Morgunblaðið - 01.09.1976, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 1. SEPTEMBER 1976
„Skákin
er 11 fgj afi
mmn

ENDA þótt Reykjavíkurskák-
mótið sé ekki nema rétt nýhaf-
ið og lfnurnar Iltt farnar að
skýrast enn, virðist þó Ijóst að
argentfski stórmeistarinn
Miguel Najdorf og aldursfor-
seti mótsins lætur Iftinn bilbug
á sér finna og er til alls Ifkleg-
ur. Najdorf hefur löngum verið
talinn f hópi svipmestu skák-
meistara sem nú eru uppi.
Vmsar þjóðsögur hafa orðið til
um hann f skákheiminum, enda
maðurinn uppátektarsamur á
skákborðinu og fundvfs á ýms-
ar hliðargötur út frá hefð-
bundnum taflleiðum sem iðu-
lega hafa komið andstæðingum
hans f opna skjöldu. Sumar af
þessum uppfinningum
Najdorfs eru fyrir löngu
komnar f allar helztu kokka-
bækur skáklistarinnar.
Najdorf er annars sérlega
elskulegur maður í viðmóti,
brosmildur og kvikur í hreyf-
ingum, svo að fæsta getur
grunað að þar fari hálfsjötugur
maður. „Geturðu nokkuð talað
spænsku? ... frönsku?
þýzku?" spurði hann þegar við
hittumst i hótelafgreiðslunni
ogþegar blaðamaðurinn neitaði
í hvert sinn, sagði Najdorf:
,,Nú, þá verðum við að halda
okkur við enskuna, þótt hún sé
nú ekki mín sterka hlið.“ Svo
settumst við út í horn i matsal
Hótel Holts ög við fengum að
heyra harmsögúna sem fólgin
er bak við þetta glaðlega andlit
argentíska skákmannsins.
Fjölskyldan
þurrkuð út
„Jú, ég er fæddur og upp-
alinn í Póllandi en fluttist ekki
til Argentínu fyrr en ég var
kominn undir þrítugt og þá
ekki sjálfviljugur," segir
Najdorf. „Ég var í pólsku skák-
sveitinni, sem fór til Buenos
Aires 1939 til að taka þar þátt í
Ólympíuskákmóti og við kom-
um þangað aðeins tveimur dög-
um áður en stríðið brauzt út. Eg
var auðvitað með farseðil fram
og til baka, en vegna stríðsins
varð ég innlyksa í landinu og
þannig viðskila við fjölskyldu
mína — konu, dóttur, foreldra
og aðra ættingja.“
Najdorf reyndi með ýmsum
hætti að komast í samband við
fjölskyldu sína á stríðsárunum,
en varð ekkert ágengt. „Ég gat
ekki snúið heim fyrr en eftir
stríðið eða árið 1946 en fann
hvergi fjölskyldu mína né aðra
ættingja. Það bendir allt til
þess að nazistarnir hafi drepið
konu mina barn og foreldra í
útrýnmingarbúðum sfnum, því
að ég hef engar fréttir haft af
þeim. Ég reyndi að auglýsa í
blöðum í veikri von um að
dóttir min hefði komizt undan
og einhverjir tekið hana að sér.
Hún gæti hugsanlega enn verið
á lífí, en langlíklegast er að hún
hafi einnig látið lífið í út-
rýmingarbúðunum. Hugsaðu
þér — af 300 manna ætt minni
hefur mér ekki tekizt að hafa
upp á einum einasta eftir
stríðið.“
Fæddur tvívegis
Það var á þeim árum sem
Najdorf leitaði sem ákafast
fjölskyldu sinnar, að hann vann
einn sinn fræknasta sigur í
skáklistinni. Það var í Sao
Paulo f Brasilíu, þar sem
Najdorf setti heimsmetl blind-
skákarfjöltefli. Hann tefldi 45
skákir, sigraði i 39 þeirra, tap-
aði tveimur og gerði fjögur
jafntefli. „Ég lágði út í þetta
fjöltefli til þess að vekja athygli
á mér,“ segir Najdorf, ,, og í
þeirri veiku von að ef ég ynni
þarna umtalsvert afrek, þá yrði
þess getið í blöðum á heima-
slóðum mínum og einhverjir
ættingjar mínir rækju augun i
slíka frétt. En ég hafði ekki
heppnina með mér. Ég get þess
vegna sagt með nokkrum
sanni.að ég sé fæddur tvisvar
— i fyrra skiptið 15 apríl 1910
og svo aftur_þarna 29 ára að
aldri, þegar ég byrjaði nýtt líf
frá grunni í Argentínu. Ég
kvæntist argentínskri stúlku og
við eignuðumst tvær dætur,
sem báðar eru nú uppkomnar
og læknar að menntun og at-
vinnu.“
Skákin allt
mitt líf
Najdorf er hins vegar sjálfur
stærðfræðingur að menntun,
en starfar á sviði trygginga- og
fjármálaviðskipta í heimalandi
sínu. „Ég er I hópi þeirra stór-
meistara sem aldri hef gert
skákina að atvinnu minni. Þó er
skákin allt mitt líf, það er að
segja ef ég undanskil fjöl-
skyldu mína. En hvenær sem ég
er þreyttur eða eitthvað bjátar
á, peningavandræði eða fjöl-
skylduerfiðleikar, þá leita ég á
náðir taflmennskunnar. Fyrir
mér er skákin eins og tónlist, ég
hef mikið yndi af músík, hljóm-
sveitarverkum Beethovens,
Bachs og Mozarts, og góð skák
veitir mér eitthvað í líkingu við
þessi sígildu verk. Ég held ég
gæti ekki lifað án taflmennsk-
unnar, en ég tefli ekki vegna
peninganna, jafnvel ekki þó að
ég taki þátt í mótum þar sem há
verðlaun eru í boði. Sjáðu til —
jafnvel þó að ég vinni hér og
hreppi peningaverðlaunin, þá
kem ég út með tap engu að
síður, því að ég tók konu mína
með mér að þessu sinni, og verð
að borga ferðir og uppihald fyr-
ir hana. Og það kostar mig
meiri fjárútlát en ég get gert
mér vonir um að vinna upp þótt
ég sigri á þessu móti.“
Þegar litið er nánar á feril
Najdorfs er heldur ekki að
undra þótt taflmennskan sé
honum kær. „Ég held ég hafi
verið sex ára þegar ég lærði
fyrst að tefla heima í Póllandi
og varð strax ákaflega upptek-
inn af skákinni. Móður minni
var samt ekkert meira en svo
gefið um þennan áhuga minn,
því hún taldi að taflið tæki of
mikinn tíma frá námi mfnu. En
mér þykir liklegt að hún liti
skákina öðrum augum i dag, ef
hún lifði, þvf að það má með
sanni segja að skákín hafi verið
lífgjafi minn, því að það var
skákkunnáttu minni að þakka
að ég fór á ólympíuskákmótið
1939— aðeins tveimur dögum
áður en stríðið brauzt út. Að
öðrum kosti væri ég naumast
ennþá ofan moldar fremur en
aðrir úr fjölskyldu minni.“
60 ára taflmennska
Najdorf horfir hugsandi yfir
auðan salinn, brosir svo og seg-
ir: „En þarna sérðu — núna er
ég 66 ára að aldri, byrjaði sem
sagt að tefla 6 ára, svo að á
þessu ári á ég 60 ára afmæli
sem skákmaður. Og mér fannst
það skempitileg tilviljun, að í
fyrstu umferðinni á Reykjavik-
urskákmótinu skyldi ég einmitt
dragast á móti 16 ára pilti, Mar-
geiri Péturssyni, þannig að það
voru nákvæmlega 50 ár — hálf
öld — sem skildu okkur að,
þennan yngsta og elzta þátttak-
anda á mótinu. Og ég skal trúa
þér fyrir þvi, að ég er alltaf
dauðhræddur, þegar ég tefli við
þessa ungu skákmenn. Ég er
miklu hræddari við þá en hina
eldri og reyndari, því að þeir
tefla yfirleitt jafnvel og fara
oftast troðnar slóðir. En þessi
ungu menn, þeir geta ýmist
teflt mjög illa eða ákaflega vel,
svo að maður veit aldrei hvar
maður hefur þá. Svo næst þeg-
ar maður hittir þá, kannski ör-
fáum árum síðar, þá eru þeir
allt í einu orðnir heimsmeistar-
ar.“
Najdorf segist halda að hann
sé elztur þeirra stórmeistara,
sem ennþá taka þátt í meiri-
háttar skákmótum. Nú teflir
hann af öryggi og seiglu hins
gamalreynda skákmanns, og
þekking hans og reynsla fleytir
honum langt. Það er t.d. ekki
lengra siðan en í fyrra að hann
varð Argentínumeistari og ýtti
þá aftur fyrir sig kunnum skák-
mönnum eins og Panno,
Quinteros og Sangvinetti. Þessi
árangur sýnir bezt, að Najdorf
er enn til alls vís. „Hins vegar
ákvað ég að taka ekki þátt í
þeim mótum sem opna mér leið-
ina til að tefla um heimsmeist-
aratitilinn að vandlega íhuguðu
máli,“ segir hann brosandi. „Ég
reiknaði dæmið þannig, að
enda þótt ég hefði heppnina
með mér og ynni heimsmeist-
aratitilinn núna, 66 ára gamall,
þá væri ég orðinn sjötugur, þeg-
ar þessi unglömb eins og
Karpov eða Fischer mættu
skora á mig næst og þá fannst
mér ekki taka því.“
Ungu mennirnir
kunna Najdorf-
afbrigðið
betur en ég
Eins og áður segir hafði Naj-
dorf lengi mikið orð á sér sem
frumlegur skákmaður, sem
bryddi upp á ýmsum nýjungum
í taflmennsku og kom andstæð-
ingum sínum þannig iðulega í
opna skjöldu. Hann segist gera
lítið af því nú orðið að liggja
yfir skákum og stúdera nýjar
leiðir heldur halda sig meira á
troðnum slóðum. „En mér
fannst sjálfum gaman af því að
sjá hvernig Fischer notaði t.d.
Najdorf-afbrigðið svonefnda af
Sikileyjarbyrjuninni í heims-
meistaraeinviginu á móti
Spassky. Hins vegar nota ég
sjálfur þetta afbrigði nánast
aldrei nú orðið, vegna þess að
þessir ungu meistarar eru bún-
ir að liggja yfir þessu og eru
farnir að þekkja möguleika og
vankanta þessa afbrigðis miklu
betur en ég.“
Þetta er í annað sinn sem
Najdorf kemur til landsins, því
að hann var hér í fyrra skiptið á
heimsmeistaraeinvígi þeirra
Fischers og Spasskys og þá sem
blaðamaður fyrir argentinskt
blað. „Ég er stórhrifinn af land-
inu og miðað við að hér búa
aðeins 200 þúsund manns, þá er
ég sannfærður um að Island er
mesta skákland veraldar. Þig
Rabbað við
argentíska
skáksnill-
inginn
Miguel
Najdorf
eigið tvo sterka stórmeistara —
Friðrik Ólafsson, sem er að
mínum dómi einhver bezti
skákmaður heims um þessar
mundir, og Guðmund Sigur-
jónsson, upprennandi skák-
mann á alþjóðlegan mæli-
kvarða. Síðan eru það ungu
mennirnir, Helgi Ólafsson og
Margeir Pétursson, sem mér
lízt ákaflega vel á og er sann-
færður um að eru stórmeistara-
efni, ef þeir halda áfram á þess-
ari braut. Og að ekki stærra
samfélag skuli hafa yfir svo
sterkum skákmönnum að ráða
— það finnst mér stórkostlegt."
Skákin tungu-
mál sem allir
skilja
Najdorf leggur áherzlu á að
skákin hafi hreint uppeldislegt
gildi — „og þetta er ekki aðeins
íþrótt heldur list, sem þroskar
hugann. Mér finnst mjög mikil-
vægt að ungt fólk kynnist
leyndardómum skáklistarinnar.
I tafli læra menn að berjast, að
taka tapi og sigrum. í heima-
landi mínu er nú farið að kenna
undirstöðureglur skákarinnar.
Knattspyrnan er ennþá vinsæl-
asta íþróttagreinin í Argentinu,
enda eigum við nokkra fremstu
knattspyrnumenn heims, en
næst á eftir henni kemur tafl-
mennskan. Við eigum milli 60
og 70 skákklúbba í landinu og
innan næstum allra fálagasam-
taka er starfandi taflklúbbur."
Nadjorf er spurður að því
hvort honum finnist miklar
breytingar hafa orðið innan
skákheimsins og i taflmennsku
frá því að hann fór sjálfur að
láta að sér kveða á alþjóðavett-
vangi. „Breytingarnar eru
kannski einna helzt þær, að nú
eru stórmeistararnir farnir í æ
ríkara mæli að gefa sig óskiptir
að skákinni, stunda hana eins
og hverja aðra atvinnugrein.
Ég hef oft verið spurður að því
hvort meistarar fyrri tíma eins
og Aljechin og Capablanca hafi
ekki teflt betur en meistarar
okkar tíma — Fischer, Karpov,
Korchnoj, svo að ég nefni ein-
hverja. Ég hef alltaf svarað þvi
til, að skákin sé alltaf hin sama,
hún breytist ekkert. Munurinn
er helzt sá, að skákin nú á dög-
um á meiri vinsældum að fagna
en þá var, þegar hún var aðeins
iðkuð af auðfólki og yfirstétt.
Núna er skákin orðin al-
menningseign um alla veröld,
og það er t.d. ekki langt síðan
að ég tefldi yfir 50 sýningar-
skákir á Indlandi, Japan og við-
ar í Austurlöndum fjær, og alls
staðar var mikill áhugi á skák-
inni. Skákin er líka það tungu-
mál sem allir skilja hvar sem
maður fer um heiminn. Menn
þurfa aðeins að kunna eina
setningu — skák og mát.“
— bvs