Morgunblaðið - 12.09.1976, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. SEPTEMBER 1976
INGVI ÞORSTEINSSON
magister við Rannsóknar-
stofnun landbúnaðarins á
Keldnaholti mun vera
fyrsti íslenzki vísindamað-
urinn, sem fer til Græn-
lands f þeim tilgangi að
miðla Grænlendingum af
þekkingu sinni til eflingar
atvinnulffinu þar, — sauð-
fjárræktinni f Suður-
Grænlandi. Ingvi varð góð-
fúslega við þeirri ósk
Morgunblaðsins að segja
nokkuð frá þessari Græn-
landsför í eftirfarnadi
grein. Á einum stað kemst
Ingvi svo að orði í grein
þessari:
„Það væri sannarlega
ánægjulegt ef við gætum
farið að leggjaöðrum þjóð-
um eitthvað af mörkum af
þeirri reynslu og þekkingu
sem við höfum aflað.“ —
Hann segir það líka vera
hugsanlegt að til okkar
verði leitað í þessum efn-
um. Þá hvetur Ingvi til
þess að sendir verði sjálf-
boðaliðar til Grænlands til
að hjálpa grænlenzkum
sauðf járbændum til að
koma upp húsum yfir sauð-
fé sitt, en hörgullinn á
fjárhúsum er sauðfjárrækt
Grænlendinga mikill fjöt-
ur um fót segir Ingvi Þor-
steinsson í þessari grein.
TILGANGURINN
Ég fór til Grænlands 12. ágúst
s.l., aðallega að frumkvæði séra
Jónathans Motzfeldt i Julianeháb.
Megintilgangur ferðarinnar var
að kynna mér, hvernig nýtingu
gróðurs og ástandi hans væri hátt-
að á Grænlandi og hvort þar væri
um að ræða gróður og jarðvegs-
eyðingu af völdum sauðfjárbeit-
ar. Enn fremur var mér falið aó
gera tillögur um nauðsynlegar
rannsóknir og aðgerðir til að
ákvarða beitarþol og ræktunar-
hæfni lands i sauðfjárræktarhér-
uðunum i Suður og Suðvestur-
Grænlandi.
í þessu skyni var efnt til göngu-
ferðar þvert yfir Suður Grænland
og tók hún 9 daga. I þeirri ferð
tóku þátt bæði grænlenskir og
danskii embættismenn og ráðu-
nautur grænlendinga í sauðfjár-
rækt, Kaj Egede. Þetta var lær-
dómsrík ferð, en þrælerfið eink-
um fyrir þá sem ekki voru í góðri
þjálfun, því að lítið er um flat-
lendi á Grænlandi sem kunnugt
er og leiðin lá ýmist upp á fjöll
eða niður af þeim hinum megin.
Á siðasta degi veru minnar í
Grænlandi var haldinn fundur í
Narsarssuaq, þarsemreynt varað
draga saman hvað ferðin hefði
leitt i ljós. Þar voru lagðar fram
og ræddar bráðabirgðatillögur
um nauðsynlegar rannsóknir og
tilraunir til að auka og tryggja
betri sauðfjárrækt í landinu.
Grænlenskir sauðfjárbændur
eru margir hverjir vel kunnugir
íslenskum landbúnaði, og hafa
margir dvalið hér til lengri og
skemmri tima. Þeir telja sig hafa
sótt hingað mikinn fróðleik á
sviði sauðfjárræktar og þess má
raunar geta, að til þess að fá leyfi
til að reisa fjárbú i Grænlandi
verða menn helst að hafa dvalið
a.m.k. eitt ár á sauðfjárræktarbúi
á Islandi. Grænlendingum var
einnig kunnugt um þær rann-
sóknir, sem unnið hefur verið að
hér á landi til að kanna beitarþol
úthaga og þeim er vel kunnugt
um þá miklu gróður og jarðvegs-
eyðingu sem orðið hefur hér á
landi, m.a. vegna ofnýtingar gróð-
urs. Þar sem náttúrufarslegar að-
stæður eru ekki ólfkar á Græn-
landi og á tslandi töldu grænlend-
ingar, að þeir gætu e.t.v. haft
gagn af reynslu okkar og niður-
stöðum rannsókna á þessum svið-
um.
SAUÐFJÁRRÆKT
t 70 ÁR. —
SVEIFLUR t
FJÁRSTOFNINUM
VEGNA VEÐURFARS
Sauðfjárrækt í Grænlandi á sér
ekki langa sögu. Sauðfé var flutt
þangað frá Færeyjum árið 1906,
en sú tilraun misheppnaðist.
Nokkrum árum síðar var svo flutt
islenskt sauðfé til Grænlands og
þreifst það ágætlega við þarlenda
staðhætti. 1 lok síðari heimsstyrj-
aldar voru í Grænlandi um 22
þúsund fullorðins fjár, 1960 um
30 þúsund, 1965 um 42 þúsund, og
er það mesti fjárfjöldi sem verið
hefur á Grænlandi. 1970 var fjár-
fjöldinn um 33 þúsund, árið 1975
var hann um 20 þúsund, en síðast-
liðið sumar voru í Grænlandi að-
eins um 12 þúsund fullorðins fjár.
Eins og sakir standa eru til í
Grænlandi fjárhús fyrir um 3000
fjár. Ástæðan fyrir þessari fækk-
un og miklum sveiflum í fjár-
stofninum er fyrst og fremst sú,
að féð gengur að mestu sjálfala
allt árið og í hörðum vetrum hryn-
ur það niður. Sem dæmi um þetta
má nefna, að haustið 1966 var
slátrað um 25 þúsund fjár á Græn-
landi en haustið eftir, þ.e.a.s.
1967, var slátrað innan við 800
fjár, enda var veturinn 1966—67
einn hinn versti sem gengið hefur
yfir Grænland i manna minnum.
Reyndar var s.l. vetur einnig
mjög erfiður og snjóþungur, enda
féll þá nær helmingur fjárins.
HELSTU VANDAMÁL
SAUÐFJÁR-
RÆKTARINNAR
Veður hefur jafnt og þétt farið
kólnandi á Grænlandi síðan 1965
og jafnframt hefur fjárbændum
fækkað þannig, að nú eru aðeins
talin vera um 85 eiginleg fjár-
ræktarbú á Grænlandi. Heildar-
stærð túna er aðeins um 130 hekt-
arar í landinu öllu, þ.e.a.s. aðeins
um einn og hálfur hektari að með-
altali á hverri jörð, og árleg aukn-
ing ræktaðs lands er lítil. Víða,
t.d. i Brattahlíð og í Görðum,
heyja menn enn hin gömlu tún
norrænu landnemanna, sem sum
hver eru þannig orðin nær 1000
ára gömul.
Af framansögðu má vera ljóst
að núverandi heyöflun á Græn-
landi er ekki nema lítið brot af
þörfinni, enda þótt fjárfjöldinn sé
nú kominn niður í 12 þúsund.
Bestu bændur reyna að drýgja
heyin með kjarnfóðri, bæði fiski-
mjöli og innfluttu korni, en þetta
verður alltof dýrt. Það, sem stend-
ur sauðfjárrækt á Grænlandi
mest fyrir þrifum nú, er því skort-
ur á heimaöfluðu heyfóðri.
Hingað til hefur verið talið, að
ræktanlegt land á Grænlandi
nemi aðeins 1—200 hekturum, en
mér sýnist eftir gönguferðina um
sauðfjárræktarhéruðin, að það sé
miklu meira, og að unnt ætti að
vera að bæta verulega úr því
hörmulega ástandi, sem rikir í
þessum málum, jafnvel þótt sauð-
Umhverfis Brattahlfð og annað
þéttbýli er skógurinn horfinn, en
gras komið í staðinn.
fé væri fjölgað verulega frá því
sem nú er. Með reynslu sinni í
grasrækt geta Islendingar orðið
grænlendingum að miklu liði. Ef
til vill verðum við einnig aflögu-
færir í náinni framtíð um grasfræ
af harðgerum íslenskum stofnum,
en í Grænlandi stendur skortur á
því ræktun mjög fyrir þrifum,
ekki síður en hér á landi. Þar
rækta menn helst rúg og hafra til
gróffóðurs ásamt vallarfoxgrasi
af innfluttu fræi.
SJÁLFBOÐALIÐAR
TIL GRÆNLANDS
Skortur á fjárhúsum og hlöðum
er sauðfjárrækt á Grænlandi
einnig mikill fjötur um fót, og
viðunanleg fjárhús eru aðeins á
bestu bæjum. Samkvæmt nýjum
lögum greiðir ríkið nú verulegan
hluta kostnaðar við slíkar bygg-
ingar, en það leysir ekki nema
hálfan vandann, bæði vegna þess
að grænlenskir bændur eru fálið-
aðir, eins og íslenskir kollegar
þeirra, og einnig vegna þess að
víða skortir faglega þekkingu til
að reisa slikar byggingar. En mik-
il áhersla er á það lögð að bændur
reisi sjálfir fjárhús og hlöður.
Það var nefnt á fundinum, sem
haldinn var í Narsarssuaq, hvort
ekki væri unnt að skipuleggja
sjálfboðastarfsemi á Norðurlönd-
um til þess að reyna að leysa
þennan vanda. Fengnir yrðu
sjálfboðaliðar, faglærðir sem
ófaglærðir, sem ynnu 10—20 sam-
an á hverjum bæ I tvær—þrjár
vikur eða svo. Aðalatriðið væri að
koma byggingunum upp og vel á
veg, enda þótt þeim yrði e.t.v.
ekki lokið — það gætu heima-
menn séð um sjálfir. A Norður-
löndum hafa á undanförnum ár-
um verið skipulagðar slikar hóp-
ferðir til ýmissa landa, t.d. til
ísraels, Kúbu o.s.frv., og eflaust
hefur það starf komið að góðum
notum í þeim löndum. En mér
finnst liggja í augum uppi, að við
eigum að líta okkur nær, ef þörfin
er fyrir hendi, og það er hún
sannarlega hvað þetta snertir i
Grænlandi. Grænlendingar eru
sjálfir of hógværir til þess að fara
fram á slíkt, en ég legg þessar
tiilögur hér fram opinberlega til
allra þeirra, sem vilja leggja ná-
granna- og vinarþjóð okkar lið við
verkefni, sem brýn nauðsyn er á
að verði leyst sem allra fyrst.
Ingvi Þorsteinsson
magister.
daga göngu- 9
fðr um sauðflárræktarhéruðin f Græniandi
- Frásögn ingva Þorstelnssonar maglsters