Morgunblaðið - 22.02.1977, Page 18

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. FFRRUAR 1977
18
% ífr
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingasjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjórn Guðmundsson.
Bjorn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10100.
Aðalstræti 6, sími 22480
Askriftargjald 1 100.00 kr. á mánuði innanlands.
j lausasolu 60.00 kr. eintakið.
Fjárhags-
vandi bænda
Búnaðarþing kemur
saman til fundar í dag
og má búast við því að
þingfulltrúar muni m.a.
fjalla um afkomu bænda,
sem virðist vera misjöfn og
lakari en oft áður. Þeim
sem bezt þekkja til ber
saman um að þegar á heild-
ina er litið sé fjárhags-
afkoma bænda slök og
umtalsverð vandamál á
ferðinni í búrekstrinum.
Athyglisverðar umræður
fóru fram á Alþingi í síð-
ustu viku um þessi málefni
og þar taldi Pálmi Jónsson,
aö þriðjungur bænda byggi
við góða afkomu, þriðj-
ungur við bærilega, en
þriðjungur við afleit kjör
eins og mál stæðu um þess-
ar mundir.
Pálmi Jónsson nefndi
nokkur dæmi um það, sem
valdið hefði þessum vanda
bænda og sagði eitt af því
hversu seint þeir fengju
greitt fyrir afurðir sínar.
Nauðsynlegt væri að auka
afurða- og rekstrarlán til
landbúnaðar þannig, að
bændur fengju 90% and-
virðis afurða sinna greitt
við afhendingu. Þing-
maðurinn sagði að í óða-
verðbólgu væri það bein
tekjuskerðing að fá and-
virði afurða greitt löngu
eftir á og hann varpaði
fram þeirri spurningu,
hvaða aðrar stéttir mundu
þola það að fá ekki % af
launum sínum greidd fyrr
en löngu eftir á. Þá benti
Pálmi Jónsson á þá ástæðu
fyrir fjárhagsvanda
bænda, að útflutnings-
bætur hefðu ekki verið
greiddar í árslok, sem
einnig þýddi rýrnun á
launum bændastéttar-
innar. Að vísu væri útlitið
betra á þessu ári, en þessar
bætur þyrftu að hans dómi
að greiðast reglubundið
árið um kring og væri nú
stefnt að því. Loks taldi
Pálmi Jónsson, að
fjármagnsliðir verðgrund-
vallar væru vanreiknaðir,
vextir hefðu hækkað, verð-
skuldbinding komið til
samhliða því að bæði stofn-
og rekstrarfjárþörf land-
búnaðar hefði stórvaxið.
Annar þingmaður, Stein-
þór Gestsson, taldi að sá
fjárhagsvandi, sem um
væri að tefla spannaði
hluta bændastéttar um
land allt, óháð óþurrka-
svæðum. Rekstrarfjár-
skortur gæti eyðilagt
búrekstur á skömmum
tíma. Hver einasti bóndi
ræki nú umsvifamikinn
viðskiptabúskap og þyrfti
því að hafa nægjanlegt
rekstrarfé undir höndum,
ef vel ætti að vera. Bændur
leituðu eftir óhagstæðum
lánum ef ekki byðust önn-
ur betri til þess að halda
rekstri sínum gangandi og
kostnaður við lánsfé rýrði
afkomu þeirra. Þessi lána-
þörf bóndans væri þeim
mun meiri vegna þess,
hversu seint þeir fengju af-
urðir sínar greiddar.
Þessi fjárhagsmál bænda
verða vafalaust mjög til
umræðu á búnaðarþingi
næstu vikur. Allur kostn-
aður við búrekstur er orð-
inn mjög mikill. Fólki hef-
ur fækkað í sveitum og
þess vegna hafa bændur
orðið að vélvæða búskap
sinn meir og meir. Stöðugt
koma fram ný og ný tæki,
sem talið er nauðsynlegt,
y j tanríkisráðherra hef-
U ur birt nöfn flestra um-
sækjenda um stöðu fram-
kvæmdastjóra Sölu varnar-
liðseigna. Ráðherrann
kveðst hafa gefið 6 um-
sækjendum drengskapar-
loforð um að skýra ekki frá
nöfnum þeirra. Einn
þeirra hefur þegar gert
það sjálfur, svo að 5 nöfn
eru óbirt. Það ætti að vera
föst regla, að þeir sem
sækja um opinber störf
verði að sæta því að nöfn
að nota við búrekstur.
Þessi tæki eru dýr og
rekstrarkostnaður þeirra
er mikill, en þau eru þó
undirstaða þess, að hægt sé
að halda landbúnaðarfram-
leiðslunni gangandi með
svo takmörkuðu manna-
haldi, sem raun ber vitni
um. Þá eru miklar kröfur
gerðar til húsa á jörðum og
áburðarkostnaður er t.d.
geysimikill. En geta búin
staðið undir þessum mikla
kostnaði? Svo virðist sem
hluti þeirra geti það ekki,
þegar við bætast önnur
vandamál eins og dráttur á
afurðagreiðslum í verð-
bólguþjóðfélagi.
þeirra verði birt. Annað
getur valdið tortryggni
eins og nú hefur gerzt.
Kjarni þessa máls er þó
sá að setning Alfreðs
Þorsteinssonar, borgarfull-
trúa Framsóknarflokksins
og blaðamanns Tímans, í
þetta starf er bersýnilega
pólitísk embættaveiting.
Engin önnur „rök“ eru fyr-
ir þessari veitingu. Þess
vegna vekur hún undrun,
þar sem um mjög við-
kvæmt starf er að tefla.
Pólitísk
embættaveiting
^STIKUR
Jóhann Hjálmarsson
Vetur í Stokkhólmi II
Tölvusamfélagið
og Blái turninn
SvEN O Bergkvist er íslendingum
að góðu kunnur Hann hefur samið
tvær ágætar bækur um ísland Át
Hácklefjáll — lángt senare (1964)
og Pá vulkanens brant (1975) Auk
þess hefur hann í samvmnu við
Heimi Pálsson þýtt islenskar smá-
sögur Beráttelser frán Island
(1976)
Sjálfur er Sven O Bergkvist
metnaðarfullur rithöfundur af þeim
skóla sem kenna má við verkalýðs-
höfunda Hann hefur samið fjölda
skáldsagna úr lífi alþýðufólks og
ritgerðasöfn þar sem hann hefur
gerst málsvari þeirra sem minna
mega sín í þjóðfélaginu Einkum
hefur hann beitt sér fyrir auknum
skilningi á málefnum öryrkja Sonur
hans, Stefan, sem er nýlátinn var
haldinn vöðvalömun. en andlega
heilbrigður Hann eyddi ævinm i
hjólastól og átti erfitt með að tjá sig
Hann skildi eftir sig skrifaðar hug-
leiðingar sem vitna um skarpa
greínd og lifslöngun Helsta áhuga-
mál hans var verndun náttúrunnar.
Sven 0 Bergkvist segist nú vera að
semja framtíðarskáldsögu um tölvu-
samfélag Sagan verður tileinkuð
syninum og mun að öllum líkmdum
verða umdeild í henni kemur fram
sú skoðun að samfélagið losi sig
smám saman við þá sem eru til
byrði Öryrkjar og gamalt fólk fá ekki
að lifa í slíku samfélagi Merki um
þetta segist Sven 0 Bergkvist
greína i velferðarrikinu Sviþjóð og
hann telur að nauðsynlegt sé að
benda fólki á hættulegd þróun Þeim
fjölgar, segir Sven 0 Bergkvist.
sem halda þvi fram i fullri alvöru að
grípa verði í taumana og stöðva
August Strindberg f Bláa turn-
inum 1908
aðstoð til þeirra sem ekki afla þjóð-
félaginu tekna
S ven 0 Bergkvist hefur sagt mér
að þeir rithöfundar sem hafi haft
mest gildi fyrir sig séu August
Strindberg og Halldór Laxness Síð-
ustu árum ævi sinnar 1 908— 1 2
eyddi Strindberg í Blá tornet Drottn-
inggatan 85 Þar er nú safn til
minningar um skáldið I vinnuher-
bergi hans er allt í röð og reglu, hver
hlutur á sinum stað Strindberg var
maður nákvæmninnar í íbúðinni
eru tveir símar Annan þeirra notaði
Strindberg til að komast i samband
við hjónin á hæðinni fyrir neðan
sem leigðu honum Honum var
færður matur Ef honum likaði ekki
maturinn hrmgdi hann og kvartaði
Dóttir hjónanna hreif Strindberg og
hafði hann í hyggju að kvænast
henni En dauðmn batt enda á þær
ráðagerðir Á síðustu Ijósmyndinni
af Strindberg er hann einn á gangi í
snjófjúki á Drottninggatan Óþekktur
Ijósmyndari tók þessa mynd Skáld-
sagan Ensam sem Strindberg samdi
á þessum árum lýsir ótta við elli og
hrörnun
Dagmn sem Sven 0 Bergkvist
sýndi mér Blá tornet var Ijóðadag-
skrá í húsinu Finnska skáldið Lars
Huldén las úr verkum sinum Meðal
annars las hann Ijóð sitt um þjóð-
hátíðardag íslendinga, glettið Ijóð
um karl og konu sem ákveða að
gera eitthvað til að gleðja íslendinga
í tilefni dagsins Lars Huldén sagði
að af sænskum skáldum þætti sér
Strindberg bestur.
Ekk. langt frá Drottninggatan 85
eða við Norra Bantorget stendur
húsið þar sem Strindberg var með
eikhús sitt Intima Teatern í Blá
tornet er hægt að fá keypt Ijósrit af
bæklingi sem hann samdi handa
leikurunum Memoandum till
medlemmarne^p af Intima Teatern
frán regissören Þar segir meðal
annars að leiklistin sé erfiðust og
um leið auðveldust allra listgreina í
húsnæði Intima Teatern er nú kaffi-
hús fyrir leigubílstjóra opið allan
Sven O. Bergkvist
Per Olov Enquist
sólarhringinn Það nefnist Röda
rummet Við fengum að skoða okkur
um Þar sem áður var skrifstofa
Strindbergs sat kona og taldi pen-
inga Sven O Bergkvist sagði að fáir
gerðu sér grein fyrir menningar-
sögulegu gildi þessa húss og senni-
lega yrði það rifið bráðlega
V onandi fær Blá tornet að standa,
en lengi hefur verið rætt um að rífa
húsið
August Strindberg og hjónaband
hans og Siri von Essen virðist ótæm-
andi uppspretta leikhúsfólks Það er
meðal annars efniviðurinn í Nótt
ástmeyjanna eftir Per Olov Enquist
sem Þjóðleikhúsið sýnir um þessar
mundir Væntanlegt er einnig sjón-
varpsleikrit um sama efni Dóttir
Strindbergs og Siri von Essen.
Karin, samdi tvær bækur um hjóna-
band foreldra sinna Strmdbergs
första hustru (1 935) og Sá var det í
verkligheten (1956)
Fyrir nokkru kom út fimmtánda
bindið í bréfasafni Strindbergs Það
nær yfir timabilið 1 904 — 1 907 Á
þessum árum leystist hjónaband
hans og leikkonunnar Harriet Bosse
upp Þegar þau giftust var hann 52
ára, hún 23 Aldur og mótlæti hafði
merkt hann Hún var ung, fögur og
eftirsótt Á þessum árum samdi
Strindberg Ett drömspel. það leikrit
hans sem mest gildi hefur haft fyrir
þróun leikritunar Hann samdi
einnig skáldsöguna Svarta fanor.
beiska samfélagsádeilu Strindberg
var ekkert eftirlæti landa sinna, en
eftir Svarta fanor jókst hatrið á
honum og hann varð einmana og
bitur Hang talar með fyrirlitningu
um Henrik Ibsen sem á þessum
árum var hylltur sem höfuðskáld
leikritunar, en Ibsen dó 1906 Þá
var Strindberg beðinn um að láta i
Ijós skoðun sina á verkum Ibsens
Hann neitaði
Per Olov Engquist hefur ásamt
Anders Ehnmark samið leikritið
Chez Nous sem fjallar um ágengni
stórfyrirtækja og þykir höggva nærri
ýmsum þekktum fjármálamönnum
Málaferlum hefur verið hótað gegn
höfundunum og fá verk eru nú
meira rædd en Chez Nous
Dramaten sýnir verkið Per Olov
Enquist sagði undirrituðum að hann
óttaðist ekki málsókn Þeir Anders
Ehnmark myndu vinna málið Ég er
orðinn þreyttur á öllu þessu tali og
skrifum um Chez Nous, sagði
Engquist En sænskir rithöfundar
hljóta að spyrja Ef ekki má segja
það sem sagt er í Chez Nous á sviði
hvað má þá segja? Leikhúsið verður
líka að fá málfrelsi Það er mikil-
vægt