Morgunblaðið - 04.02.1978, Side 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUG ARDAGUR 4. FEBRUAR 1978
15
Jóhannes Helgi:
Hann Sigurjón
I Alþýðublaðinu birtist 19.
jan. viðtal við Sigurjón Ölafs-
son, stórmógúl í myndhöggi.
Hörkuskemmtilegt viðtal, ef
undan er skilin ein málsgrein.
Ég hef alltaf haft gaman af
Sigurjóni, hann lætur það
flakka sem honum býr í brjósti,
skefur ekki utan af hlutunum,
lætur vaða á súðum — en
nákvæm getur slik sigling um
ólgusjó minninganna aldrei
orðið — enda steytir Sigurjón á
skeri þegar hann fjallar um
Hafnarár sfn. Hann er enn með
Jón heitinn Engilberts á heilan-
um, kvartar sáran undan því að
Jón hafi orðið honum dýr félagi
í krónum talið, dönskum
auðvitað. Annars væri þetta
ekki tiltökumál. Jón hafi ærið
oft þurft að fá lánað hjá sér á
Hafnarárum þeirra félaga, sem
út af fyrir sig sé ekkert við að
athuga; námsmenn erlendis
eru enn þann dag í dag að slá
hver annan. Hitt er verra — og
gremjan sýður f Sigurjóni.
Hann segist hafa komist að því
þegar Hús málarans, endur-
minningar Jóns Engilberts eft-
ir undirritaðan, kom út 1961, að
Jón hefði verið búinn að erfa
tólf þúsund krónur þegar þeir
voru í Kaupmannahöfn á þriðja
áratugnum og bætir við: „og
var miklu fjáðari en ég, þótt
hann væri að reyna að sölsa út
úr mér þessar krónur. Seinni
vetifrinn lokaði ég bókinni
minni alveg fyrir honum, en þá
bjargaði Krabbe mér um pen-
inga.“
Hús málarans kom út 1961
eins og áður segir — og er
Sigurjón því búinn að ala með
sér þessa gremju í heil seytján
ár. Er því ekki seinna vænna að
létta þessari byrði af sál hans.
Jón Engilberts fór ekki til Dan-
merkur 1927 með tólf þúsund
krónurnar hans Jóns frá Hjalla
uppá vasann. Arfurinn var
reiddur af hendi í smáslumpum
á nokkrum árum — og það
þurfti raunar ekki meira til en
að Gullfossi gamla — sem flutti
Hafnar-lslendingum póst og lff-
eyri — seinkaði um nokkra
daga. Fjöldi námsmanna varð
þá fjárvana.
Svona einföld er nú skýring-
in.
Sigurjón ætti fremur að vera
hreykinn yfir því en gramur að
hafa verið íslenskum lista-
mönnum í Höfn samskonar líf-
akkeri og Kristmann
Guðmundsson var löndum sín-
um f Osló um svipað leyti og
frægt er. En hver skyldi hafa
verið skýringin á því að menn
leituðu svo mjög á náðir Sigur-
jóns, þegar í harðbakka sló í
Kaupmannahöfn kringum
1930? Svarið er að finna í ein-
um kaflanum f.Húsi málarans.
Ný jörð heitir hann — og í þeim
kafla er Sigurjón á férðinni rétt
einu sinni, frumkraftur, engum
líkur.
Eg verð ekki vændur um að
vera að auglýsa Hús inálarans
þótt ég birti úrdrátt úr kaflan-
um til skýringar. Bókin er
ófáanleg fyrir langalöngu:
„Við Sigurjón teiknuðum
saman anatómíuna á akademí-
unni og ég hafði mikið gaman
af honum, þess á milii sem
hann velgdi manni undir ugg-
um. Seinna hló maður að þvf.
En hann hitaði manni oft.
Stundum var það á morgnana
þegar maður kom á akademf-
una staurblankur, að mann
langaði í kaffisopa og brauð-
sneið, sem framreitt var í kjall-
ara stofnunarinnar og kostaði
25 aura, það var stór bolli af
kaffi og hnausþykk brauðsneið
með osti, sigtibrauð minnir mig
að það hafi verið, heill morgun-
matur.
Málarinn horfði ákafur á
mig, hélt svo áfram og var
skemmt: Sigurjón át á við tvo á
akademíunni, allar máltíðir og
fékk allt gratís. Og þegar ég,
sem átti sæti gegnt honum, sett-
ist og sagði: Heyrðu Sigurjón,
þú lánar mér nú fyrir kaffi-
bolla og brauðsneið, þetta eru
nú ekki nematuttugu og fimm
aurar, — þá var ekki við það
komandi, ef sá gállinn var á
honum. Hann margpantaði
bara á borðið fyrir sjálfan sig,
naut þess alveg, drakk þrjár og
fjórar könnur af kaffi og át
fjórar og fimm brauðsneiðar,
sat bara svona framan í manni,
svona sjáðu.
Málarinn laut ákafur fram,
sló handleggjunum utan um
ímyndað kaffi og sigtibrauð
aFademfunnar, skáskaut pírð-
um augum, og sönglaði: Eg á
líka gott, en þú færð ekki neitt.
Málarinn rétti úr sér og
sagði: Eg sé að þér finnst þetta
hlægilegt. Það er það núna, en
það var það bara ekki þessa
morgna fyrir þrjátíu árum.
Sigurjón hefur fjandakornið
ekki sagt þetta: Eg á líka gott,
en þú færð ekki neitt.
Málarinn sló á tókbas-
dósirnar og svaraði harðákveð-
inn: Jú — með tilburðunum.
Svona var nú Sigurjón þegar
verst lét, svona mikill prakkari,
en þess á milli var hann manni
hjálplegúr, og átti til dreng-
skap, ef því var að skipta.
En hvernig stóð á því að Sig-
urjón borðaði gratís á akademí-
unni og átti alltaf peninga og
meira að segja buddu?
Málarinn greip andann á
lofti: Buddu! Hann átti meira
en buddu, hann átti lfka- það
sem ég veit ekki til að nokkur
listamaður á akademíunni hafi
átt fyrr né siðar, hann átti
bankabók — og það voru
peningar í þeirri bók. Og hann
fékk alltaf frítt af því að Jón
Krabbe, Sveinn heitinn Björns-
son og allir þessir menn gengu í
eldinn fyrir Sigurjón eftir að
hann hlaut gullmedalíu Aka-
demíunnar. Þeir héldu sig vera
að eignast nýjan Thorvaldssen.
Það var misskilningur sem bet-
ur fer. Sigurjón er honum
meiri. En nú skyldi ekkert til
sparað og lokur dregnar frá
öllum sjóðum. Og Sigurjón var
ekki seinn á sér, hann átti jú til
íslenskra að telja. Snarræðið
hafði alltaf verið hans sterka
hlið. Hann seildist ekki með
aðralúkuna i þessar fjárhirzlur.
Nei, Sigurjón bretti upp
ermarnar eins og slátrari sem
er að fara í frystinn sinn, og um
það bil sem Sigurjón kvaddi
Danmörku var hann búinn að
fara í hvern einsta sjóð sem til
greina gat komið og fjölmarga
sem útilokað var að mynd-
höggvari ætti að fá úr — og vist
var hann margra peninga mak-
legur sem listamaður, ekki þar
fyrir. Sigurjón átti nefnilega
hauk í horni þar sem Utzon
Frank var, kennari hans á aka-
Framhald á bls. 25.
fullra réttinda. Timabundin
fækkun brautskráninga úr Kenn-
araháskóla Islands. En þess ber
raunar að geta, að aðeins 55,5%
kennara sem útskrifast hafa síð-
ustu 10 árin eru í kennslu í vetur.
Kennaramenntað fólk er því í
raun til í landinu. Miklu hærra
hlutfall er i kennslu af síðustu
árgöngum. Og miklu meiri aðsókn
nú að Kennaraháskóla Islands svo
ætla má að ástandið lagist veru-
lega á næstu árum.
Varðandi hæfni kennara án
fullra réttinda er vert að íhuga,
að liðlega 9% eru sérmenntaðir í
kennslugrein sinni, en. skortir
próf í uppeldis- og kennslufræði.
Dæmi: Háskólapróf í tungumál-
um og fleiri greinum, próf frá
tækniskólum og iðnskólum, lista-
skólum, verslunarskólum o.fl.
VilhjálmurHjálmarssonmenntamálaráðherra:
Menntun
kennara
A þriðjudaginn var svaraði ég
spurningum á Alþingi um mennt-
un kennara. Fjölmiðlar sögðu frá
málinu. Ég sé ástæðu til að árétta
örfá meginatriði.
Það sem einkum brennur á okk-
ur í dag, er ófullnægjandi mennt-
un hluta grunnskólakennara. Veit
sú hliðin að nemendum'. Hinsveg-
ar er svo stéttarlegur réttur kenn-
arasamtakanna og ónógir mögu-
leikar kennara án réttinda að afla
sér viðbótarmenntunar og fullra
réttinda.
Skýrsla um menntun kennara á
grunnskólastigi 1976—’77 var
gerð og birt í „Fréttabréfi” i vet-
ur leið. Samskonar uppgjöri er að
ljúka fyrir yfirstandandi skólaár.
Helsta breyting milli ára er sú, að
hlutfall kennaraprófsmanna
lækkar úr 77,7 í 74,7%. Jafnframt
hækkar hlutfall annarra kennara,
einkum stúdenta.
Sambærileg „Uttekt" til langs
tíma hefur ekki farið fram. En
vart virðist ástæða til að reikna
með langtimaþróun í þessa
stefnu.
Orsakir kennaraskortsins eru
m.a. þessar: Öánægja með Iauna-
kjör. Kennaramenntun nýtist vel
til fleiri starfa en kennslu. Al-
menn tregða fólks i sumum starfs-
greinum að fara „út á land“. Auk
þess eru skólar þar stundum
styttri og laun þá lægri af þeim
sökum. Önógir möguleikar fyrir
eldri kennara réttindalausra að
afla sér viðbótarmenntunar og
Ætla má, að þetta fólk sé allvel i
stakk búið að kenna sin fög. Þess
ber og að geta, að fullur helming-
ur þeirra 90 kennara sem aðeins
tóku landspróf eða gagnfræða-
próf hefur kennt 5 ár eða lengur,
þar af 25 í meira en 10 ár. Reynsla
þessara manna ásamt viðbótar-
fræðslu á námskeiðum hjálpar
mikið. Þetta ber að hafa í huga
þegar rætt er um hæfni þessa
fólks, enda þótt markmiðið sé, að
sjálfsögðu að allir kennarar hafi
hlotið tilskilda menntun.
Enn er rétt að geta þess, :ð
reynt er að auka og efla kennara-
námskeið i ýmsum greinum. Eru
þau haldin bæði í Reykjavik og
víðar á landinu. í tvö sumur hafa
staðið yfir í Reykjavik námskeið
fyrir háskólamenntaða kennara
(og raunar fleiri) í uppeldis- og
kennslufræðum.
Nú verða lögð fram á Alþingi
frv. um embættisgengi kennara
og um kennaraháskóla. Þar verð-
ur að finna ákvæði, sem greiða
eiga fyrir réttindalausum eldri
kennurum að afla sér fræðslu og
fullra réttinda. Tel ég nauðsyn-
legt að lögfesta slíkt ákvæði. Leit-
ast hefur verið við að samræma
sjónarmið menntamálaráðuneyt-
isins og kennarasamtakanna og er
líklegt að það takist. Gæti þá svo
farið, að a.m.k. frv. um embættis-
gengi kennara eigi greiða leið
gegnum Alþingi.
í dag er framboð í kennarastöð-
Framhald á bls. 25.
Húsið opnað kl. 19
1 Hlaðin borð af kræsingum þjóðlegra rétta. Veislumatarverð aðeins kr 2 850 —
2. Stutt ferðakynning. Sagt frá fjölbreyttum og spennandi ferðamöguleikum í Sunnuferð-
um 1978 til SPANAR, GRIKKLANDS, ÍTALÍU, PORTÚGAL, NORÐURLANDA og
AMERÍKU.
3 Litkvikmyndasýning.
4. Tískusýning. Fegurðardrottning 1977 og ungfrú Reykjavik 1977 ásamt sýningarfólki frá
Tískusýningarsamtökunum KARON sýna glæsilegan tiskuklæðnað m.a frá MOONS í ítaliu
5. Fegurðarsamkeppni íslands
Keppt um titilinn ungfrú Reykjavik, 1 978. Forkeppni. Atkvæðagreiðsla
6 Hinir óviðjafnanlegu skemmtikraftar HALLI og LADDI
7 Bingó. Vinningar: GlæsMegar sólarlandaferðir, og rétturinn H
til þess að keppa um aukavinninginn á Sunnukvöldum vestrar-
Hljómsveit Ragnars Bjarnasonar ásamt söngkonunni Þuriði
Aðgangur öllum frjáls og ókeypis
nema rúllugjald. Missið ekki af
glæsilegri skemmtun og pantið
borð í tíma hjá yfirþjóni í síma
20221 eftirkl. 16daglega.