Morgunblaðið - 29.01.1978, Síða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. JANÚAR 1978
27
Háðfuglínn
Ustinov
Leiklistarklúbburinn
Aristofanes:
BETUR MÁ EF DUGA
SKAL
eftir Peter Ustinov.
Þýðandi: ÆvarR. Kvaran.
Leikstjóri: Sigurður
Lyngdal.
Leiklistarklúbburinn
Aristofanes er til húsa í Fjöl-
braulaskólanum í Breiðholti,
en sýningar klúbbsins á Bet-
ur má ef duga skal eftir Peter
Ustinov eru í Breiðholtsskóla.
Betur má ef duga skal er
góðkunningi, leikritið sýnt í
Þjóðleikhúsinu fyrir nokkrum
árum að höfundinum við-
stöddum Leikhúsgestir
fengu þá að njóta andríkis
hans og ýmislegt hafði hann
að segja um leiklist, bók-
menntir og gagnrýni eins og
Morgunblaðið frá þessum
tíma vitnar um.
Þótt leikrit Ustinovs sé ekki
gamalt er það að mörgu leyti
barn sins tima, háð þeirri
stundu sem það var samið á
Víetnamstríðið var i algleym-
ingi og uppreisn æskunnar í
brennidepli: stúdentamót-
mæli, hippar. Það hefur að
sjálfsögðu enn gildi þótt
timanleg verk fyrnist ein-
kennilega snemma eins og
kunnugt er.
Peter Ustinov er rithöfund-
ur af þeim skóla sem við
þekkjum varla hérlendis.
Hann er fyrst og fremst full-
trúi breskra gáfumanna og
háðfugla í betri stétt og milli-
stétt, þótt hann sé af
rússneskum uppruna. Háð
hans er beitt, kímnin leiftr-
andi: Hann hefur næmt auga
fyrir ýmsu grátbroslegu í fari
manna og vill afhjúpa það
sem hégómlegt er, falskt I
Betur má ef duga skal kom-
ast fáir undan beittum brandi
Ustinovs, en verst leikur
hann þá sem telja sig heið-
virða fulltrúa ríkjandi sam-
félags.
Svo stutt er siðan skrifað
var um Betur má ef duga
skal hér í blaðinu að óþarft er
að rekja efni þess. En þeir
sem einhverra hluta vegna
misstu af sýningu Þjóðleik-
hússins ættu að bregða sér i
Breiðholtsskóla á sýningu
Aristofanesar.
Þess er ekki að vænta að
mikið sé um leikræn tilþrif í
skólasýningu eins og þessari.
Ég tel þó að leikstjóaranum,
Pétur Eggerz Pétursson
sem leikur Sir Mallalieu
hershöfðingja.
Sigurði Lyngdal, hafi tekist
furðuvel að fá nemendur til
að sýna hvað í þeim býr af
leikrænni gleði Verkið er að
vísu langt og það lýsir tölu-
verðum metnaði að
skólanemendur skuli ekki
hika við þá erfiðu glímu sem
túlkun slíks verks er. Heppi-
legra hefði verið að velja auð-
veldara verk til flutnings. En
sumt tókst vel, annað miðuL
í þessari sýningu. Þegar á
heildina er litið var árangur-
inn ekki sem verstur. Ég
nefni leik Péturs Eggerz
Péturssonar, en honum óx
Lelkllst
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
ásmegin við túlkun Sir
Mallalieu hershöfðingja, túlk-
aði hann betur eftir umskipt-
in. Karítas Skarphéðinsdóttir
Neff lék Lafði Fitzbuttress af
hógværð og þó nokkru ör-
yggi. Sólrún Pálsdóttir var
hressileg í hlutverki Helgu og
féll vel inn í það. Robert Inga
Þórs Hermannssonar var rétt
lýsing á þessum uppreinar-
unglingi sem i raun er ósköp
borgaralegur. Grétar Rúnar
Skúlason lék Lesley og
Sóknarprestinn og var túlkun
hans á prestinum með því
athyglisverðasta í sýning-
unni, markviss og fyndin.
Edda Guðmundsdóttir var
falleg og elskuleg Judy með
hinn sígilda draum um frelsi i
ástum. Túlkun Baldurs
Ragnarssonar á Tiny Gilliant-
Brown og Basil Utterwood
Óskars Baldvins Haukssonar
voru dæmi um skólaleik af
betra taginu. Þeim tókst báð-
um vel að ná til áhorfenda og
miðla því skopi og þeirri
meinfýsi sem i þessum hlut-
verkum felst. Að öllum að-
finnslum slepptum og með
það i huga að um skólaleik er
að ræða er hér að ferðinni
sýning sem ég vil ráðleggja
fólki að sjá.
Karítas Skarphéðinsdóttir Neff og Edda Guðmundsdóttir í
hlutverkum sinum í Betur má ef duga skal.
málum, sem búast má við að ríkis-
stjórnin beiti sér fyrir.
Það er ekki talað um aðgerðir
til kjaraskerðingar. Þvert á móti
er talað um aðgerðir til þess að
tryggja þann kaupmátt launa,
sem við nú búum við. Við getum
hins vegar ekki búizt við því, að
kaupmáttur launa aukist að
nokkru marki á þessu ári. Til þess
eru heldur engin rök. Við höfum
ekki orðið aðnjótandi nokkurs bú-
hnykks, sem gerir okkur kleyft að
bæta kjör okkar enn á þessu ári.
Verðlag á afurðum okkar erlendis
hefur ekki hækkað stórkostlega
og við höfum orðið að takmarka
þorskveiðar okkar verulega. Þess
vegna verðum við að gera okkur
ánægð með óbreytt lífskjör á
þessu ári, að viö getum notið
þeirra lífskjara í ár, sem við nú
búum við. Er það til of mikils
mælzt, að þjóðin láti sér nægja
þau lífskjör út þetta ár með sama
hætti og nágrannaþjóðir okkar
búa að langmestu leyti við óbreytt
lifskjör? Ekki verður því trúað,
að nokkur telji það sér eða öðrum
til byrði að njóta óbreyttra lffs-
kjara næstu 12 mánuði.
Þær aðgerðir í efnahagsmálum,
sem nauðsynlegt er, að ríkis-
stjórnin beiti sér fyrir miða því
ekki að kjaraskerðingu heldur að
þvi að tryggja þann kaupmátt,
sem við nú búum við. En til við-
bótar hljóta þær einnig að stefna
að því að tryggja næga atvinnu í
landinu á þessu ári. Kannski
finnst einhverjum það vera að
mála skrattann á vegginn að tala
um hættu á atvinnuleysi. En við
verðum að horfast í augu við þá
staðreynd, að svo mikil verðbólga
og hér hefur ríkt árum saman,
leiðir að lokum til atvinnuleysis.
Og nú má sjá ýmis merki þess, að
atvinnuleysi gæti verið í nánd.
Fiskvinnslan var yfirleitt rekin
með tapi á siðasta ári og sú fisk-
verðshækkun, sem samþykkt var
á dögunum eykur enn á þann
hallarekstur. Þetta þýðir, að þau
fiskvinnslufyrirtæki, sem verst
eru sett munu stöðvast á næstu
mánuðum, ef ekkert verður að
gert. Þetta dregur úr þeirri
spennu, sem verið hefur á vinnu-
markaðnum. Kannski getur hann
enn um sinn staðið undir tölu-
verðum samdrætti i vinnu án
þess, að atvinnuleysi skapist.
Engu að síður mundi slík stöðvun
fiskvinnslufyrirtækja leiða til
staðbundins atvinnuleysis á ein-
staka stöðum. En til viðbótar er
það nú almennt mat manna, að
samdráttur sé að verða í bygging-
ariðnaðinum. Hann segir mjög
fljótt til sin og hefur keðjuverk-
andi áhrif í ýmsum þjónustu-
greinum byggingariðnaðarins.
Þegar þessi viðhorf eru höfð i
huga verður væntanlega ljóst
hversu mikilvægt það er, að ríkis-
stjórnin stefni ekki einungis að
því að tryggja þau lífskjör, sem
við nú búum við heldur einnig að
sjá til þess, að næg atvinna verði I
landinu á þessu ári. Að þessum
tveimur höfuðmarkmiðum þarf
að vinna á næstu vikum.
Eru efnahagsað-
gerðir áfall fyrir
ríkisstjórnina?
Einhverjum kann að þykja, sem
nauðsyn efnahagsaðgerða nú sé
umtalsvert áfall fyrir núverandi
ríkisstjórn, að i þvi felist þungur
áfellisdómur yfir stefnu hennar í
efnahagsmálum á þessu kjörtima-
bili, sem hafi ekki verið markviss-
ari en svo, að nú nokkrum mánuð-
um fyrir kosningar sé nauðsyn-
legt að grípa enn til „ráðstafana“.
Við skulum huga að þessu sjónar-
miði.
Rikisstjórnin hefur náð veru-
legum árangri í efnahagsmálum.
Þegar hún tók við völdum haustið
1974 var gjaldeyrisstaðan komin
langt niður fyrir núll. Á síðustu
12 mánuðum batnaði gjaldeyris-
staðan um rúmlega 6000 milljónir
króna. Það er árangur. Þegar
ríkisstjórnin tók við völdum nam
viðskiptahallinn út á við um
11—12% af þjóðarframleiðslu.
Hann er nú kominn niður í rúm-
lega 2%. Þetta er árangur. Þegar
ríkisstjórnin tók við var stórfelld-
ur hallarekstur á ríkissjóði. Hann
er nú nálægt jöfnuði. Þetta er
árangur. Þegar ríkisstjórnin tók
við völdum var verðbólgan um
54%. Hún var á miðju síðasta ári
komin niður í 26%. Það er árang-
ur. Þannig mætti lengi halda
áfram að rekja tölur sem sýna, að
sú efnahagslega endurreisn, sem
núverandi ríkisstjórn hét þjóð-
inni, hefur tekizt.
Hvers vegna er þá þörf að-
gerða? Vegna þess að þær ákvarð-
anir sem teknar voru i launamál-
um á síðasta ári allt frá samning-
um vinnuveitenda og ASÍ til
samninga ríkisstjórnar og BSRB
og ríkisbanka og bankastarfs-
manna og til ákvöröunar þing-
manna um eigin kjör voru rangar.
Þær ákvarðanir þýða, að hin efna-
hagslega endurreisn, sem tekizt
hefur á þessu kjörtímabili getur
farið út um þúfur ef ekki verða
þegar í stað gerðar ráðstafanir til
þess að koma framvindu efna-
hags- og atvinnumála í réttan far-
veg á ný. Ekkert. efnahagskerfi
stenzt 60—80% kauphækkun á 12
mánuðum. Það vita allir.
Það er óþarfi að hefja deilur
um það, hver eigi sökina á þessari
óhagstæðu þróun launamála. All-
ir eiga þá sök saman. Vinnuveit-
endur skrifuðu undir þessa samn-
inga, ASÍ krafðist þeirra, opin-
berir starfsmenn heimtuðu enn
meira, ríkisstjórnin skrifaði sjálf
undir slika samninga og þing-
menn skömmtuðu sjálfum sér
jafn mikið og þeir höfðu fengið,
sem lengst komust í kröfugerð.
Þegar þessar aðstæður eru hafðar
í huga verður ljóst, að nauðsyn
efnahagsaðgerða nú er ekki áfall
fyrir ríkisstjórnina. Þvert á móti
sýnir staðföst ákvörðun hennar að
beita sér fyrir Ieiðréttingu á þeim
röngu ákvörðunum, sem bæði
hún og aðrir tóku á síðasta ári, að
enn er mikill kraftur og þróttur i
þvi samstarfi um landsstjórnina,
sem tókst fyrir tæpum fjórum
árum milli Sjálfstæðisflokksins
og Framsóknarflokksins. Með
samstarfi sín á milli hafa þessir
tveir flokkar náð mjög góðum
árangri í efnahagsmálum en verð-
bólgan er enn mikil og mun fara
vaxandi, ef ekkert verður að gert.
Ríkisstjórnin er bersýnilega stað-
ráðin í að koma í veg fyrir það.
Nauðsyn efnahagsaðgerða nú
er því ekki áfellisdómur yfir
stefnu stjórnarinnar í efnahags-
málum heldur visbending um, að
hún sé staðráðin í að halda áfram
því verkefni að endurreisa ís-
lenzkt efnahags- og atvinnulif úr
rústum vinstri stjórnar samstarfs.
Hins vegar er nauðsyn aðgerða
auðvitað áfellisdómur yfir þeim
ákvörðunum, sem teknar voru í
launamálum á siðasta ári. Við höf-
um ekki lengur nokkra afsökun
fyrir þvi að taka slíkar ákvarðan-
ir, þegar allar upplýsingar liggja
fyrir frá sérfræðingum, sem báðir
samningsaðilar hafa á sinum
snærum og auðvelt er að segja
fyrir um, hver áhrif hverrar
ákvörðuhar verða langt fram í
timann.
Þegar ástæðurnar fyrir þeim
aðgerðum, sem ríkisstjórnin mun
væntanlega beita sér fyrir eru
hafðar i huga er þess að sjálf-
sögðu að vænta, að bæði verka-
lýðssamtökin og vinnuveitendur
muni ljá stjórnvöldum liðsinni
sitt vegna þess, að hér er ekki um
annað að ræða en að tryggja þann
kaupmátt, sem við nú búum við
og næga atvinnu i landinu og
væntanlega eru það markmið,
sem báðir þessir aðilar vilja
stuðla að.