Morgunblaðið - 20.09.1977, Page 35

Morgunblaðið - 20.09.1977, Page 35
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. SEPTEMBER 1977 35 Guðmundur Jóhannesson frá Skáleyjum Minning „Mínir vinir fara fjöld,“ kvað aldið skáld fyrir mörgum árum. Ösköp falla þeir nú þétt æskufé- lagarnir sem ég ólst upp með i Breiðafjarðareyjum á fyrri hluta þessarar aldar. Engri tölu kem ég á það mannfall og fylgizt litt með. En nú með skömmu millibili hafa horfið af sjónarsviðinu: Jens E. Nikulásson frá Sviðnum, Jón Kristinn Ölafsson frá Hvallátrum, Anna Ölafsdóttir systir Jóns hús- freyja á Flateyri, Kristín Jóhannesdóttir kennari frá Skál- eyjum og síðast, 11. september s.l. Guðmundur Jóhannesson gjald- keri frá Skáleyjum, bróðir Krist- inar kennara. Hver verður næst- ur? Allt var þetta hið gerfilegasta fólk, hlaðið mannkostum ogsterk- um vilja til að verða heimabyggð sinni, landi og þjóð, að sem mestu og beztu liði. Og það tókst þvi, með ólíkum hætti væri og á all ólíkum vettvangi. Þess er gott að minnast. — Hér verður aðeins minnzt með örfáum orðum, þess manns er síð- ast kvaddi af þeim sem nefndir voru og mér var einna nákomnast- ur, Guðmundar Jóhannessonar frá Skáleyjum. Guðmundur var fæddur í Skál- eyjum á Breiðafirði 1. maí 1894, elzta barn foreldra sinna, Maríu Gisladóttur og Jóhannesar Jóns- sonar bónda i Skáleyjum. Börn þeirra hjóna urðu alls 10. Af þeim lifa 5 þegar þetta er skrifað. Guðmundur óx upp eins og fag- ur fifill í túni, bjartur yfirlitum, fríður og föngulegur, vel gefinn til líkama og sálar. Knár og karsk- ur strákur, eins og einn frændi hans orðaði það. Öþægur þótti hann stundum smábrellinn og glettinn, og fylgdu þeir eiginleik- ar honum löngum ásamt hýru við- móti og léttri lund. — Sagðist honum svo sjálfum frá á gamals aldri, að potturinn og pannan hefði hann verið í öllum „prakk- arastrikum" strákanna í Skáleyj- um á sínum æskuárum, enda elzt- ur og líklega mestur ærslabelgur sinna leikfélaga. — Mannstu eftir nokkrum „strikum", spurði ég hann en- hvern tima, er við ræddum um gamla daga. — Já, sagði hann. Lengi man til lítilla stunda, eins og Skaftfelling- ar segja. Við Þórður Sveinsson, lugum þvi að Jónu gömlu, kerlingu sem var hjá föður þinum, að Huldu- fólkið í Lyngeyjarklettinum væri tóbakslaust. Hún yrði að miðla því ögn úr pontunni sinni. — Það er fallegt af ykkur, elskurnar mínar, að vera góðir við huldu- fólkið. Þeir verða lánsmenn sem það gera sagði hún. Fékk okkur pontuna og sagði að við mættum ekki hafa hana lengi, enda væri ekki langt yfir á hana Lyngey. Hún ætti ekki annað en það sem í henni væri. Pontuna skiluðum við svo aftur eftir stundarkorn, oftast tómri, og bárum henni kveðju frá klettabúum. — En nærri má geta i hverra nösum það tóbak rann. — Við tókum holar melstengur, fylltum þær af heyi og reyktum i hlöðunum. Það komst fljótlega upp. Reykurinn kom upp um okk- ur. Hann rauk ekki svo fljótt út sem við ætluðum. Fyrir það vor- um við húðskammaðir. Sagt, að við gætum kveikt i heyinu. Og einn bóndinn setti lás fyrir hlöð- una sína. — Þegar mikið snjóaði á vetrum, skefldi fram af Efribænum. Þá notuðum við tækifærið, þegar við héldum að gamla fólkið svæfi, klifruðum með sleðana okkar upp á bæinn og renndum okkur niður þekjuna. En það leið sjaldan löng stund þangað til Margrét gamla ömmusystir min, kom út og rak okkur með ómildum orðum burt frá bænum. — Og það sem verra er, sagði gamla konan við mig, þú kennir Dodda minum um alla klækina sem þú ert höfundur að. Hún var fóstra hans. En Efri- bæjarþekjan var freistandi, það verð ég nú að segja. — Blessuð gamla frænka mín. Ég var hálf- smeykur við hana fram eftir öll- um aldri, hún gat verið svo byrst. Löngu seinna, þegar ég fór að læra, gaf hún mér 5 kr. Það hygg ég að hafi verið aleiga hennar þá. Svona voru prakkarastrik þess tíma. Hvort þau flokkast með ,,prakkarastrikum“ um þessar mundir veit ég ekki. En hvað sem því líður, var Guð- mundur Jóhannesson — þessi skýri skemmtilegi strákur — augasteinn foreldra sinna og ná- inna frænda, og það sem minna var eftirljetisbarn allra eyja- skeggja. Sú mannheill og vinsæld- ir sem hann hlaut í vöggugjöf brugðust honum aldrei, ungum né gömlum. Snemma bar á góðum gáfum hjá Guðmundi. Munu foreldrar því hafa ætlað honum að ganga menntaveginn, eins og það var kallað, og sumir frændur hans höfðu gert áður. Um barnaskóla var þá ekki að ræða í eyjum, en nám undir skóla mun Guðmundur hafa byrjað á hjá séra Sigurði Jenssyni í Flatey, og hvatti prestur hann mjög til skólanáms. Ávallt síðan mat Guð- mundur klerk mikils og hélt góð- um kunningsskap við fólk hans meðan lifði. Eftir þriggja eða fjagra mánaða nám hjá séra Sigurði, settist Guð- mundur í annan bekk gagnfræða- skólans á Akureyri og lauk þar námi vorið 1915. Næsta haust hóf hann nám í Menntaskólanum í Reykjavík, en veiktist þá um vet- urinn og varð að hætta námi. Dvaldi hann þá heima í Skáleyj- um um hríð, en hóf skömmu seinna nám í símritun og loft- skeytafræðum. Próf við Loft- Lára Jónsdóttir —Minningarorð F. 25. marz 1924 I). ll.sept. 1977 Já, Guð gaf og Guð tók, nú hef- ur vinkona mín, Lára, kvatt þenn- an heim'. Lára var mikil mann- kosta kona, vel gefin og framúr- skarandi dugleg, og var vel verki farin. Það var sama á hverju hún snerti, allt lék í lyndi er hún snerti á. Lára var mjög eftirsókn- arverð kona. Henni voru líka fal- inn mörg trúnaðarstörf i sinni heimahöfn, og veit ég að margar kvenfélagskonur þakka henni nú aö leiðarlokum, vel unnin störf í þágu félágsins. En það var fleira sem Láru var falið. Hún var til dæmis formaöur verkalýðs- kvenna á Reyðarfirði. Ég vil með þessum fátæklegu orðum segja það, að með Láru er fallinn í skaut einn af mestu kvenskörung- um Reyðarfjarðar. Lára var ógift en sá fyrir heimili foreldra sinna i mörg ár, og reyndist þeim eins og best verður á kosið. Lára var kennari í sinni heimahöfn, og eins og áður segir voru henni fal- in margvísleg trúnaðarstörf. Ekki verður hér rakin ævisaga þessar- ar merku konu en henni hins veg- ar þakkað hennar framlag í þágu Reyðarfjarðar. Hún var formaður kvenfélagsins í mörg ár. Eg tel mig gæfumann að hana kynnst eins góðri sál og bið aðstandendur að taka viljann fyrir verkið. Lára min far þú í friði, friður Guðs sé með þér, hafðu þökk fyrir allt og allt. Aðstandendum öllum sendi ég samúðarkveðjur. Guð blessi minningu Láru. Jóhann Þórólfsson. skeytastöð i Flatey á Breiðafirði. Tók Guðmundur þegar við for- stöðu hennar og stjórnaði henni til ársins 1931. Þá var stöðin lögð niður, gegn vilja stöðvarstjórans og alls þorra hreppsbúa. — Það var upphaf hnignunarinnar á þeim slóðum, sem enn sér ekki fyrir endann á. Þegar svo var komið fluttist Guðmundur til Reykjavíkur. Þar gerðist hann fyrst aðstoðargjald- keri hjá Landssímanum, en seinna forstöðumaður innheimtu- deildar Bæjarsíma Reykjavíkur. Því starfi gengdi hann þangað til hann hætti störfum vegna aldurs. Meðan Guðmundur átti heima i Flatey, hlóðust á hann margs kon- ar trúnaðarstörf fyrir sveit sina og sýslu. Um þau störf er mér ekki að fullu kunnugt, þvi heldur laus við heimahagana var ég á þeim árum. En nefnt get ég, að flest eða öll sín ár i Flatey var hann i sóknarnefnd. Unglinga- skóla stofnaði hann þar ásamt fleirum og stjórnaði hann meðan hann var i Flatey. Segja þeir sem þar nutu kennslu, að hann hafi verið lipur og skemmtilegur kennari. Við brottför hans úr Flatey lagðist skólinn niður. Odd- viti hreppsnefndar var hann a.m.k. á árunum 1924—1931. Öll skrifstofustörf fórust Guðmundi vel úr hendi. Reikningar frá hon- um voru ljósir, skipulega færðir og frágangur hinn snyrtilegasti. Ekki losnaði Guðmundur Jóhannesson við allt félagsmála- stúss og störf þótt hann flyttist hingað til Reykjavikur. Formaður Félags islenzkra simamanna4firð- ingafélagsins i Reykjavik. For- maður Barðstrendingafélagsins á timabili og seinna heiðursfélagi þess (sá eini til þessa dags, að því er ég bezt veit). Þessi þurra upptalning sýnir og sannar, að Guðmundur var mjög félagslyndur maður, sem naut fyllsta trausts samborgara sinna og starfsfélaga. — Þann 8. desember 1923 kvænt- ist Guðmundur Sigríði Jóhanns- dóttur, Arasonar skipstjóra í Flat- ey og konu hans Valborgar Jóns- dóttur. Sigríður var hin mesta mannkosta kona, fríð og falleg, svo sem hún átti ættir til, en missti heilsuna langt um aldur fram. Hún andaðist á Borgarspít- alanum 11. ágúst 1971. Þau hjón eignuðust þrjú börn, sem öll eru gift og búsett hér i borginni. Eftir lát Sigríðar bjó Guðmundur hjá börnum sínum og naut einstakrar umhyggju þeirra og ástúðar eftir að heilsa hans bilaði. Heimili þeirra Sigriðar og Guð- mundar var eitt hið bezta og þokkafyllsta sem ég hef þekkt. Þess nutu margir. Margir áttu er- indi við oddvitann, sóknarnefnd- armanninn og kennarann í Flat- ey. Sama var uppi á teningnum. eftir að þau hjón fluttu hingað suður, þótt ekki væri þá komið til þeirra í neins konar embættiser- indum, heldur aðeins til að njóta samvistar við husráðendur. Þar var öllum tekið af alúð og alþýð- legri breiðfirzkri gestrisni. Sama hvort einhvern tíma hafði skorist i odda út af hreppsmálum, lands- málum eða einhverju öðru amstri dægranna. Húsbóndinn hafði allt- af næg umræðuefni og ræddi þau oftast i léttum og gamansömum tón. Og ekki voru veitingar hús- freyjunnar skornar við nögl. Mun hún ekki hafa átt minni þátt i gæfu og gengi heimilisins en hús- bóndinn, hvort sem það stóð vest- ur í Flatey eða hér i höfuðborg- inni. Ekkert umræðuefni var Guð- mundi Jóhannessyni kærara eftir að hann hætti störfum, rólegt og hljótt gerðist kringum hann, en æskustöðvarnar heima i Breiða- fjarðareyjum og lífið þar. Endur- minningar þaðan sóttu á þennan aldna heiðursmann. Einkum voru það æskuárin og bernskubrekin sem hann hafði yndi af að rifja upp, eins og lítillega hefur verið drepið á hér að framan. Saknaðar- bros lék þá stundum um ellimótt andlitið. Atthagaást Guðmundar var nær einstök að ég ætla. Þau munu hafa verið fá — ef þau hafa þá nokkur verið — sumurin sem hann fór ekki heim á æskustöðv- arnar, jafnvel eftir að heilsu hans var svo komið að hann taldizt ekki ferðafær. í sumar komzt hann að- eins vestur i Stykkishólm. Þaðan leit hann vestur yfir fjörðinn og sá eyjarnar sínar hilla upp í fögru aftanskini. Ferðir hans verða ekki fleiri. Merkur öldungur hef- ur kvatt fjörðinn sinn og eyjarnar i síðasta sinn. Eg þakka langa og trausta sam- fylgd. B.Sk. PETTA EIGA BÍLAR AÐKOSTA Skoda Amigo er mjög falleg og stilhrein bifreió. Hun er buin fjölda tæknilegra nýjunga og öryggió hefur verió aukiö til muna. Komió og skoóió þessa einstöku bifreió

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.