Morgunblaðið - 05.01.1977, Qupperneq 17

Morgunblaðið - 05.01.1977, Qupperneq 17
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 5. JANUAR 1977 17 Y firmaður öry ggisþ jónust- unnar var eiturlyfjasmy glari Hvert pólitíska hneykslis- málið á fætur öðru skekur um þessar mundir grunn þjóð- félags Colombíu í Suður- Ameríku. Þing landsins er að rannsaka, hvort amerfska flug- vélasmíðafyrirtækið Lockheed hafi einnig mútað stjórnmála- mönnum í Colombíu. Samtímis hefur ríkisfyrirtæki ljóstrað því upp, að þingmennirnir sjálfir hafi notað framlög sín til velferðarmála til að hjálpa sér sjálfum: peningarnir hafi verið settir á einka bankareikninga þingmanna! En versta hneyksl- ið af öllu saman varðar fyrrver- andi yfirmann öryggisþjónust- unnar sjálfan, Jorg Ordeonez Valderrama hershöfðingja. Hann hefur haft samvinnu við eiturlyfjasmyglara og peninga- falsara! Hershöfðinginn á glæsilegan feril að baki. Hann hefur verið yfirmaður lögreglu og hersins, forstjóri sjúkrasamlags lögregl- unnar og sfðan alls landsins, fylkisstjóri og síðan ambassa- dor og loks yfirmaður öryggis- þjónustu ríkisins. Þrálátur orð- rómur hefur allan timann verið á kreiki um það, að hann væri þrjótur og þorpari, en það er fyrst nú sem sannanir virðast liggja fyrir. Þegar sjúkrasamlagið ætlaði að byggja stórhýsi f Bogotá á sjötta áratugnum, tókst honum að bjarga sér, áður en hætt var við bygginguna. Síðan varð hann fylkisstjóri f landamæra- fylki, þar sem smygl var og er ábatasamur atvinnuvegur. Þeg- ar herforingjaklfkunni var steypt af stóli, var Ordonez Valderrama settur á svartan lista. Hann átti ekki framar að gegna embætti áþágu ríkisins. Það varð því margur mjög undrandi, þegar hann var skipaður yfirmaður öryggis- þjónustunnar árið 1970. Blaða- maður hjá hinu vinstrisinnaða tímariti Alternativa segir svo frá: — Helzta verkefni hans var að berjast gegn vinstrisinnum f Colombíu, bæði skæruliðasveit- unum og friðsamlegri hópum. En hann kom ýmsu fleiru í verk einnig. þvf að þeir skiptu ránsfengnum hæfilega. Hershöfðinginn verndaði þá gegn afskiptum yfirvaldanna. Aðra hverja viku kom yfir- maður öryggisþjónustunnar á staðnum frá frumskógaborg- inni Leticia við Amazon til Bogatá með sekki af kókafni, sem vógu allt að 25 kíló. Sekk- ina afhenti hann yfirmanni öryggisþjónustunnar á flugvell- inum, en hann skyldi koma þeim rétta boðleið til Ordonez. Þegar öryggislögreglan ætlaði að handtaka tvo þekkta eiturlyfjasmyglara, gerði Ordonez þeim viðvart, og þeim Anders Kiing skrifar frá Sudur-Ameríku — Ordonez seldi CIA allt skjalasafn öryggisþjónust- unnar. Nokkrir CIA-menn komu til Colombíu og tóku myndir í marga daga. Banda- ríska leyniþjónustan fékk miklar upplýsingar um skæru- liðana, stjórnmálamenn og aðra, sem beittir voru sfmahler- unum, um fólk, sem hafði verið yfirheyrt af stjórnmálaástæð- um, njósnara og fleira fólk. Peningunum stakk hershöfð- inginn í sína rúmgóðu vasa. Allir, sem ég hef spurt, telja samvinnu hershöfðingjans og CIA sannað mál. Ekki aðeins vinstrisinnaðir blaðamenn. Yfirvöldin eru nú að rannsaka fleira. Öryggisþjónustan á einnig að hafa gætúr á eiturlyf jasmyglur- um og alþjóðlegum peninga- fölsurum og ámóta afbrota- mönnum. Hershöfðinginn not- færði sér hinar leynilegu upp- lýsingar til að taka upp sam- vinnu við eiturlyfjasmyglara, peningafalsara og sennilega einnig aðra glæpamenn — gegn tókst að fljúga til útlanda. Sfðar voru þeir báðir handteknir af ameriskum eiturlyfja- leynilögreglumönnum. En í Colombfu voru allar rannsóknir stöðvaðar á eiturlyfjasmygli, peningafölsun, smaragðasmygli og öðru smygli, meðan Ordonez hershöfðingi var yfirmaður öryggisþjónustunnar. Ordonez hershöfðingi opnaði leynilegan bankareikning fyrir öryggisþjónustuna. Rökstuðn- ingurinn var augljós og auðskil- inn: Öryggislögreglan getur ekki sýnt opinberlega öll sín útgjöld. Hershöfðinginn losnaði við að tala um það, hve mikið fé rynni til „leynilegra aðgerða,,. Það er fyrst nú sem það er að koma í Ijós, hvernig hinum leynilegu framlögum hefur verið varið. Ríkissaksóknarinn hefur komizt að raun um, að flestar greiðslurnar, sem sagðar voru hafa verið inntar af hendi gegnum bankareikning- inn, höfðu aldrei átt sér stað. Peningarnir voru einfaldlega fluttir yfir á einka bankareikn- ing hershöfðingjans. Alls yfir 3 milljónir pesos. Að viðbættum 3.7 milljónum pesos mánaðar- lega frá bandarfska sendiráð- inu! En þó voru nokkrar upp- hæðir greiddar út. Allhá upp- hæð til fyrrverandi forseta, sem var vinur hershöfðingjans. Greiðsla fyrir tvo flugfarseðla til manns, sem ákærður hafði verið fyrir eiturlyfjasmygl, áður en hershöfðinginn varð yfirmaður öryggisþjónust- unnar! Þá var og ein ávísun til klæðskerans, sem hershöfðing- inn var vanur að kaupa fötin sín hjá... o.s.frv. Sannanirnar hrúgast upp. Fá- ir efast lengur um sekt hers- höfðingjans. Spurningin er að- eins: Verður hann dæmdur í fangelsi eða verður málið þaggað niður? Spurningin er einnig: Verður Ordonez-málið upphaf að mikilli herferð gegn spillangunni eða láta menn sér nægja að hafa Ordonez sem blóraböggul? ef ekki á óburður einn að verða úr. Og hvílikur mýgrútur óburða hefur ekki lurfast inn í íslenskan ljóðheim I blóra við þá undan- sláttartísku að fella niður stuðla og höfuðstaf? Einhvern veginn finnst mér ekki hægt annað en vera meiri maður og ganga hóti uppréttari, eftir að bók slík sem Ur hugskoti er komin til. Ekki sætir það tíðindum, þótt Halldór Laxness geri góða bók. Hitt væri frétt ef hann byggi til vonda. Og ekki varð ég hissa, þó að kona mín og föðursystir, marg- blessaðar, gæfu mér bókina tJngur eg var í jólagjöf, hvor f sínu lagi. En það er að vfsu frétt, þegar Halldór Laxness getur gert enn betri bók en áður. Lofsyrði Kristjáns Karlssonar á kápubaki þessarar nýju bókar eru sfst um of. Þegar hér er komið þrýtur mig lýsingarorð. Ætli ég reyni ekki að notast við orðið óviðjafnanlegur. Með þessari bók hefur Halldór endanlega sannað, að hann er fyndnastur höfundur á íslensku fyrr og sfðar. Og ekki eru elli- mörkin. Bókin mætti þess vegna heita tJngur eg er. Margt hef ég lesið skemmtilegt fyrir konu mína, og kallar hún ekki allt ömmu sína, enda vfðlesin og bæri- lega var.dfýsin. En ég held, að nú hafi ég stofnað heilsu hennar f hættu. Á að drepa mig, var við- kvæðið upp úr hláturshviðunum, miklum og mörgum. Og hversú oft varð ég ekki að hætta lestrin- um og jafna mig! En eins og K.K. sýnir fram á: Það er þung undir- alda í bókinni. Hún er ekkert skopsagnasafn. Fyndnin liggur á yfirborði stílhafsins. Og þvílíkur stfll, þvílík kunnátta, þvflfk æska. Mér er sem ég sjái mann á áttræðisaldri gera eða hafa gert betri bók í gjörvöllum heiminum. Og ég, trúarveikur og efagjarn, veit nú að guð er almáttugur. Akureyri, 28. des. ’76 Gfsli Jónsson Merkilegur skóli Þórbergur Þórðarson: ÓLÍKAR PERSÓNUR. Fyrstu ritverk í óbundnu máli 1912—1916. Ljóðhús 1976. Meginhluti Ólíkra persóna eru greinar sem birtust í félags- blaði Ungmennafélags Reykja- víkur, Skinfaxa, en Þórbergur var í félaginu. í Formála útgef- anda bókarinnar, Sigfúsar Daðasonar, er minnt á þann til- gang blaðsins „að vera skóli til að „kenna ungum mönnum að skrifa““. Sigfús Daðason kemst að athyglisverðri niðurstöðu. Hann skrifar: „Ef svo væri að Þórbergur ætti ritlist sína að þakka þessum skóla, þá mætti með sanni kalla hann merkileg- asta skóla sögu vorrar, síðan skóli var lagður niður í Odda. Og má þá ekki gleyma því aó ýmsir fleiri frægir höfundar og listamenn tungunnar komu úr þessum „skóla", svo sem Helgi Hjörvar og Kristján Alberts- son“. En án þess að vanmeta „skólavist” Þórbergs í Skinfaxa virðist Sigfúsi að þann lærdóm megi draga af æskuritum hans að hann „hafi raunar fengið náðargáfu stílsins í vöggugjöf". I Formála útgefanda og Athugasemdum í bókarlok er margt að finna lesandanum til glöggvunar. Vikið er að þeirri kenningu Sigurðar Nordals að Þórbergur hafi áður en hann skrifaði Bréf til Láru „þjálfað sig til ritstarfa með margvísleg- um hætti". Telur Nordal að bréfaskriftir hafi orðið honum einna „notadrýgstur undirbún- ingur“. Nú vitum við að við eigum Ungmennafélagi Reykja- víkur nokkuð að þakka. Þar Þórbergur Þórðarson fékk Þórbergur hálfopinberan vettvang til að reyna sig á, áheyrendur og lesendur, eins og Sigfús Daðason segir rétti- lega. Ólíkar_persónur eru eins þór- bergsk bók og hugsast getur. Höfundurinn er að vísu að mót- ast, bæði hvað varðar stíl og umhugsun^refni, en hefur náð miklum þroska af svo ungum manni að vera. Hann hefur gert sér grein fyrir að „sjálfsþekk- ingin er undirstaðan að því hvort vér verðum menn eða fá- bjánar. — Iiún á að vera ljós á vegum vorum og lampi fóta vorra i þokulandinu, sem vér erum allir að villast i“. Þessi orð um sjálfsþekking- una má lesa í greininni Skáld- skapargagnrýnarnir nýju og tvö kvæði eftir Sigurð Gríms- son. í greininni notar Þórberg- ur orðið „lyndisljóð" um lýrik. Bókmenntir eftir JÓHANN HJÁLMARSSON ágætt orð sem ætti að festast í málinu. Greinin er í senn hvatning og gagnrýni og leiðir hugann að því hve skáldskapur Sigurðar Grimssonar (hann var einnar bókar maður eins og kunnugt er) var snemma tek- inn alvarlega og fékk mikla um- fjöllun. Ef til vill hafa verið gerðar of strangar kröfur til skáldsins? Aldrei þreytast menn á að gera eina setningu Sigurðar (um tilfinninguna) að ars poetica skáldakynslóðar hans, nú seinast Halldór Laxn- ess í Ungur eg var. Gegn hinum svokallaða grátljóðastíl snerist Þórbergur með fútúriskum stemningum sínum. Halldór kallar hann dadaista „áðuren uppskátt varð um dada- stefnuna suðrí álfu uppúr 1910“. Grein Þórbergs um Jón Strandfjeld er dæmigerð fyrir samúð hans mcð þeim sem verða fyrir aðkasti í tilverunni og lýsir um leið þeirri skemmt- un sem hann hefur af sérkenni- legu fólki. Gamminn lætur hann geisa (m.a. í anda Grön- dals) í greininni um Ársæl Árnason og í Ölíkum persónum þar sem hann fjallar ítarlega um „spaugvin" sinn Arreboe Clausen. Hftíðlegri er Þórberg- ur í greinunum Draumar og Draumar Hannesar Pétursson- ar, enda nýtur hjátrú hans sín vel á báðum stöðunum. Ailar þessar greinar eru eink- um heimildir um Þórberg og gildi þeirra mest af þeim sök- um. Sums staðar er líkt og skot- ið yfir markið og fyndnin verð- ur marklítil. Dæmi eru um langdreginn stílsmáta. Ég er til dæmis efins um að aðrir en helstu- aðdáendur Þórbergs nenni að lesa til enda greinar eins og Ölíkar persónur og Ár- sæll Arnason. Skemmtilegasta lestrarefni bókarinnar eru þýð- ingar Þórbergs á Boscombe- leyndardóminum eftir A. Con- an Doyle og þremur sögum eft- ir Edgar Allan Poe. Hjartslátt- urinn og Svarti kötturinn eftir Poe komu út í bæklingnum Kynlegar ástríður (1915). A titilsíðu eru prentuð þessi orð: „Til varúðar! Sögur þessar geta verið of áhrifamiklar fyrir taugaveiklað fólk.“ Eins og málum er háttað nú held ég að sögurnar séu ljúfar samanborið við margt sem á okkur dynur úr æsi- og hryllingsheimi bóka og kvikmynda. En um sögur Poes gildir það sem Þórbergur segir í Bréfi til Láru: „Þær eru hver um sig frumlegt meistaraverk". Þórbergur segist hafa verið skammaður fyrir þessar þýð- ingar, annan eins „óþverra og vitleysu“, en nú hljótum við að harma það að hann skyldi ekki þýða meira af slíkum sögum. Ekki verður skilist við útgáfu Ljóðhúss á Ólíkum persónum á þess að þakka fyrir vandaða bók að öllum frágangi. Heiður- inn auk útgefanda er Hafsteins Guðmundssonar og þeirra bókagerðarmanna sem settu, prentuðu og bundu.

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.