Morgunblaðið - 28.04.1977, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. APRlL 1977
DÓMARAR í Hæstarétti í
máli 12 af 14 einstaklingum,
sem stóðu að undirskrifta-
söfnuninni Varið land gegn
Degi Þorleifssyni en til vara
Svavari Gestssyni. Talið frá
vinstri: Jðn Finnsson, Þor-
steinn Thorarensen, Halldór
Þorbjörnsson, Unnsteinn
Beck og Guðmundur Ingvi
Sigurðsson.
6....... Téðar aðferðir til undir-
skriftaöflunar eru þó langt i frá alvar-
legasta atriðið í málinu. Hitteralvar-
legra að við umrædda söfnun hefur
fyrst og fremst verið beitt ákveðnu
valdi, stéttarvaldi borgarastéttarinn-
ar, atvinnurekendavaldinu. .
Gunnar sagði að í þessum um-
mælum væri reynt að láta svo líta út
sem umbjóðendur sínir byggju yfir
lægri hvötum en aðrir og dylgjað
væri um að vinnubrögðin við undir-
skriftasöfnunina hefðu verið óvönd-
uð. Reynt væri að láta líta út sem
ósamræmi hefði verið söfnun undir-
skriftanna og borinn væri út óhróður
gegn betri vitund Jafnvel væri
brugðið á það ráð að segja að ,,sá
sem þetta ritar hefur fregnað" og
þar væri engin önnur en hún gmala
Gróa á Leiti á ferðinni. Ólyginn
sagði Degi Þorleifssyni að hann
skrifaði það í blað sitt og síðan fékk
sagan vængi Þá væri gripið til orða
eins og „virðist" en yfirleitt sæi
Dagur ekki þörf á að nota slíkt
orðalag Þá væri þarna brugðið á
það ráð að líkja starfsaðferðum að-
standenda Varins lands við Water-
gatehneykslið, mesta hneykslismál
síðari tíma og það væri alvarlegt að
væna menn um að beita sömu að-
ferðum og beitt var í tengslum við
það mál. Þá sagði Gunnar að
dylgjað væri um að forganga um-
bjóðenda sinna í þessu máli hefði
ráðist af efnahagslegum hlunnind-
um og þar væru vissulega á ferðinni
rakalausar dylgjur.
í ræðu sinni sagði Gunnar að
Dagur reyndi ítrekað að gera sér mat
úr því að einhverju, sem kynni að
hafa farið niður við söfnun undir-
skriftanna, s.s. að einhverjir skrifuðu
oftar en einu sinni á listana, of ungt
fólk skrifaði á listana og annað eftir
því. — Þeir menn, sem er rógsiðja
töm, reyna oft að finna eitthvað.
sem farið getur miður Dagur Þor-
leifsson þarf ekki að freista þess að
fá að vita sannleikann. það er hon-
um nóg að vita það að hægt er að
misfara, sagði Gunnar og bætti því
við-að notkun aðstandenda Varins
lands á tölvu við úrvinnslu á list-
unum hefði verið gagnrýnd en
spurði hvort gagnrýnin hefði orðið
minni ef þeir hefðu ekki gengið úr
skugga um það með þeim hætti að
listarnir væru réttir
Skrif Dags í
hefndarskyni
Næsta atriði i ræðu Gunnars fjall-
aði um skýrslur um aðilayfirheyrslur
í héraði og sagði Gunnar að þar
hefði komið fram að Dagur Þorleifs-
son hefði tekið þátt i starfsemi Varð-
bergs. samtaka um vestræna sam-
vinnu og jafnframt verið flokksbund-
inn sjálfstæðismaður um tíma.
Dómari í héraði hefði ekki ætlað
Degi hærri hvatir en það að hann
hefði spurt hvort það hefði verið á
sama tíma og hann tók þátt í störf-
um hernámsandstæðinga Svar
Dags hefði verið nei. — Maður sem
hvarflar frá einni stefnu til annarrar
getur ekki gert sér far um slík vinnu-
brögð og fyrrnefnd ummæli sýna
nema í þeim tilgangi einum að koma
fram hefndum á sfnum gömlu sam-
herjum. Skrif hans eru því óður til
hefndarinnar, eins konar galdra-
seiður, er hann magnar á fyrrver-
andi skoðanabræður en ástæðuna
fyrir því að hann gerir þetta veit ég
ekki, sagði Gunnar
Undir lok ræðu sinnar sagði
Gunnar að verjandi stefnda, Ingi R
Helgason hrl., hefði rótað inn í rétt-
inn gögnum, sem engu máli skiptu í
þessu sambandi en fyrst þau hefðu
verið lögð fram yrði ekki hjá því
komist að vekja athygli á því, sem í
þeim stæði. Meðal annars væri
þarna um að ræða yfirlýsingu, sem
1 52 aðilar hefðu undirritað og voru
það mest háskólamenntaðir menn.
Teldu þessir 1 52 menn að aðstand-
endur Varins lands hefðu mátt eiga
von á þeim viðbrögðum, sem meðal
annars væri hér stefnt út af og þeir
klykktu út með eftirfarandi orðum
„íslensk tunga á gnótt orða um
innræti og verknað af því tagi, sem
Framhald á bls. 26
penna Dags Þorleifssonar”
— sagði Gunnar M. Guðmunds-
son, lögmaður 12 aðstandenda
Varins lands, við málflutning í
Hæstarétti
MUNNLEGUR málflutningur í máli, sem 12 af 14
einstaklingum, er stóðu að undirskriftasöfnuninni
Varið land hafa höfðað gegn Degi Þorleifssyni,
blaðamanni á Þjóðviljanum, en til vara Svavari
Gestssyni ritstjóra Þjóðviljans, vegna meintra æru-
meiðandi ummæla, fór fram f Hæstarétti sl.
þriðjudag. Ummælin, sem stefnt er út af birtust f
tveimur greinum f Þjóðviljanum f janúar og febrúar
1974 f héraði féll dómur f þessu máli á þann veg að
stefnda Degi Þorleifssyni, var gert skylt að greiða
krónur 25 þúsund f sekt og ummælin f þessum
greinum skyldu auð og ómerk. Þá var stefnda skylt
að sjá til þess að forsendur og niðurstaða dómsins
yrði birt f Þjóðviljanum. Þessum dómi áfrýjuðu
stefnendur til Hæstaréttar.
GUNNAR M Guðmundsson. lög
maður stefnenda, lýsti I upphafi
máls slns dómkröfum stefnenda en
þær eru að tilgreind ummæli I þess-
um tveimur blaðagreinum verði
dæmd dauð og ómerk og dæmd
verði þyngsta refsing fyrir ummæl-
in. Þá er gerð krafa um að stefnend-
um verði dæmdar kr 100 þúsund
hverjum fyrir sig I miskabætur, auk
25.000 króna til að kosta birtingu
forsenda og dómsorða væntarlegs
dóms I máli þessu I opinberum
blöðum og stefnendum verði
dæmdur sameiginlega málskostnað-
ur að saklausu eftir mati dómara. Þá
verði stefndi dæmdur til að sjá um
að niðurstaða dómsins verði birt I
Þjóðviljanum eftir uppkvaðningu
hans.
Ummæli þau, sem stefnt er vegna
birtust eins og áður sagði I tveimur
greinum I Þjóðviljanum I janúar og
febrúar 1974 og voru báðar grein-
arnar undirritaðar með stöfunum DÞ
og kom stðar fram að höfundur
greinanna var Dagur Þorleifsson
blaðamaður Fyrir héraði var þvl
Degi Þorleifssyni stefnt fyrir ummæl-
in en til vara Svavari Gestssyni, ef
svo færi, að aðalstefndi yrði sýknað-
ur vegna ófullnægjandi nafngrein-
ingar Gunnar sagði að nú væri
fallinn dómur I máli, sem sömu
aðilar hefðu höfðað vegna ærumeið-
andi ummæla I grein, sem Úlfar
Þormóðsson blaðamaður skrifaði í
Þjóðviljann en auðkenndi með upp-
hafsstöfum sfnum. í þvi máli var
ritstjóra blaðsins, Svavari Gestssyni,
stefnt til vara en niðurstaða málsins
f Hæstarétti var sú að með tilliti til
laga um prentrétt skyldi Svavar
dæmdur fyrir ummælin en ekki Úlf-
ar Sagði Gunnar að hann og um-
bjóðendur sinir hefðu ekki talið rétt
að breyta byggingu málsins að þvf
leyti að stefna Svavari I stað Dags og
því mótmælti hann kröfu lögmanns
stefnda um það atriði. — Dagur er
að okkar dómi sekur fyrir að viðhafa
þessi ærumeiðandi ummæli en það
er hins vegar ekki Ijóst hvort auð-
kenni hans á greinum DÞ nægir til
þess að hann verði dreginn til sakar
fyrir þau eða hvort varastefndi ber
ábyrgð á þeim samkvæmt lögum
um prentrétt Um þetta verður
Hæstiréttur að úrskurða, sagði
Gunnar.
Meiri svívirðingar,
rógur og dylgjur
en sögur fara af
Þessu næst gerði lögmaðurinn að
umtalsefni ummæli þau, sem stefnt
er út af og sagði að þessi ummæli
skæru sig mjög úr þeim ummælum,
sem stefnt hefði verið út af hálfu
aðstandenda undirskriftasöfnunar-
innar, því þarna væri safnað saman
svívirðingum, rógi og dylgjum í
meira mæli en sögur færu af. Sagð-
ist Gunnar hafa lesið yfir alla dóma
Hæstaréttar um meiðyrðamál frá
1 920 en þeir væru um 60 að tölu
og hefði hann hvergi fundið jafn
mikið samansafn af svívirðingum og
fúkyrðum.
Fyrri grein, sem stefnt er út af
birtist í 16. tölublaði Þjóðviljans, er
út kom 20 janúar 1974 og bar
yfirskriftina „Fíflum att á forað"
Ummælin í greininni sem stefnt er
útaf, eru þessi:
1. Fyrirsögn greinarinnar: „Fíflum
att á forað"
2.....illræmdir braskarar og at-
hafnamenn eða persónur sem ná-
tengdar eru slíkum aðilum gegnum
ættarleg eða pólitísk sambönd
Raunar er alger óþarfi að skilgreina
þessar kanamellur stéttarlega; svip-
mótið á fésunum á myndinni sem
birtist í Morgunblaðinu á miðviku-
dag ætti að segja næga sögu um
það, hvers konar tegund er hér á
ferð.
Mannvalið í þjóðníðinganefnd
þessari er að vísu athyglisvert af
fleiri ástæðum. Það sýnir að her-
námssinnar borgarastéttarinnar eru
raunverulega farnir að óttast að þeir
missi úr landinu óskabarn sitt,
bandaríska herinn, að málstaðurinn
sé tapaður. Þess vegna hefur við
valið í nefndina verið viðhöfð gamla
og góða reglan: fíflinu skal á foraðið
etja. Það hefur ekki þótt þorandi
með tilliti til framtiðarinnar, að setja
í þetta skítverk aðrar persónur en
þær, sem þegar eru svo illræmdar
fyrir brask og skúmaskotamakk að
þær hafa engu að tapa hvað álit
snertir, ásamt með nokkrum sem
lengi hafa aðallega haft það hlutverk
að vera til athlægis í flokkum þeim
og samtökum, sem þeir hafa verið
að puða i .
3 ....örgustu úrhrök afturhalds
og fasisma, sem í landinu er yfirhöf-
uð hægt að drífa upp. Myndin aftan
á Mogganum 16. jan. er enn ein
staðfesting þeirra örlaga.
4 ...góðborgarar óðfúsir að
hlaupa i skarðið og þjóna sinum
erlendu herrum og gerast stjórn-
málamenn og gleðikonur i senn."
Varðandi fyrsta atriðið benti lög-
maðurinn að „fiflin", sem þarna
væri rætt um væru 14 og þarna
væri á ferðinni mjög móðgandi og
niðrandi ummæli, þvi með þessu
orði mætti skilja að þeir, sem unnið
hefðu að söfnun undirskriftanna,
væru menn, sem valdir hefðu verið
til óhæfuverks og væru af botni
þjóðfélagsins. Um ummælin, sem
tölusett eru sem annar liður, sagði
lögmaðurinn að orðið braskari væri
notað um menn, sem svifust einskis
í viðskiptum og lytu að lægstu
hvötum. Braskarar væru menn, sem
ekki færu troðnar slóðir í viðskiptum
og það að vera kallaður braskari
væri nógu slæmt en þegar talað
væri um „illræmda braskara" keyrði
um þverbak. Þessi ummæli bæru
glöggt með sér að f greinunum væri
Dagur ekki að fjalla um varnarmálin
á málefnalegum grundvelli eins og
verjandi hans vildi láta Ifta út fyrir,
heldur væri hér eingöngu verið að
ráðast á menn með persónulegu
níði. Ekki dygði það að ráðast á þær
persónur, sem stóðu fyrir undir-
skriftasöfnuninni heldur væru
dregnir inn í þessa umræðu
ættingjar eða aðrir, sem þeir væru í
tengslum við.
Með orðinu „kanamellur" sagði
Gunnar að verið væri að líkja um-
bjóðendum sínum við menn sem
gegndu hlutverki vændiskonunnar
og dylgjað er um að um-
bjóðendurnir væru ekki einasta í
þjónustu Varnarliðsins í Keflavík
heldur að þeir ynnu því betur, sem
þeir fengju hærri greiðslur. Þá gerði
lögmaðurinn orðið „þjóðnfðinga-
nefnd" að umtalsefni og sagði að
þjóðnfðingar væru væntanlega þeir
menn, sem nfddust á hagsmunum
lands og þjóðar eða væru nánast
landráðamenn. Minnti lögmaðurinn
á að landráð væru að skilningi
Hegningarlaganna eitt svívirði-
legasta brot sem um getur og slíkir
menn væru nánast óalandi og
óferjandi.
Gunnar sagði að með þessum
ummælum léti höfundur þeirra i Ijós
að það væri ekki nóg að um-
bjóðendur sínir væru á botninum í
þjóðfélaginu heldur væru þeir það
langt leiddir að þeir hefðu engu að
tapa. Það hefði hins vegar einungis
verið áhugi þeirra, sem að undir-
skriftasöfnuninni stóðu að kanna
vilja þjóðarinnar f máli sem stjórn-
völd voru á þessum tíma að kasta á
milli sín sem fjöreggi. í greinum
Dags hefði æra umbjóðenda sinna
sagði Gunnar, verið skorin niður við
trog
Borinn út óhróður
um menn gegn betri
vitund
Um þriðja töluliðinn sagði Gunnar
að greinarhöfundur hefði greinilega
ekki fengið fullnaðarútrás fyrir hvatir
sínar heldur þyrfti hann að kenna þá
við „fasisma", þá illræmdu stjórn-
málastefnu og tekið er fram að
þarna eigi að vera á ferðinni örgustu
úrhrök þessarar stefnu. í fjórða
liðnum sagði Gunnar að enn væri
dylgjað um landráð og Ijóst væri að
greinarhöfundur hefði meiri áhuga á
að sverta þá menn, sem um væri
fjallað en rökræða um varnarmálin
Síðari greinin, sem stefnt er út af
birtist í Þjóðviljanum 2. febrúar
1974 og bar yfirskriftina „Atvinnu-
rekendavaldið afhjúpað" Þau um-
mæli í greininni, sem kært er út af
eru:
1 .....sérstöku einstaklinga, sem
sigað var fram til þess að sníkja
undirskriftir undir landráðavíxilinn,
er almennt er nú kenndur við Water-
gate, sem vel fer á, táknrænt séð
2 .... Hér er sem sagt um að
ræða þess konar „athafnamenn ', að
varla er grundvöllur fyrir því að gera
ráð fyrir að þeir hafi nokkurn tíma
nennt eða séð ástæðu til að hug-
leiða svoleiðis mál i nokkurri alvöru
„Varnarástríða", þessara manna
mótast fyrst og fremst af efnahags-
legum hlunnindum, sem þeir eða
aðilar þeim á einhvern hátt tengdir
hafa af hérvist hersins og eru nú
beinlínis að ærast
3. ... Innan um þennan siðvillta
söfnuð sniglast svo tveir tragikom-
iskir persónuleikar, einmanalegir
menntamenn, sem maður freistast
til að halda að svo lengi hafa starað
á stjörnurnar eða grúft sig niður í
skræður að þeir séu hættir að taka
að nokkru ráði eftir því, sem gerist á
jörðinni í kringum þá. Þeir verð-
skulda líklega fyrst og fremst
vorkunnsemi og í svæsnasta lagi
góðlátlegt grín: kumpánar þeirra
geta hinsvegar ekki vakið annað en
fyrirlitningu og ógeð hjá hverjum
sæmilega siðuðum manni."
4. . . pólitísku siðleysi fundar-
boðenda.
5. ... Öllum brögðum (millifyrir-
sögn) og ummælin „Aðferðir þær, —
öll þrjú eintökin "
„Annarlegar hvatir stýrðu