Morgunblaðið - 04.02.1978, Síða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, LÁUGARDAGUR 4. FEBRUAR 1978
Fá mál vöktu meiri athygli i
iok siðasta árs en staða Banda-
rkjadollars og horfur í málefn-
um Miðausturianda og Afríku.
Mikil hreyfing var í þessum
málum og þær breytingar sem
urðu munu án efa hafa áhrif á
þróun þeirra i ár.
Athyglisverðasti og jafn-
framt mikilvægasti þáttur þess-
ara breytinga var vaxandi
dreifing valds i heiminum,
bæði hervalds og efnahags-
valds. Valddreifingin hefur
margbreytileg áhrif á stöðu
risaveldanna, Bandaríkjanna
og Sovétrikjanna, innbyrðis
sem og afstöðu þeirra til lepp-
rikja sinna og bandamanna. En
mestar munu breytingarnar í
framtíðinni verða í þeim heims-
hluta, sem oft hefur ranglega
verið kallaður þriðji heimur-
inn.
Enginn vafi leikur á að vald-
dreifingin hefur orðið mest í
þriðja heiminum, en til hans
teljast flest lönd Suður-
Ameriku, Afríku og Asiu. Þau
eiga það sameiginlegt að vera
Jólaviðræður Sadats og Begins lofuðu góðu en framhaldið hefur ekki verið eins gott og vonazt var til.
hafa sótt um inngöngu i banda-
lagið.
En áhrifa þjóðernisstefnunn-
ar gætti víðar én innan Vestur-
Evrópu. Þegar kreppa varð i
stáliðnaði fyrír skömmu urðu
lönd þriðja héimsins verst úti,
og svo færi einnig ef þjóðernis-
stefnan yrði alls ráðandi í Vest-
ur-Evrópu. Um Iangt árabil hef-
ur Japan verið eitt af mestu
iðnveldum Asíu. Nú eru önnur
lönd, svo sem Suður-Kórea, Ir-
an, Indland og Formósa að taka
við þvi hlutverki. í öllum þess-
um löndum er vinnuaflið ódýrt
og skilyrði góð til iðnaðar, en sá
er hængur á, að framleiðsla
þeirra er aðallega seld til Vest-
ur-Evrópu. Lokist sá markaður
er i ekkert annað hús að venda,
og mikið hrun yrði fyrirsjáan-
legt í efnahag þeirra. Þjóðern-
isstefnan gerði því lítið úr þeim
fullyrðingum Vesturveldanna
að þau veiti löndum þriðja
heimsins efnahagslegan og
tæknilegan stuðning.
Þjóðernisstefnan yrði þvi
mjög óviturleg stefna, þó svo
Friðarhorfur í Miðaustur-
löndum og fall dollarsins
fyrrum nýlendur Evrópulanda
og eru yfirleitt hlutlaus.
En þriðji heimurinn er að
klofna í tvo ólíka hluta, annars
vegar þau lönd þar sem iðnvæð-
ing er vel á veg komin og mikl-
ar náttúruauðlindir eru, og
hins vegar þau lönd sem styttra
eru komin i iðnvæðingunni og
hafa yfir engum náttúruauð-
lindum að ráða. Má þvi með
sanni segja, að innan þriðja
heimsins sé að myndast nýr
heimur, — fjórði heimurinn.
Á síðustu árum hefur orðið
mikil breyting á afstöðu landa
þriðja heimsins til risaveld-
anna og þeirra bandalags sem
þau eiga aðild að. Mörg lönd,
sem hingað til hafa verið hlut-
laus, hafa neyðzt til að ganga
vesturveldunum eða kommún-
istum á hönd, vegna eigin vig-
búnaðar eða nágrannaríkjanna.
Taka ríki
Vestur-Evrópu upp
þjóðernisstefnu?
Fall dollarans hefur grafið
mjög undan trausti annarra
landa á Bandarikjunum og sýnt
svo ekki verður um villzt að
Vestur-Þýzkaland og Japan eru
á góðri leið með að taka við af
Bandarikjunum sem mestu iðn-
veldi veraldar. Þá hafa oliuauð-
æfi Saudi-Arabiu skotið þeim í
fremstu röð efnahagslegra stór-
velda.
Fall dollaran^ var einnig
ábending til ríkja Vestur-
Evrópu um að reyna að forðast
viðskiptaetríð, þegar þau reyna
að stemma stigp við vaxandi
atvinnuleysi og verðbólgu i
löndunum.
Ef Vestur-Evrópa tæki upp
þjóðernisstefnu með verndar-
stefnu i huga, tjg gengi gjald-
miðla hennar yrði fellt eða látið
síga, gæti svo farið að stjórn-
málaleg eining hennar brysti.
Ef svo yrði myndu áhrifin
verða hrikaleg, því Evrópu-
kommúnisminn. á nú vaxandi
fylgi að fagna í löndum Vestur-
Evrópu. Ofan |á allt saman
kæmi sú staðreynd að EBE á
erfitt tímabil framundan, því
Grikkland, Portúgal og Spánn
Cruise-flugskeytið er eitt þeirra atriða sem SALT-viðræðurnar stranda á. Bandaríkjamenn tóku
flugskeytið í notkun á síðasta ári, en þeir kusu frekar að notast við þessa tegund flugskeyta en að
smíða nýja tegund langdrægra sprengjuflugvéla.
Kemur Sihanouk prins
aftur til valda?
Getur verið að Norodom
Sihanouk prins, fyrrverandi
þjóðhöfðingi Kambódíu, sé um
það bil að stíga upp úr sinni
pólitísku gröf? Þessi spurning
sýnir hversu fullkomlega
landamærastríð Kambódíu og
Vietnam hefur riðlað allri
reglu sem menn þóttust vissir
um að væri að komast á í Indó-
kína eftirstríðsáranna.
Lítið hefur heyrzt af Sihan-
ouk frá því að Rauðu khmer-
arnir ráku hann úr embætti í
apríl 1976. Er álitið að honum
sé haldið í stofufangelsi í
Phnom Penh, en af og tij heyr-
ast yfirlýsingar í Phnom Penh-
útvarpinu sem eiga að vera frá
honum komnar og lýsa á hjart-
næman hátt stuðningi hans við
hina nýju stjórnarherra.
Ástæðan fyrir því að hann er
yfirleitt nefndur á nafn hefur
verið rakin til landamærastríðs-
ins og til þess, að með því vilji
stjórnin friða ráðamenn í Pek-
ing.
Samkvæmt áreiðanlegum
heimildum er þriðji hluti 90
þúsund manna hers Kambódíu
fallinn eða hefur verið hand-
tekinn af fjandmönnunum.
Herbúnaður landsins er í mol-
um. Rauðu khmerarnir hafa nú
gfipið til þess ráðs að safna
leifum hersins í 30—40 manna
flokka, sem er ætlað það hlut-
verk að hrjá innrásarliðið, sem
er mun sterkara á velli, með
skæruhernaði.
Af fréttum má ráða að þessi
baráttuaðferð hafi reynzt þeim
nokkuð vel, sérstaklega syðst í
Mekong-óshólmunum. En
stjórnin í Hanoi hefur gefið
þeim alvarlega viðvörun: „Ef
þeir (Kambódíumenfi) halda
áfram þessari glæpsamlegu
starfsemi sinni og neita að
ganga til samninga eru afleið-
ingarnar á þeirra ábyrgð."
I útvarpi víetnamska hersins
heyrast nú skipanir um að hann
eigi að „berjast af afli og eyða“
kambódíska hernum, en áður
voru þeir ekki eins harðir í
fyrirskipunum sínum.
Fulltrúar Víetnams hjá Sam-
einuðu þjóðunum og á öðrum
áhrifamiklum stöðum eins og í
Delhi og París hafa þar náð
þegjandi samþykki við þessum
aðgerðum sínum. Akalli Kambí-
díumanna um hjálp frá óháðum
rikjum þriðja heimsins hefur
e.kki verið svarað.
Það er einmitt á þessum
punkti sem Sihanouk prins
gæti komið inn i myndina.
Hann gæti vakið traust leiðtoga
Víetnama, sem hann hefur áður
átt saman við að sælda, endur-
reist álit Kambódíu út á við
(sem grimmdarlegt framferði
Rauðu khmeranna hefur eyði-
lagt) og komið því til keiðar að
landamæri landsins verði virt.
(Jrslit þessa máls geta ráðizt
af afstöðu frú Teng Ying-chao,
ekkju Chou En-lais, fyrrver-
andi forsætisráðherra, en hún á
sæti í miðstjórn kínverska
kommúnistaflokksins og er
varaformaður á þingi fólksins.
Það er vart hægt að leggja
mikið upp úr þeim ræðum sem
fluttar voru við komu hennar
til Phnom Penh, þar sem
bræðraþjóðir hittust.
Hún hefur án efa hvatt Kam-
bódíumenn til að ganga til
samninga við Vietnama svo
þessu stríði lyki. En Kínverjar
hafa á augljósan hátt sýnt fram
á óánægju sina með meðferð
Kambódíustjórnar á Sihanouk
prins. Stjórnin í Peking velur
af nákvæmni þá sem hún send-
ir, hvert hún sendir þá og hven-
ær, en kynni Chous og Sihan-
ouks voru svo náin, að þegar
þeir hittust í fyrsta sinn á
Bandung-ráðstefnunni í Indó-
nesíu fyrir 23 árum sagði prins-
inn það hafa verið ,,ást við
fyrstu sýn“.
Þessi heimsókn ekkjunnar
sýnir að Peking hefur ekki i
hyggju að snúa baki við Kambó-
díu og til eru ýmis ráð, eins og
að koma Sihanouk--prins aftur
til valda til að binda endi á
landamærastríðið. Aðeins
svartsýnustu menn eru þeirrar
skoðunar að leiðtogar Rauðu
khmeranna muni, vegna þeirr-
ar hugmyndafræði sem þeir að-
hyllast, fremur taka þann kost
að her landsins verði brytjaður
niður og þeir e.t.v. líka sjálfir,
en að þeir láti striðinu lokið á
þann veg sem við blesir.
BRIANEADS
Bankok 23. jan. 1978.
&& THE OBSERVER THEOBSERVER áSfck THE OBSERVER éáfo THE OBSERVER iSáte THE OBSERVER oSfcfe.