 janúar sl. lóguðu Bororo-
indfánar sex nautum og þremur
hrossum í eigu hvítra bænda og
hótuðu þvi að fella allan
bústofn þeirra ef hann yrði
ekki rekinn burt af landi
þeirra. í júni sama ár bar Joao
Marques það á indíánana, að
þeir hefðu stolið 30 sekkjum af
hrísgrjónum úr einni hlöðu
hans. Indíánarnir viðurkenndu
verknaðinn, en báru því við að
hrísgrjónin hefðu verið ræktuð
á landareign þeirra sjálfra.
Indíánarnir hafa árum saman
farið þess á leit við yfirvöld, að
þau auðkenni landsvæði þau,
sem þeir gera tilkall til oggeri
ráðstafanirtilaðhaldaafturaf
bændunum. Það var hins vegar
ekki fyrr en í október á siðasta
ári að forseti FUNAI, sem er
sérstök stofnun í Brazilíu, er
lætur sig málefni indíána
varða, ákvað að höfða mál gegn
bændunum. Hann staðfesti og
það, að samkvæmt landslögum
ættu Bororo indíánarnir tilkall
til þess 210.000 ekra lands-
svæðis, sem þeir hefðu nýtt ára-
tugum saman.
I júni sl. lofaði forseti
FUNAI því, að innan nokkurra
mánaða yrðu sendir menn til að
girða af lönd indíánanna. Það
var ekkert launungarmál að
faðir Lunkenbein var aðal-
hvatamaður þess, að gengið var
í skrokk á „árásaraðilunum".
Hann hafði starfað í héraðinu
um 20 ára skeið og var gjör-
kunnugur málavöxtum og stað-
háttum.
Með aðförinni að föður
Lunkenbein hefur athygli
manna mjög beinzt að Bororo-
indíánum, og er ekki ólíklegt,
að þessi mikli velgjörðarmaður
þeirra muni með dauða sínum
flýta fyrir því að eitthvað verði
aðhafzt þeim til varnar af opin-
berri hálfu.
Þótt undarlegt megi virðast,
eins og nú er málum komið,
hafa samskipti Bororo-indíána
við samfélag hvítra manna( til
skamms tíma þótt til mikillar
fyrirmyndar. Það var Candido
Rondon marskálkur, mikill
vinur og velgjörðarmaður
indíána í Brazilíu, sem fyrstur
hvftra manna hóf afskipti ai
þessum þjóðflokki. Fékk hann
þá m.a. til að hjálpa sér við að
koma upp víðtæku ritsímakerfi
sem náði hundruð mílna inn í
frumskóginn. Voru indiánarnir
þar með komnir í samband við
umheiminn.
Arið 1972 ætluðu starfsmenn
pósts og sima í Brazilíu að fella
ónotaða simastaura frá þessari
gömlu framkvæmd, en Bororo-
indíánarnir lögðu blátt bann
við því. í þeirra augum voru
staurarnir talandi tákn um vin-
áttu þeirra við Rondon mar-
skálk, og það gaf þeim miklu
meira gildi en svo að þeir vildu
láta fella þá, enda þótt nota-
gildi þeirra væri löngu úr
sögunni.
Ef Bororo-indíánunum tekst
að sigra í þessari látu, er ekki
ólíklegt, að þar verði um
Pyrrhossarsigur að ræða. Allt
frá því að Evrópumenn fundu
Brazilíu hafa indíánarnir barizt
vonlítilli baráttu. Talið er að
þeir hafi verið tvær til fimm
milljónir i landinu um 1500, en
nú eru þeir varla fleiri en
160.000 talsins og er það harla
litið hlutfall af heildaríbúa-
fjöldanum sem er um 110
milljónir.
Stjórnvöld i Brazilíu hafa
viljað laga indíána að nýjum
staðháttum og lífskjörum, en
þessi aðlögun hefur einkum
verið fólgin í því að indíánarnir
hafa, stráfallið fyrir sjúkdóm-
um, sem hvíti maðurinn hefur
borið til þeirra, svo sem
inflúensu, mislingum, berklum,
kynsjúkdómum, og reyndar
stundum fyrir byssukúl-
umeinkumaðundanförnu.