Morgunblaðið - 20.11.1976, Qupperneq 16

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. NÓVEMBER 1976
iltwgtniltibiMfe
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10100.
Aðalstræti 6, sími 22480
Áskriftargjald 1 100.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 60.00 kr. eintakið.
Dagvistun
Um þessar mundir er
að hefjast kynning á
dagvistunarmálum á veg-
um starfshóps, sem mynd-
aður var i kjölfar
ráðstöfun um kjör lág-
launakvenna, sem haldin
var á sl. vetri. Þessi
kynning bendir til þess, að
þeir er að henni standa
telji þörf á að koma ræki-
lega á framfæri þeim rök-
semdum, sem liggja til þess
að koma þurfi á fót dagvist-
unarstofnunum og að mót-
staða kunni að vera að ráði
gegn því. Morgunblaðið
dregur í efa að svo sé.
Á síðustu áratugum hafa
orðið geysilegar breyt-
ingar á okkar þjóðfélagi.
Þær eru m.a. í því fólgnar,
að fleiri og fleiri konur
hafa leitað sér menntunar
og eða starfsþjálfunar og
tekið virkan þátt í athafna-
lífi þjóðarinnar með einum
eða öðrum hætti. Þetta er
eðlileg þróun og í anda
þeirra hugmynda um jafn-
rétti kynjanna, sem smátt
og smátt hafa sett mark sitt
á tíðarandann. Þessi þjóð-
lífsbreyting hefur kallað á
aðgerðir af opinberri hálfu
til þess að gera báðum for-
eldrum kleyft að vinna úti
með uppbyggingu dagvist-
unarstofnana af ýmsu tagi,
leikskólar dagheimili og
skóladagheimili hafa tekið
til starfa svo að dæmi séu
nefnd.
Þessi þróun hefur leitt
til umræðna um stöðu fjöl-
skyldunnar og heimilisins í
nútíma þjóðfélagi. Þeirri
spurningu hefur verið
varpað fram, hvort þetta sé
æskileg þróun og hvort það
sé jákvætt að börn alist í
vaxandi mæli upp á stofn-
unum, fyrst vöggustofum,
síðan leikskólum eða dag-
heimilum og loks skólum
og skóladagheimilum. Það
er eðlilegt, að þessar
spurningar séu ræddar og
það er skiljanlegt, að efa-
semdir vakni. En kjarni
málsins er sá, að í þessum
efnum sem öðrum verður
fólk að eiga val. Þeir for-
eldrar, sem það kjósa, geta
alið börn sín upp með þeim
aðferðum, sem vel hafa
gefizt, að annað hjóna sinni
fyrst og fremst heimilis-
störfum og uppeldi og um-
sjá barna meðan hitt aflar
heimilinu tekna.
En hinir, sem annað-
hvort eru á því æviskeiði
að báðir foreldrar eru við
nám eða þá að báðir for-
eldrar vinni úti verða í
okkar þjóðfélagi að eiga
þess kost að koma börnum
sínum fyrir í dagvistun.
Sjálfsagt verður alltaf deilt
um það, hvort börnin hafi
gott af því eða ekki. Þó eru
þeir foreldrar býsna
margir nú orðið, sem hafa
af þessu nokkra reynslu og
er ekki vitað til þess að hún
hafi verið slæm hér á
íslandi a.m.k.
Reykjavíkurborg hefur
verið í fararbroddi á sviði
dagvistunar eins og á svo
mörgum öðrum sviðum
félagslegs samstarfs. I
Reykjavík hafa verið
byggð myndarleg dag-
heimili, leikskólar og nú á
siðari árum hafa komið til
sögunnar skóladagheimili
og hefur þetta starf verið
unnið í samvinnu
borgaryfirirvalda og
félagasamtaka. í öðrum
sveitarfélögum hafa menn
fylgt á eftir því fordæmi,
sem Reykvíkingar hafa
gefið og á næstu árum mun
það verkefni vafalaust
njóta forgangs um land allt
að byggja upp dagvistunar-
stofnanir. Með nokkrum
sanni má segja, að á undan-
förnum áratugum höfum
við sem þjóð lagt mesta
áherzlu á skólabyggingar
en á næstu árum og áratug-
um mun uppbygging
aðstöðu til dagvistunar
vafalaust setja svip sinn á
framkvæmdir á félags-
málasviðinu. Þetta er eðli-
leg þróun og ríki og
sveitarfélög hljóta að
stuðla að henni. En því má
hins vegar ekki gleyma, að
þeir foreldrar munu jafn-
an verða býsna margir,
sem kjósa heldur að hafa
gamla háttinn á og þá má
ekki torvelda það, hvorki
með aðgerðum í skatta-
málum eða með öðrum
hætti.
En það er ekki nóg að
byggja glæsilegar bygging-
ar til dagvistunar. Eftir því
sem heimilum af því tagi
fjölgar munu verða gerðar
æ meiri kröfur til hins
innra starfs þeirra og
menntunar og þjálfunar
starfsfólks þeirra. Það er
vandasamt starf að taka að
sér hóp ungra barna og
þess vegna hvílir mikil
ábyrgð á þeim, sem velja
sér þennan starfsvettvang.
En nú þegar hefur raunar
verið lagður traustur
grunnur að menntun þess
fólks með starfi fóstur-
skólans.
Sverrir Hermannsson:
Á GAGNVEGUM
Trúbod
UNDARNFARIN ár hefir
átrúnaður á svartolíu verið boð-
aður af miklum fitonsanda.
Hafa trúboðar verið gerðir út af
hinu opinbera með nesti og
nýja skó að boða togaramönn-
um fögnuð þennan sem veitast
mun öllum útgerðarmönnum og
frelsa þá frá gjaldþrotum ef
skirast láta.
Meiri hluti útgerðarmanna
hefir enn eigi látið ausa sig
svartolíu og er hiti ákaflegur
hlaupinn í málið svo sem titt er
í trúarbragðadeilu.
Laugardaginn 13. þ.m. gekkst
sjávarútvegsráðuneytið fyrir
ráðstefnu um málið. Er slíkt
góðra gjalda vert. Hins vegar
var áberandi hversu ofsamönn-
um í svartolíutrú var gert
miklu hærra undir höfði í dag-
skrá ráðstefnunnar. Var auðséð
að nú skyldi hinum vantrúuðu
veitt náðarmeðulin. Allt fór það
þó í flakalaka fyrir trúboðum
og gengu þeir af ráðstefnunni
sárir mjög og ákaflega móðir.
Til ráðstefnunnar var feng-
inn norskur dósent við Tækni-
háskólann í Þrándheimi, Knut
Langset, vélfræðingur. Það
kom fram i máli hans, að
brennsla svartolíu í vélum
fiskiskipa er óþekkt fyrirbrigði
í heiminum utan íslands.
Vegna verðmismunar er mik-
ill áhugi á notkun svartoliunn-
ar og eru tilraunir til slíks
stundaðar viða um lönd, en eng-
in náð tökum á viðfangsefninu,
nema svartolíunefndin Is-
lenzka, sem heldur þvi fram að
hún hafi ráðið gátuna. Heims-
þekktir vélaframleiðendur eins
og MAK, MAN og Mannheim I
Þýzkalandi hafa árum saman
gert tilraunir með brennslu
svartolíu. Það hefir þeim enn
ekki heppnazt I hraðgengari
vélum með breytilegu álagi
eins og tíðkast f fiskiskipum.
Hins vegar eru dæmi um
brennslu svartoliu I stórum,
þungbyggðum og hæggengum
vélum flutningaskipa. Þó er
reynslan af því misjöfn. Af 23
skipum Eimskipafélagsins mun
vera brennt svartolíu I 3. Viggó
Maack, skipaverkfræðingur,
segir að reynslan af því sé
slæm, og kemur sú umsögn
hans reyndar fram i einni af
skýrslum svartoliunefndar.
Ur smiðju eða eftir pöntun
svartoliunefndar fer miklum
sögum af sparnaði við brennslu
svartoliu i fiskiskipum. Það eru
að vísu fleiri en sú nefnd, sem
veitt hafa athygli verðmismun
á svartoliu og gasolíu. Sá verð-
mismunur er að visu I hæsta
máta óeðlilegur hér á landi og
er það mál nú I rannsókn. En þó
svo sé, þá er sagan ekki þar með
öll sögð.
Um árið, þegar olíuverð snar-
hækkaði, fól hollenzka stjórnin
Stork-vélafyrirtækinu rann-
sókn á þeim möguleika að
brenna svartollu I vélum fiski-
skipa. Hið þekkta fyrirtæki
rannsakaði málið og skilaða
skýrslu sinni. Og niðurstaða
þess: Á 10 ára tfmabili má gera
ráð fyrir að kostnaður við
brennslu svartolíu verði 30%
meiri en notkun gasolfu f vél-
um fiskiskipa. Og hvers vegna
er þetta svo að dómi þessa
heimsþekkta vélaframleið-
anda? Vegna þess aðallega að
viðhald vélanna verður 100%
meira að þeirra dómi ef svar-
olíu er brennt. Auk þess koma
mörg fleiri atriði við sögu, sem
gerð verða skil I Mbl. innan
skamms, þar sem rétt er að
fleiri komi nú við sögu en
greinarhöfundur, sem talinn er
trúvillingur af svartolíumönn-
um, lygamörður hinn mesti og
falsspámaður.
Bæjarútgerð Reykjavfkur
fékk til Jón B. Hafsteinsson,
skipaverkfræðing, að rannsaka
hvort hagkvæmt væri að hefja
brennslu svartolíu I togurum
útgerðarinnar. Skýrsla hans
liggur nú fyrir. Eftir Itarlega
könnun hans á málinu, innan-
lands sem utan, kemst hann að
þeirri niðurstöðu, að notkun
svartolfunnar f skipum útgerð-
arinnar, sé hvorki hagkvæm né
réttlætanleg. Hans niðurstaða
er sú, að þegar á allt er litið, sé
kostnaðarsamara að brenna
svartolfu en gasolfu I vélum tog-
aranna.
Trúboðar svartolíunefndar
skella skollaeyrum við öllu
slfku tali, enda frelsaðir menn,
þeir fyrstu og einu I heiminum.
Þeir hafa að vlsu komið sér upp
klappliði i kerfinu, allt upp I
ráðuneyti, enda liggur nú mikið
við að halda rfkisstyrknum til
starfseminnar. Ráðuneytis-
strákur hefir orðið I Mbl. s.l.
þriðjudag: „Arnmundur sagði,
að á næstunni yrði þess að
vænta að innan ráðuneytisins
yrði unnið úr þeim gögnum,
sem fram komu á ráðstefnunni.
Mál þetta væri I alla staði hið
athyglisverðasta og fjárhags-
lega af þeirri stærðargráðu að
sumir fundarmanna hefðu lákt
þvf við Kröflu eða Vestmanna-
eyjagos (lbr. grh.), því að
sparnaður samfara þvl að taka
upp svartolfubrennslu I þó ekki
væri nema um 75% af fiski-
skipaflotanum væri orðinn um
einn milljarður á ári miðað við
núverandi verðlag."
Það er mikið að blessaður
drengurinn skyldi gleyma
Þangverksmiðjunni I viðmiðun
sinni.
Tengdasonur svartolfunefnd-
ar stjórnar pólitík Dagblaðsins
I málinu og nefnir hina van-
trúuðu gerviútgerðarmenn og
gapuxa. 1 Dagblaðinu þriðjud.
16. nóv. s.l. hefir hann eftir
dósent Knut Langset ummæli,
sem geta ekki verið annað en
hans eiginn uppspuni, ef mið er
tekið af þvl sem Norðmaðurinn
sagði I ræðu sinni á ráðstefn-
unni. Það væri maklegt að
senda hr. Langset greinina I
löggiltri þýðingu og vita hvort
hann vill meðganga allt sem
þar stendur. Tengdasyninum er
svo mikið niðri fyrir að hann
nefnir Norðmann prófessor og
tengdaföðurinn verkfræðing,
þótt hvorugt eigi nú að vfsu við.
En auðvitað á titlatogið að gera
allt trúverðugra.
Hver er fengin reynsla af
svartolíu I þeim skipum sem
brennt hefir verið? Um það er
erfitt að segja, þar sem svart-
olfunefnd hefir ein haft að-
stöðu til að draga lærdóm af
reynslunni. Þær bilanir I svart-
olfutogurum, sem gert hafa
vart við sig, eru I skýrslum
nefndarinnar ævinlega öllu
öðru um að kenna en svartolfu-
notkun I t.d. togurunum Brett-
ingi Vopnarfjarðar, Hvalbak
Breiðdalsvfkur og Gylli Flat-
eyrar, en hinn siðasttaldi hefur
nú hætt svartolíubrennslu og
skift yfir á gasolíu. Vilja ekki
hlutlausir og trúverðugir menn
leita umsagnai forstjóra Land-
helgisgæzlunnar, fyrrverandi
forstjóra Skipaútgerðar ríkis-
ins og Siglingamálastjóra um
málið? Þessir aðilar hljóta að
hafa aflað sér margháttaðra
upplýsinga, stöðu sinnar vegna.
Nú er mál að linni. Útgerðar-
menn geta ekki búið við óvissu
f þessu efni. Þótt yfirgnæfandi
Hkur séu á þvf, að brennsla
svartolfu f vélum fslenzkra
fiskiskipa sé glapræði, er nauð-
synlegt að málið sé kannað til
hins ítrasta. Til þess þarf nýja
nefnd sérfræðinga, sem allir
aðilar geta borið traust til. Þvf
miður er það borin von héðan
af að svartolfunefnd takist að
vinna sér slikan trúnað.