Morgunblaðið - 16.09.1976, Síða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. SEPTEMBER 1976
17
„Skynsamleg dreifing lítilla og
stórra búða það sem koma skal"
— segir Ingólfur Ólafsson kaupfélagsstjóri KRON
KRON — Kaupfélag Reykjavfkur
og nágrennis — er gömul og gróin
verzlun. A vegum þess eru nú
reknar 12 verzlanir f Reykjavfk
og Kópavogi og eru þær af ýmsum
stærðum og gerðum. Kaupfélags-
stjóri er Ingólfur Ólafsson og
ræddi Morgunblaðið við hann nú
fyrir helgina og báðum hann í
upphafi að gera grein fyrir svo-
nefndum afsláttarkortum sem
KRON hefur tekið upp:
„Afsláttarkort fær hver sá er
gerist félagsmaður i KRON og
þau gefa 10% afslátt af öllum
vörum sem við seljum, jafnt mat-
vörum sem sérvöru. Þetta fyrir-
komulag var tekið upp í stað þess
að áður var greiddur út arður
samkvæmt ákvörðun aðalfundar
þegar efnahagurinn leyfði en nú
má segja að arðurinn sé greiddur
út fyrirfram með þessum af-
sláttarkortum. Þetta afsláttar-
tfmabil stendur yfir vissan tíma á
ári hverju. Þennan afslátt fá ekki
aðrir en þeir sem eru félagsmenn
og það kostar 100 krónur að
gerast félagsmaður í KRON.“
Ekki eru allar verzlanir KRON
reknar með sama hætti og næst
rakti- Ingólfur litillega hvernig
rekstrinum væri háttað:
„Við getum tekið sem dæmi
búðina við Norðurfell sem er sú
stærsta þar er svipað fyrirkomu-
lag og f Vörumarkaðinum, allar
vörur eru seldar 10% undir
leyfðri álagningu einnig i búðinni
við Langholtsveg. 1 öðrum búðum
KRON er notuð þessi hef'ðbundna
álagning. Þetta fyrirkomulag í
Norðurfelli og á Langholtsvegi er
eins konar tilraun sem við erum
að gera með hvort þessar búðar-
stærðir gefa tilefni til aukinnar
hagræðingar, en ekki er ennþá
komin nægileg reynsla til að segja
nokkuð um það. 1 Norðurfelli er
gert ráð fyrir að rísi upp
verzlunarmiðstöð t.d. svipuð og i
Austurveri en þar vantar ennþá
allar aðrar búðir, t.d. skóbúð og
fatabúð svo búast má við því að
straumurinn þangað eigi enn
eftir að aukast.
Þróunin hjá okkur almennt er
sú að nú er verið að stækka
búðirnar með það fyrir augum að
ná kostnaðinum niður og gera
reksturinn hagkvæmari og það er
ótvírætt hagur neytandans ef það
Ingólfur Ólafsson, kaupfélags-
stjóri.
kemur fram f lækkuðu vöru-
verði.“
Jóhann Kristjánsson er fulltrúi
kaupfélagsstjóra og kom hann
með nokkrar tölulegar upplýs-
ingar. Han sagði að á tilteknu
svæði í gamla bænum hefði verið
á síóustu árum mjög mikil
fækkun íbúa og nefndi sem dæmi,
að árið 1945 voru á þessu svæði
um 13500 ibúar en árið 1974 um
6.200 og væri fækkunin þvi yfir
50% í þessu gamla hverfi. Þetta
hefði án efa áhrif á rekstur þeirra
búða sem á þessu svæði væru og
sagði Jóhann að það væri alls ekki
eingöngu stórmarkaðirnir sem
tækju .sölu frá minni búðunum
heldur kæmi og þessi fækkun
ibúa til.
Þeir Jóhann og Ingólfur sögðu
að KRON hefði smám saman lagt
niður minni búðirnar á undan-
förnum árum og væri það sama
þróun og væri að gerast i Sviþjóð
t.d. Árið 1960 var heildartala mat-
vöruverzlana í Sviþjóð 25.000 en
hún var komin niður I 10.000 árið
1975. Þá sögðu þeir að það væri
margt sem hefði áhrif á þessa
þróun mála, m.a. að margir
smærri kaupmanna hefðu nokkur
óbein áhrif á stefnu skipulagsyf-
irvalda i verzlunarmálunum en
yfirleitt væri stefnan sú að litlar
búðir væru ekki settar upp í
nýjum hverfum.
Framhald á bls. 30
a
„Rýtur meðan
ekki sekkur"
segir Birgir Guðbrandsson
A horni Ránargötu og Ægisgötu
er Birgisbúð. Hún er ekki ýkja
stór að flatarmáli, en vörur eru
upp um alla veggi og þegar blaða-
mann bar að var eigandinn,
Birgir Guðbrandsson, að bera
vörur úr bll inn ( búðina. Hann
sagðist nú yfirleitt fá vörurnar
sendar og þetta væru vörur, sem
hann geymdi á lager úti i bæ,
þarna rétt hjá búðinni, þar sem
plássið f henni leyfði ekki stóran
lager.
„Ég er búinn að vera við
verzlunarstörf í 20 ár eða alltof
lengi og hér hef ég verið í 18 ár,“
sagði Birgir. Hann var siðan
spurður hvort kaupmenn óttuðust
mikið samkeppni við stóru
markaðina eins og þeir eru oft
nefndir:
„Óneitanlega kemur það við
okkur þegar slikir markaðir eru
stofnaðir, þeir geta boðið upp á
miklu meira vöruúrval en við.
Einnig fá þeir stundum magnaf-
slátt vegna sinna stóru innkaupa,
þeirra innkaup eru svo miklu
meiri að magni til en okkar. Svo
kemur það líka til að þeir flytja
stundum inn eitthvað sjálfir."
Þá rakti Birgir I fáum orðum
hvernig nokkrir matvöru-
kaupmenn hefðu stofnað Inn-
kaupasamband matvöruverzlana
IMA og nefndi hann að sam-
bandið hefði annazt nokkra lána-
fyrirgreiðslu fyrir þá og á siðari
árum hefði það annazt innkaup
beint erlendis frá og á þann veg
gætu þeir haldið verðinu nokkuð
niðri. Næst var Birgir spurður að
þvi hvort hann þekkti sina
viðskiptamenn, hvort hann ætti
sína föstu „kúnna":
„Já, meirihlutinn kemur héðan
úr nágrenninu og verzlar við
kaupmanninn á horninu eins og
sagt er. Þetta er fólk á öllum aldri
og það er ekki rétt að tala um, að
það sé meirihluti aldrað fólk,
yngra fólk er mikið innan um.
Hópurinn er því allblandaður og
hlutur yngra fólks hefur heldur
aukizt á seinni árum. Þetta er að
miklu leyti fastur hópur og
kaupir hann um leið í búðunum
hér við hliðina, mjólk og fisk og
svo eru alltaf einhverjir nýir
innan um. Maður veit það jú, að
fólkið fer I leiðangur einu sinni i
viku og hefur sú tilhneiging vaxið
mjög t.d. vegna þess að konan
vinnur úti og talið er hentugt að
geta farið einn daginn eftir vinnu
og gert öll innkaup á sama stað.
Við reynum að vera með liðleg-
heit við fólkið sem verzlar hér
mikið, við sendum heim og út-
vegum mjólk og þessi þjónusta I
litlu búðunum getur oft orðið
persónulegri og þægilegri á
margan hátt.“
Að lokum spurðum við Birgi
Guðbrandsson, hvort hann teldi
að svona hverfabúðir væru að líða
undir lok?
„Þessu er nú erfitt að svara —
það flýtur meðan ekki sekkur.
Stóru búðirnar eiga sjálfsagt við
sina erfiðleika að striða lika, og
ég er ekki svo hræddur meðan
ekki kemur einn stórmarkaður-
inn við hliðina á mér. Margt fólk
vill beinlinis láta afgreiða sig upp
á gamla móðinn og kærir sig ekki
um breytingar á þvi.“
VERZLUNIN Hagkaup er til
húsa I Skeifunni 15 eins og flest-
um Reykvikingum er sennilega
kunnugt. Þar hefur hún til um-
ráða um 3000 fermetra sölusvæði
og lager- og vinnsluhúsnæðið er
600 fermetrar til viðbótar. Fram-
kvæmdastjórar Hagkaups eru
þeir Magnús Ólafsson, sem sér
um öll innkaup, og Gunnar Kjart-
ansson, en hans hlutverk er að
stjórna sölunni. Hjá fyrirtækinu
vinna nú 50 manns, þar með talin
kjötvinnslan, sem eiiigöngu vinn-
ur kjöt fyrir Hagkaup, en á föstu-
dögum er bætt við aukafólki, um
25 manns.
Gunnar Kjartansson sagði að nú
væri verið að vinna að því að fá
samstöðu milli allra þessara stór-
verzlana um opnunartímann, sem
stæði hefðu flestir opið frá kl.
9—18 og til 22 á föstudögum en
lokað á laugardögum. Gunnar
sagði, að margír smærri kaup-
menn vildu haf a opið á laugardög-
um, en það væri ekki hagstætt
fyrir stórverzlanirnar, þar sem
það væri mikið fyrirtæki að koma
þeim I gang á hverjum degi og
hann sagði að reynslan sýndi, að
þegar laugardagslokunin hefði
staðið yfir um skeið, þá hætti fólk
að reikna með laugardeginum og
gerði sin innkaup á öðrum dög-
Magnús Ólafsson annar framkvæmdastjóra Hagkaups — Gunnar
Kjartansson tókst ekki að mynda þar sem hann var ekki í bænum.
Helmingur verzlunar-
innar fer fram á föstudegi
— segja forráðamenn Hagkaups
Birgir Guðbrandsson eigandi Birgisbúðar
um, og menn vildu vera lausir við
búðarferðir á laugardögum.
Magnús Ólafsson tók undir
þetta og sagði það vera litið vit i
að hafa opið á laugardögum fyrir
svona stuttan tima. Ef þeir hefðu
opið til 3—4 eins og gert er viða
erlendis, þá værí það annað mál
en það væri fávizka fyrir þá að
opna fyrir 3 tima á einum degi.
Þeir félagar sögðu, að heimild
væri fyrir þvi að hafa búðir opnar
lengur á þriðjudögum, eða til kl.
22, eins og á föstudögum, en nú
væri það komið inn í samninga
hjá Verzlunarmannafélagi
Reykjavikur, að ekki mætti vinna
lengur en til kl. 18 alla daga nema
föstudaga. Magnús sagði að það
væri betra fyrir þá, ef þeir mættu
t.d. hafa opið til kl. 20 eða 22 á
fimmtudögum og lengdu opnun-
artimann með þvi, frekar en að
hafa opið á laugardögum og hann
nefndi að hagsmunir litlu búð-
anna og þeirra stóru væru það
ólikir að þeir rækjust varla neitt
á, þó að opnunartimi væri mis-
jafn, og þess vegna sagði hann
það skoðun sína, að opnunartimi
ætti að vera frjáls.
Teljið þið að stóru búðirnar séu
að koma alveg í stað hinna
smærri?
„1 stórverzlun hefurðu allt, sem
heimilið þarf til daglegra nota,“
sagði Gunnar, „og þvi fara fjöl-
skyldurnar frekar I hana eftir
vinnudag og gera innkaup til
margra daga, og þróun I verzlun-
armáium siðustu ár er ótvirætt
sú, að markaðirnir haf a tekið viss-
an hluta sölunnar frá litlu búðun-
um og þetta er sama þróun og er
að gerast t.d. i Danmörku, en þar
er hún komin nokkuð lengra en
hjá okkur. Við getum nefnt að á
siðasta ári voru um 300 litlar búð-
ir lagðar niður I Danmörku og
óefað er sú þróun einnig að gerast
hjá okkur hér, það verðum við að
viðurkenna."
„Smákaupmaðurinn á horninu
verður samt aldrei óþarfur,"
sagði Magnús, „en þeim á eflaust
eftir að fækka, og þar sem
eigandinn er sjálfur aðalstarfs-
maður búðarinnar á þannig búð
að geta þrifizt um ókomna fram-
tíð, en litlu búðirnar eru óhag-
kvæmari í rekstri á margan hátt
og því má búast við að þeim
fækki."
Þá ræddum við um, að alltaf er
nokkur rýrnun i svona stórum
búðum, óþekkt rýrnun eins og
það er kallað, en starfsmönnum
Hagkaups er gert að fylgjast vel
með þvi að fólk stingi ekki á sig
vörum. Tölur erlendis frá segja
að rýrnun geti verið allt upp i 4%,
en sé algengust á bilinu 2—3%.
Þá nefndu þeir að búðarstuldir
hér væru ekki orðnir svo
almennir sem I öðrum löndum,
þar væri þetta að verða háþrouð
tækni að komast óséður með
vörur út úr búðum.
Hversu margir koma i Hagkaup
á einum föstudegi?
„Það er kannski ekki hægt að
segja nákvæmlega um það,“ sagði
Gunnar, „en það er eitthvað á
milli 6.000 og 10.000 manns. Þess
ber þó að gæta að ekki eru allir
þessir að verzla þetta eru fjöl-
skyldur með börn sin svo þetta
eru sjálfsagt milli 3 og 5 þúsund
manns.
Við höfum sæmilega aðstöðu til
að taka á moti þessum fjölda og
hér eru nálægt 300 bílastæði Á
föstudögum kemur inn um helm-
ingur sölunnar, afgangurinn
dreifist nokkuð jafnt á hina
dagana. Til gamans mætti nefna
það að flesta daga er mest verzlað
hér fyrir hádegið."
Að lokum sögðu þeir Gunnar og
Magnús að Hagkaup væri einn
helzti brautryðjandi lækkaðs
vöruverðs og sértilboða.
Álagningin hjá þeim væri að
meðaltali um 10% lægri en leyft
væri og i sértilboðum færi
lækkunin niður í 30—40% frá
leyfðri álagningu.