Morgunblaðið - 29.01.1978, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. JANUAR 1978

hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Bjöm Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10100.
Aðalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 1700.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 90.00 kr. eintakið.
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Frá öndverðu hafa
óblíð náttúruöfl sett
svip sinn á lífsbaráttu þjóð-
arinnar — bæði til sjós og
lands. Annálar geyma
sagnir um stórtæka slysa-
daga í sögu forfeðra og
mæðra okkar, er tugir og
jafnvel hundruð einstakl-
inga týndu lífi í hamförum
böfuðskepnanna. Þannig
drukknuðu 132 íslendingar
9. marz árið 1685 og 136
manns fórust 8. marz árið
1700, svo dæmi séu nefnd
frá löngu liðinni tíð. Snjó-
flóð, skriðuföll og torfærar
ár og vötn hjuggu þau
skörð meðal fámennrar
þjóóar, er stundum skyldu
eftir sig sár sem settu
mörk á heilu byggðarlögin.
Auk þessa vóru jarðhrær-
ingar, eldgos og hafískom-
ur a.m.k. ívaf margra
þeirra kapítula þjóðarsög-
unnar, er kynslóðirnar
skráðu á bókfell tímans.
Þjóðin er í dag betur bú-
in í lífsbaráttunni, bæði til
sjós og lands, en fyrrum.
Farkostir hennar og vinnu-
tæki hafa gjörbreytt þjóð-
lífsmyndinni. Engu að
síður setja náttúruöflin
enn stór strik í þjóðar-
reikninginn. Og tæknin og
tillitsleysi mannsins hafa
getið af sér nýjan skaðvald,
sem e.t.v. er miskunnar-
lausari og stórtækari tjóna-
örkumla- og dauðvaldur
en sjálfar höfuðskepnurn-
ar. Hér er að sjálfsögðu átt
við umferðarslys líðandi
stundar. ,,í þessu tilfelli
stafar manninum mest
hætta af sjálfum sér,“ seg-
ir Gunnar Friðriksson, for-
seti Slysavarnafélags ís-
lands, í viðtali við Mbl. í
dag.
Slysavarnafélag íslands
var stofnað fyrir 50 árum,
29. janúar 1928. Unnið
hafði verið að undirbún-
ingi félagsstofnunar um
langt skeið. Og löngu fyrr
höfðu ýmsir eldhugar og
framfaramenn bent á
nauðsyn skipulegra slysa-
varna í landi sem okkar.
Má þar m.a. nefna eld-
klerkinn Jón Steingríms-
son, Þórð Jónsson, hrepp-
stjóra á Bakka á Seltjarn-
arnesi séra Odd V. Gísla-
son, prest í Grindavík og
Guðmund Björnsson land-
lækni, svo enn sé vitnað til
samtals Mbl. við forseta
SVFÍ. Sá síðast nefndi
vakti þjóðarathygli á því,
árið 1912, að tólffalt fleiri
fórust í sjóslysum hér við
land en í Noregi á þeirri
tíð. Kveikjan að stofnun
SVFÍ var að sjálfsögðu
slysatíðnin hérlendis.
Framtakið að stofnun fé-
lagsins var hins vegar hjá
Fiskifélagi íslands, sem
réð Jón E. Bergsveinsson
sem erindreka sinn í björg-
unarmálum. Kynnti hann
sér tilhögun björgunar-
mála í Noregi, sem síðan
leiddi til stofnunar SVFÍ,
sem fyrr segir, í janúar-
mánuði 1928. Stofnun
þessa félags var mikið
gæfuspor.
Hér verður ekki rakin
starfssaga SVFÍ enda er
það gert í tilefni 50 ára
afmælis þess á öðrum stað í
Mbl. í dag. Þess skal aðeins
getið, að það er eitt allra
fjölmennasta félag hér-
lendis — með um 30.000
meðlimi. Slysavarnadeildir
eru starfræktar víða um
land. Um 2.500 manns eru í
sérstökum björgunarsveit-
um, sem stöðugt eru
viðbúnar kalli. 13.000 kon-
ur í sérstökum kvenna-
deildum hafa unnið þrek-
virki í sjálfboðastarfi, m.a.
í fjáröflun til starfseminn-
ar. SVFÍ á í dag 98 hús eða
björgunarskýli um gjör-
vallt landið, þar af 25 sem
telja má félagsheimili við-
komandi deilda og björg-
unarsveita.
ÖIl starfsemi SVFÍ er
ólaunuð, utan sú, er til-
heyrir skrifstofu þess í
Reykjavík. Erfitt er að
meta til fjár þá óhemju
vinnu, sem lögð hefur ver-
ið fram í sjálfboðastarfi,
við byggingu björgunar-
skýla, í félagsstarfi, við
þjálfun og hjálparstörf.
Frjáls fjárframlög til fé-
lagsins á þessu ári eru
áætluð um 40 m.kr. en
framlag á fjárlögum er 38
m.kr. Þessar fjárveitingar,
bæði á fjárlögum og frá
almenningi, eru mikils
virði. Þær næðu þó
skammt ef ekki kæmi til
það geysimikla sjálfboða-
starf, er SVFÍ virkjar til
góðs í alþjóðarþágu. —
SVFÍ hefur unnið mörg
björgunarafrekin. Hér
verður aðeins getið eins
þeirra, sem athygli hefur
vakið víða um veröld, m.a.
vegna kvikmyndar Óskars
Gíslasonar. Hinnar fræki-
legu framgöngu slysa-
varnadeildarinnar Bræðra-
bandsins í Rauðasands-
hreppi, en hún bjargaði 12
af 15 manna áhöfn brezka
togarans Dhoon við Látra-
bjarg í desember 1947. Það
afrek var og er táknrænt
fyrir starfsemi SVFl.
Talað er um auðlindir
láðs og lagar: gróðurmold,
búsmala, fallvötn,
jarðvarma og fiskstofna.
Allt eru þetta lífgjafar
þjóðarinnar. Sú auðlindin
er þó ekki minni, sem felst
í framtaki, samstarfi og
velvilja mannfólksins, þeg-
ar það er virkjað til góðra
og þarfra hluta. SVFÍ er
nokkurs konar orkuver þar
sem hið góða í manneskj-
unni, hugur og hönd, er
virkjað til hjálpar og varn-
ar gegn vá umhverfis og
mannlífs. Félagið mun
starfa á sömu starfssviðum
framvegis sem hingað til.
Fimmtugt heitirþað auknu
starfi í baráttu gegn um-
ferðarslysum, sem eru
stærs^ur slysavaldur á
líðandi stund.
Mbl. árnar SVFÍ
fimmtugu heilla í fram-
tíðarstarfi. Þakkar því í
alþjóðarnafni farsælt starf.
Megi það um langa framtíð
vera lýsandi dæmi um
kosti frjáls félagastarfs i
þjóðfélaginu. Megi það ná
sem mestum árangri í
fyrirbyggjandi slysavörn-
um og björgunarstarfi í
framtíðinni.
Farsælt starf SVFÍ
Rey kj avíkurbréf
■Laugardagur 28. janúar 1978«
Við höfum
aldrei fyrr haft
það svona gott
Viö íslendingar höfum aldrei
fyrr haft það jafn gott og nú,
a.m.k. ef við notum efnalega
velgengni sem mælikvarða á vel-
sæld. Langflestir eiga sitt eigið
húsnæði, sem skapar þeim öryggi
og tryggir þeim í raun góða af-
komu, þegar frá líður og húsnæð-
ið er að mestu orðið skuldlaust.
Mikill meirihluti þjóðarinnar á
bifreið eða hefur afnot af bifreið,
sem telst ekki lengur munaður
heldur nauðsyn. Það er til marks
um velsæld, að tveggja bíla eign í
sömu fjölskyldu virðist orðin tals-
vert útbreidd. Utanferðir á ári
hverju eru ekki ,,Iúxus“ í augum
fólks heldur sjálfsagðar og stuttar
ferðir til nágrannalanda að verða
jafn algengar og flugferðir til
Akureyrar fyrir aldarfjórðungi.
Kaup á litasjónvarpstæki eru nýj-
asta tákn velmegunar og nú þegar
munu um 15% sjónvarpsnotenda
hafa eignast slík tæki. Húsbúnað-
ur verður stöðugt myndarlegri og
fullkomin heimilistæki sjálfsagð-
ur þáttur i búnaði heimila.
Við höfum því aldrei fyrr í sögu
okkar haft það jafn gott og nú og
engin ástæða til óánægju og
ólundar. Hún grípur hins vegar
gjarnan um sig, þegar fólk fer að
bera lífskjör sin saman við lifs-
kjör nágrannans og telur, að hann
hafi það betra. En velsældin er
orðin svo mikil og almenn hér, að
ekki dugar lengur að líta til
nágrannans í næsta húsi til þess
að verða sér úti um tilefni til
óánægju með eigin kjör. Þess
vegna hefur það tíðkazt í vaxandi
mæli hin síðari ár að horfa til
nágrannalanda og telja, að frænd-
ur okkar og nágrannar í öðrum
löndum hafi það betra en við. í
fyrra var það t.d. mjög í tizku að
bera saman lífskjör hér og í Dan-
mörku eða Svíþjóð til þess að
sanna hvað afkoma okkar væri
léleg.
Sjálfsagt eru þeir ekki margir,
sem vilja halda þeim samanburði
áfram öllu lengur. I Danmörku
ríkir mikið atvinnuleysi og svo er
einnig i Finnlandi. Vilja menn
skipta á því og nægri atvinnu
hér? í Svíþjóð er nú við mikla
efnahagsörðugleika að glíma. Sví-
ar hafa í raun falið atvinnuleysi
þar í landi. Fyrir þremur árum
fór að draga úr sölu á sænskum
framleiðsluvörum á heimsmörk-
uðum vegna þess samdráttar, sem
þá varð í efnahagsmálum flestra
auðugustu ríkja heims og vegna
þess að Svíar höfðu skammtað
sjálfum sér svo góð kjör, að færri
og færri höfðu efni á að kaupa
framleiðsluvörur þeirra á því
verði, sem þeir þurftu að fá fyrir
þær til þess að halda þessum kjör-
um. 1 von um, að þetta yrði stund-
arfyrirbrigði ákváðu sænsk
stjórnvöld að halda uppi fullri
framleiðslu með alls kyns styrkj-
um frá sænska ríkinu. Þess vegna
hafa Svíar framleitt á „lager“ hin
seinni ár og nú er svo komið, að
allar vöruskemmur þar í landi
eru fullar af óseldum vörum. Hin
efnahagslega uppsveifla, sem
sænskir sérfræðingar töldu að
mundi koma varð ekki næg'ilega
sterk til þess að hreinsa út vöru-
birgðir Svía. Þess vegna standa
þeir nú frammi fyrir miklum
vanda í efnahagsmálum og vinnu-
veitendur þar í landi og verka-
lýðssamtök deila um þaó, hvort
kaupið skuli ekkert hækka á
þessu ári eða hvort það skuli
hækka um 2% eins og krafa
verkalýðssamtakanna hljóðar upp
á! Viljum við skipta við Svía?
Samanburður við Norðmenn er
augljóslega ósanngjarn af þeirri
einföldu ástæðu, að þeir eru að
byrja að njóta góðs af olíuauðnum
í Norðursjó og það skapar þeim
sérstöðu, sem ekkert grannríki
getur keppt við. En Norðmenn
hafa einnig ,kynnzt vandamálum
af ýmsu tagi. Þeir eiga mikinn
flota kaupskipa og olíuflutninga-
skipa. Heimsmarkaðurinn fyrir
skipaflutninga hefur verið mjög
erfiður hin seinni ár og fjölmörg
stærstu útgerðarfyrirtæki Norð-
manna hafa rambað á barmi
gjaldþrots og raunar einungis
verið bjargað með íhlutun opin-
berra aðila.
Eigum við að bera okkur
saman við Breta? Fjölmarg-
ir Islendingar koma til Bret-
lands á ári hverju, sumir oft á ári
til þess að verzla eins og greini-
lega kom fram í útvarpsþætti frá
London fyrir nokkrum vikum,
þar sem flutt voru viðtöl við Is-
lendinga sem voru á ferð í
London og höfðu heldur viljað
gera jólainnkaupin þar en hér!
Þeir sem koma til Bretlands
kynnast því vel, að lífskjör í Bret-
landi eru svo langt fyrir neðan
þau lffskjör, sem við höfum búið
við mörg undanfarin ár, að eng-
inn Islendingur mundi í dag láta
bjóða sér þau lífskjör, sem Bretar
verða að sætta sig við. Bret-
land hefur stöðugt verið á niður-
leið efnalega frá strfðslokum og
það er fyrst nú síðustu mánuði,
sem einhver merki sjást um það,
að þeir séu komnir í botn og ferð-
in upp úr öldudalnum sé hafin,
fyrst og fremst vegna olíunnar f
Norðursjó. Að auki rikir mikið
atvinnuleysi i Bretlandi. Þar eru
töluvert á aðra milljóna manna
atvinnulausir. Þurfum við að vera
óánægðir íslendingar vegna sam-
anburðar við lífskjör í Bretlandi?
Þá er það Þýzkaland — ríkasta
land í Evrópu. Þjóðverjar hafa
það gott. Þýzkur gjaldmiðill er
sterkur og efnahagur Þjóðverja
byggir á traustum grunni. Verð-
bólga er þar í algeru lágmarki.
Hins vegar er atvinnuleysi mikið.
En á það er að iíta, að Þýzkaland
er eitt af auðugustu rikjum
heims. Við — fámenn eyþjóð
norður í Atlantshafi getum tæp-
ast búizt við því að geta keppt í
lífskjörum við eina af ríkustu
þjóðum heims. Samt er það svo,
að það er engan veginn vfst, að
hinn almenni launþegi í Þýzka-
landi hafi það betra en hér. Höf-
undur þessa Reykjavíkurbréfs
var á ferð í Þýzkalandi sl. haust
og lausleg könnun á neyzluvöru-
verði og launum benti ekki til
þess að lífskjör væru í raun betri
þar en hér.
Kaupmáttur
og atvinna
Ef við með þessum hætti lítum
til nágrannans og berum saman
lífskjör okkar og þeirra verður
ljóst, að við þurfum ekki að öf-
undast yfir því, að aðrir hafi það
betra. Það er einfaldlega ekki svo.
Og okkur er þá væntanlega lfka
IjóSt, að nágrannaþjóðir okkar
sigla ekki hraðbyri til betri lffs-
kjara. Þvert á móti eiga þær flest-
ar við veruleg vandamál að striða
í efnahags- og atvinnumálum og
telja sig verða að leysa þau áður
en áfram er haldið á leiðinni til
bættra lifskjara. Ef við viljum
endilega bera okkur saman við
aðra ættum við þvf að geta látið
okkur nægja um sinn þau lífskjör,
sem við nú búum við.
Nú er mikið rætt um horfur í
efnahagsmálum og að Tíkisstjórn-
in hyggist beita sér fyrir einhverj-
um aðgerðum á því sviði. I þvi
sambandi er nauðsynlegt að hafa
f huga, að þar er ekki talað að
aðgerðir til að skerða kjör laun-
þega. Fyrir tveimur :rum voru
aðstæður þær f efnahags- og at-
vinnumálum, að óhjákvæmilegt
var að þjóðin tæki á sig kjara-
skerðingu. Nú er því ekki til að
dreifa. Verðlag á afurðum okkar
er hátt erlendis. Söluaðstaða er
yfirleitt góð, þótt erfiðleikar hafi
komið fram á sölu skreiðar til
Nlgeriu og vissar blikur séu á
lofti í sambandi við saltfisksölur
til Portúgal. Þess vegna er engin
þörf á kjaraskerðingu nú eins og
stundum áður, þegar rætt hefur
verið um aðgerðir í efnahagsmál-
um. Það er höfuðnauðsyn, að al-
menningur átti sig áþessum eðlis-
mun þeirra aðgerða í efnahags-