Morgunblaðið - 26.08.1976, Blaðsíða 16

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26 ÁGUST 1976
Sr. Pétur Sigurgeirsson:
Ur Svíþjóðarför
HÁSKÓLA- og
KIRKJUBÆR
Lundur í Svíþjóð vakti at-
hygli mína einkum fyrir
tvennt. Hann er háskólabær.
Háskólinn var stofnaður 1666,
og þar nema nú um 17000 stúd-
entar. Svíar gera vel við náms-
menn sína innlenda og erlenda.
Þess njótum við íslendingar,
því að margir námsmenn okkar
stunda framhaldsnám í þessum
háskóla. Sá stuðningur er okk-
ur þeim mun mikilvægari þar
sem námsfólk okkar á erlendri
grund á annars í fá hús a
venda. Að styðja vel við bakið á
þeim, sem eru að afla sér æðri
menntunar úti í hinum stóra
heimi, er að leggja gull i lófa
framtíðar íslands.
Og Lundur er kirkjubær.
Þegar á hinum elztu timum
voru 27 kirkjur og 8 klaustur í
Lundi. Einn er þó sá helgidóm-
ur, sem mesta athygli vekur.
Það er dómkirkjan í Lundi. Um
svipað leyti og Ari prestur fróði
sat við að skrifa íslendingabók
hér uppi á Fróni, tóku þeir til
við að steinsmíði dómkirkju
suður þar. Verk beggja aðila,
íslenzkar bókmenntir ristar á
skinn og helgidómar miðaida
meitlaðir i stein, eiga að heita
má jafn langa sögu. Þess er vert
að minnast, þegar við hörmum
það, að ekki skyldi byggt úr
varanlegu efni hér heima i þá
daga þegar okkar elztu guðshús
risu af grunni.
LUNDAR-STRAKARNIR
Lundur á lengri trúarsögu en
þá, sem segir frá kristni. Nafn-
ið Lundur er dregið af stað ein-
um rétt við borgina, þar sem
fram fóru blót við skurðgoða-
myndir Óðins, Þórs og Freyju.
Til þess helgistaðar sótti fólk
víða að I heiðni vegna trúariðk-
ana sinna. í dag á fjöldi manna
erindi i Lund til þess að lita
hinn fagra helgidóm kristninn-
ar og eiga þar sínar hljóðu
bænastundir.
Skánn er víðáttumikið slétt-
lendi, og löngu áður en komið
er í borgina, gefur hún sig til
kynna með tveimur hátt risandi
turnum dómkirkjunnar, sem
gnæfa yfir. Skánungar gáfu
þeim nafnið „Lunna Páka“
(Lundar-strákarnir!) — og
þetta eru turnarnir oft nefndir
í daglegu tali. Kirkjan er í mið-
borginni. Húsin í kring standa
all nærri, og því leynist kirkjan
gestum og gangandi. „Strákarn-
ir“ fara I felur á bak við nálæg
tré og kirkjan kemur ekki í ljós
fyrr en gengið er all nærri
henni.
„KIRKJA VORSGUÐS
ER GAMALT H(JS“
Yfir 800 ár hefur dómkirkjan
staðið þarna á leið kynslóðanna
gegnum aldirnar, að mestu
.. HEYRÐI HANN HLJÓÐ-
FÆRASLATT OG
DANS.“ (L(JK, 15, 25)
Dómkirkjan í Lundi á allt í
serin: sagnhelgi, trúhelgi og
listhelgi. Hún laðar að sér til-
biðjendur og ferðalanga, og dyr
hennar standa opnar allan dag-
inn. Auk venjulegra helgi-
stunda og messugjörða var I
sumar sýndur helgileikur eftir
Gunnar Edman, sem vakti
nokkra athygli. Efni helgileiks-
ins er dæmisaga Jesú um glat-
aða soninn. í sambandi við leik-
inn léku þrir unglingar samleik
á fiðlu, flautu og gítar skammt
fyrir innan aðalinngang kirkj-
unnar. Þeir spiluðu aðallega
þjóðlög.
Helgileikurinn heítir á
sænsku: „Som bláste en vind
mig fri.“ Og hann var leikinn af
Framhald á bls. 20
Flytjendur helgileiksins I skrúðgöngu fyrir utan kirkjuna.
uppruna, og meðan hans naut
við var grunnur kirkjunnar og
elzti hluti hennar fullgerður. —
Össur Sveinsson, fyrsti erki-
biskupinn í Lundi (1104), vígði
grafhvelfingu kirkjunnar 1123.
Hún var helguð Jóhannesi skír-
ara. Svo vill til, að honum er
einnig helguð dómkirkjan á
Hólum i Hjaltadal, sem Jón
helgi Ögmundsson byggði eftir
að hann kom heim frá vígslu
sinni í Lundi eftir aldamótin
1100. E.t.v. hefur hann fengið
hugmyndina þar, hverjum
hann skyldi helga fyrstu dóm-
kirkju Hólabiskupsdæmis.
ÞJÓÐSAGAN UM FINN
Til er þjóðsaga um byggingu
kirkjunnar. Sækir sagan stoð
sína í súlur tvær i grafhvelf-
ingu. Á annarri súlunni er út-
höggvin mynd af manni, sem
heldur utan um súluna. Á hinni
súlunni er á sama hátt mynd af
konu, sem auk þess heldur á
barni í fanginu. Ekki er með
vissu vitað, af hverjum mynd-
irnar eru, — eða hvað þessar
frumlegu fígúrur eiga að tákna.
Þjóðsagan er á þá leið, að
heilagur Laurentius hafi fengið
Finn jötunn til að byggja kirkj-
una. Verkið átti Laurentius að
greiða með sinum eigin augum,
nema því aðeins að hann hefði
uppi á nafni risans áður en
verkinu væri lokið. — Rétt áð-
ur en risinn lauk verkinu,
heyrði Laurentius, hvar kona
risans raulaði við barn sitt, að
nú færi Finnur bráðum að
koma heim til þeirra með augu
hins heilaga. Fagnandi flýtti
Laurentius sér til risans, þar
sem hann var að ljúka kirkju-
byggingunni, og ávarpaði hann
með nafni. Gramur yfir þvf að
hafa tapað skundaði risinn nið-
ur í grafhvelfinguna, tók utan
um eina súluna, reyndi að fella
hana en það tókst ekki. Er
kraftana þraut, varð risinn að
steini — Sennilegri skýring á
myndunum er sú, að þær eigi
að tákna Simson, einn af dóm-
urunum og Lazarus í faðmi
Abrahams.
SJAHIMINS
OPNAST HLIÐ
Tuttugu og tvö ár liðu frá því
að grafhvelfingin var vígð, þar
til hægt var að vígja sjálfa
kirkjuna. Hún var vígð 1145 af
Eskil erkibiskupi að viðstödd-
um miklum fjölda fólks og
mörgu stórmenni.
Klukka ein mikil í norðvest-
urhorni kirkjunnar dregur
mjög að sér athygli ferðafólks.
Hún er næsta fornfálegt spil-
verk enda frá því um 1300. Það
er ekki aðeins að klukka þessi
telji tímann og segi fyrir um
2. grein
stundir, daga, vikur, mánuði og
ár, heldur reiknar hún gagn
himintungla. Á klukkunni eru
helgimyndir, sem hreyfast eftir
vissum reglum. Efst uppi á
klukkunni eru tveir riddarar
með brugðnum sverðum. Þeir
berja hvor á öðrum í takt við
klukkusláttinn. I miðri klukk-
unni situr María guðsmóðir
með Jesúbarnið. Dyr eru hvor
sínum megin við sæti hennar.
Um þær ganga vitringarnir frá
Austurlöndum ásamt þjónum
og heilsa Maríubarninu með
kurteisi. Þegar þessi viðhöfn á
sér stað tvisvar á dag, safnast
ferðafólk i kirkjunni saman
fyrir framan klukkuna og horf-
ir á. Meðan helgimyndirnar
hreyfast inn og út um dyrnar
heyrist einradda sálmalagið:
Sjá himins opnast hlið. (In
dulci jubilo).
„Lundar-
strákarnir”
leyti eins og hún var í upphafi.
Hún stendur á sama grunni og
kirkja Knúts helga, sem var þar
um 1100, en dómkirkjan nær
yfir miklu stærra svæði. Hún er
280 fet á lengd og turnar henn-
ar 180 feta háir. Hún er byggð
úr fögrum sandsteini, er sóttur
var til Höör á Skáni, sem liggur
nokkuð fyrir norðan Lund.
Kirkjan er krosskirkja í
rómönskum stfl. Húsameistari
kirkjunnar var listamaðurinn
Donatus, sennilega ítalskur að
Dómkirkjan I Lundi.
Rætt við skiptinema og fjölskyldu þeirra
„Áhugi minn á
veröldinni hefur aukizt”
• ÍSLENZKUM fjolskyldum hefur
löngum tekizt að finna eitthvað til að
gera sér sumartímann ánægjulegan,
og jafnvel gagnlegan. Ein þessara
fjölskyldna er fjölskylda Eirfks Jóns-
sonar og Helgu Helgadóttur, en þau
ákváðu að gera sitt sumar ánægju-
legt með þvf að taka inn á heimili
sitt skiptinema til tveggja mánaða
dvalar.
Dóttir þeirra, Martha, var á s I vetri
skiptinemi f Belgíu á vegum AFS Inter-
national Scholarships Þegar svo var
farið að undirbúa komu skiptinema til
íslands á vegum AFS, ákváðu Eiríkur
og Helga að taka skiptinema Eftir að
hafa fyllt út umsóknarblöð, sá AFS hér
á íslandi um að senda þau til aðalskrif-
stofu samtakanna, og þar var valinn
skiptinemi, sem álitið var að myndi
eiga vel við fjölskylduna hér á íslandi
Fyrir valinu varð Brenda Reid, frá
Colombus í Indianafylki í Bandaríkjun-
um Brenda kom svo hingað til lands
25 júní, ásamt 7 öðrum skiptnemum
Fyrstu tvo dagana dvöldust þau á
Laugarvatni á kynningarnámskeiði,
sem AFS hélt um ísland og Islenzku
þjóðina, en sfðan dreifðust þau um
landið og hver nemi fór á sitt heimili
Blm Mbl heimsótti fjölskyldu Eirfks
og Helgu að Sæviðarsundi 4, og
spurðum við Brendu fyrst hvernig
henni hafi litizt á að vera send til
íslands
,.Eftir að ég sótti um að fá að vera
skiptinema, var það ávallt haft f flimt-
ingum heima hjá mér, að ég yrði send
til íslands,” sagði Brenda ,,Það kom
mér því skemmtilega á óvart þegar mér
var tilkynnt að ég ætti að fara til
íslands. Ég trúði því hreint alls ekki
Mér fannst nafnið svo kuldalegt, að ég
gat varla gert mér í hugarlund hvernig
væri að vera hér Ég ákvað þó að
hrinda frá mér öllum fordómum og hóf
að lesa mér til um landið Ég komst þá
fljótlega að ýmsu athyglisverðu um
land og þjóð, sérstaklega vakti það
athygli mína hvernig föðurnöfn eru á
íslandi og svo hin gamla saga lands-
ins, og hve vel tungumál íslendinga
hefur varðveitzt.
Það sem ég las var þó aðeins brot af
þvf mörgu áhugaverða, sem ég hef
kynnzt hér og ég sé svo sannarlega
ekki eftir því að hafa komið hingað Ég
held að ég hafi verið mjög heppin með
land '
Aðspurð sagði Brenda, að það hefði
komið sér á óvart hve frjálsir fslenzkir
unglingar væru og hve Iftið kynslóðabil
virtist vera hér
„Reykjavík svipar um margt til
heimabæjar mfns,” sagði hún „Þó get
ég ekki orða bundizt yfir hve fullkomið
almenningsvagnakerfi þið hafið hér
Þið farið líka miklu meira í bíó en við
Hið eina, sem ég sakna, eru fþróttavið-
burðir, en þó var mjög gaman að sjá
sovézka fimleikaflokkinn fyrir
skemmstu.”
Brenda sagðist álíta íslendinga vel
upplýsta um heiminn og það væri
aðdáunarvert hve margir töluðu ensku
Þó fannst henni sem nokkuð gætti
fordóma gagnvart Bandaríkjunum
Hún sagðist hafa reynt að leiðrétta þá,
en á þessu hafi hún einnig lært nokkuð
um eigið land.
„Fyrir utan það allra bezta, sem er að