Morgunblaðið - 04.02.1978, Page 30

Morgunblaðið - 04.02.1978, Page 30
30 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. FEBRUAR 1978 Þjóðaratkvæði um prestskosningar: Almenningur kveði sjálfur upp úrskurðinn Þingræða Þorvalds G. Kristjánssonar FORSETAR Alþingis: Asgeir Bjarnason, Ragnhildur Helga- dóttir og Þorvaldur Garðar Kristjánsson hafa flutt tillögu til þingsálvktunar — svohljóðandi: Alþingi ályktar að fela ríkis- stjórninni að láta fara fram þjóðaratkvæði jafnhliða næstu al- þingiskosningum um það, hvort afnema skuli beinar og almennar prestskosningar. t greinargerð með tillögunni segir m.a.: „Hinar siendurteknu samþykkt- ir Kirkjuþings og endurflutning- ur frumvarpsins um afnám prestskosninga sýna svo glöggt sem verða má, hver alvara fylgir máli þessu og hve illa Kirkjuþing- ið unir þvi, að það skuli eigi fá framgang. Afdrif frumvarpsins sýna og glögglega, hve mjög skort- ir á, að sannfæring og samviska þingmanna leyfi stuðning við af- nám prestskosninga. Málið er því í sjálfheldu. I raun og veru er það. lítt viðunandi ástand, að Kirkju- þing og Alþingi skuli vera svo mjög á öndverðum meiði í máli, sem varðar svo mjög starfsemi þjóðkirkjunnar. Þessu ástandi þarf því að ljúka sem fyrst. Hér er um að ræða ágreining um grundvallaratriði. Annað- hvort eru prestskosningar beinar og almennar eða ekki. Lausnar þessa ágreinings þarf samt að leita eftir leiðum, sem líklegastar eru til niðurstöðu, sem báðir aðil- ar ættu að geta sætt sig við, hvort heldur það yrðu beinar og al- mennar prestskosningar eða af- nám þeirrar skipunar. Til þess að svo megi verða, er nauðsyn að málið skýrist betur en orðið er. Það er nauðsyn að draga fram staðreyndir til að byggja á ákvarð- anatöku í málinu. Hvorki Kirkju- þingi né Alþingi er ætlandi sá vanþroski að neita staðreyndum. Nú er það svo, að ágreiningur er um það, hve mikil brögð eru að gagnrýni og óánægju með beinar og almennar prestskosningar, bæði innan einstakra félagsein- inga þjóðkirkjunnar og einkum meðal hinna almennu félaga þjóð- kirkjunnar, almennings í landinu. Það verða og naumast fundin haldgóð rök gegn réttmæti þess, að fólkið í landinu, sem þjóðkirkj- unni er ætlað að þjótia, sé spurt um álit þess um það, hvort það vilji áfram beinar og almennar prestskosningar eða afnám Þorvaldur G. Kristjánsson, forseti efri deildar. þeirra. Til þess að fá sem gleggsta mynd af skoðunum og vilja al- mennings á máli þessu er lagt til í tillögu þessari til þingsályktunar, að Iátið verði fara fram þjóðarat- kvæði um það, hvort afnema skuli beinar og almennar prestskosn- ingar.“ Agreiningur er um þessa til- lögu. Ýmsir þingmenn vilja að Alþingi sjálft taki afstöðu til málsins, án þjóðaratkvæðis. Aðrir eru andvígir tillögunni einfald- lega sökum þess, að þeir vilja enga breytingu á varðandi kjör presta. Hér fer á framsaga 1. flm. Þorvaldar Garðars Kristjánsson- ar.“ „Tillaga sú sem ég hér mæli fyrir var fíutt á síðasta þingi, en var ekki útrædd. Ég stííli því í hóf framsögu að þessu sinni. Tillagan mælir svo fyrir, aó ríkisstjórnin láti fara fram þjóðaratkvæði jafnhliða næstu al- þingiskosningum um það hvort afnema skuli béinar og almennar prestskosningar. Það er ekki að ófyrirsynju að tillaga þessi er fram borin. Á síð- ari árum hefur komið fram ákveð- inn vilji af hálfu forystumanna þjóðkirkjunnar að beinar og al- mennar kosningar skuli ekki fara fram um veitingu prestakalla svo sem lög nr. 32/1915 um veitingu prestakalla kveða á um. En málið hefir ekki náð fram að ganga. Engin ríkisstjórn hefur sýnt því áhuga, að alþingi ekki fallist á það. Frá árinu 1962 hefur fjórum sinnum verið lagt fram á Alþingi frv. til laga um veitingu presta- utan Pálmi Jónsson alþingismaður: Stórvirkjun eldvirknisvæða — þegar orkueftirspurn og arðsemi fara saman STJÓRNARFRUMARP um Blönduvirkjun var enn til fyrstu umræðu í neðri deild Alþingis sl. miðvikudag. Páll Pétursson (F) deildi hart á frumvarpið. Þórarinn Þórarinsson (F) lét í ljós ýmsar efasemdir um ágæti þess. Gunnar Thoroddsen orkuráðherra og Pálmi Jóns- son (S) brugðu rösklega við til varnar. Hér verður lítillega rakinn efnisþráður umræónanna. Efnahagsvandi og iðnaðarráðuneyti Páll Pétursson (F) taldi að efnahagsvanda þjóðarinnar mætti að hluta til rekja til iðnaðarráðu- neytisins. Hann drap á Kröflu, stækkun álvers, járnblendiverk- smiðju og fyrirhugaða Blöndu- virkjun í því sambandi. Blöndu- virkjun væri það stór og fjárfrek að hún byði upp á frekari stór- iðjuframkvæmdir. PáPé taldi orkuspár sýna fram á að fyrirhug- uð Blönduvirkjun væri ótímabær. Virkjun Blöndu á næstu árum væri umfram orkuþörf og fjárráð þjóðarinnar. PáPé sagði frumvarpið um Blönduvirkjun stefna að því að setja eina fegurstu og blóm- legustu afrétt landsins undir vatn. Vatnið yrði 3ja stærsta vatn á íslandi. Landssvæðið, sem undir það færi, væri stærra en öll rækt- uð tún í Húnavatnssýslu. Fyrirhyggja og framsýni Pálmi Jónsson (S) vék m.a. að orkuspá, sem hinir hæfustu menn hefðu unnið fram í tímann. Gert væri ráð fyrir 9% aukningu orku- neyzlu á ári fyrst um sinn, síðan smá drægi úr henni. Kunnugt væri að orkuneyzla hefði vaxið undanfarið um allt að 15—20% í sumum landssvæðum hin síðari ®r- PJ sagði að ef allt stæðist, þ.á m. að Kröfluvirkjun kæmi í gagn- ið með fullum afköstum, mætti til sanns vegar færa, að ný stórvirkj- un þyrfti ekki að vera tilbúin fyrr en 1987. Sigölduvirkjun yrði hins- vegar fullnýtt 1980—81. Augljóst er að orkumarkaðurinn þarfnast nýrrar stórvirkjunar á síðari hluta næsta áratugar — og fyrr ef Krafla nýtist ekki að fullu. Spurníngin er því sú: viljum við halda áfram að nýta innlenda orkugjafa til að fullnægja inn- lendri orkuþörf komandi ára? Ef svo er: eigum við þá að halda áfram að virkja einvörðungu á eldvirknisvæðum, s.s. á Þjórsár- svæði, eða eigum við að byggja stórvirkjun utan eldvirknisvæða — og þá er Blanda tiltækastur valkostur, m.a. vegna þeirra rann- sókna og undirbúnings, er þegar hefur verið lagt í. Mitt mat er að hagkvæmt sé að dreifa stór- virkjunum um landið, auk þess kosts og öryggis, sem fylgja mun stórvirkjun utan eldvirknisvæða. PJ vitnaði í yfirverkfræðing Landsvirkjunar varðandi orku- forða þjóðarinnar (Jóhann M. Máríusson, ræða á miðsvetrar- fundi SÍR): „Áætlað hefur verið, að virkjanleg vatns- og jarðgufuorka til raforkuframleiðslu hér á landi geti numið a.m.k. 50 þús. giga- wattstundum á ári, þar af um það bil helmingur í vatnsorku. Ef reikna má með, að íslendingar væru orðnir 700 þús. manna þjóð í lok 21. aldar og þá verði beislun þessarar orku orðin að veruleika, munu menn hafa til ráðstöfunar um 70 þús. kw-5tundir af raforku á hvern einstakling á ári. Til samanburðar má geta þess, að í dag notum við um 11 þús. kw- stundir af raforku á hvern ein- stakling og t.d. Norðmenn sem nota mest allra í heimi, hafa í dag um 17 þús. kw-stundir til ráðstöf- unar á hvern einstakling. En þeir hafa þegar fullnýtt meiri hlutann af sinni vatnsorku. Jarðgufu hafa þeir enga umtalsverða eftir því sem best er vitað. Hér er ekki um spá að ræða í neinum skilningi, en það virðist nokkuð ljóst, að búast má við því að þrátt fyrir mannfjölgun á ís- landi ræður þjóðin yfir möguleik- um til að stórauka raforkufram- leiðslu á hvern einstakling og það með þeim verðmætu orkulindum, sem stöðugt endurnýjar sig fyrir tilverknað náttúruaflanna sjálfra.'1 MYND Þórarinn Þórarinsson Gunnar Thoroddsen. PJ gerði hagkvæmnissaman- burð á virkjun Blöndu annars vegar og virkjun við Villinganes og í Bessastaðaá hinsvegar, sem eru smærri virkjunarvalkostir. Virkjun Blöndu, með 135 Mw„ 800 gigawst., kosti 17 milljarða. Villinganés/Bessastaðaá, með 86 mw. samtals, kosti tæpa 18 milljarða. Þá skorti enn 49Mw. til að ná orkuframleiðslu Blöndu. PJ sagði rétt vera að Blöndu- virkjun fylgdu landsspjöll. 49,7 f.km. (ekki 60 eins og PáPé sagði) færu undir vatn. Tilraunir Rannsóknastofnunar landbúnað- arins hefðu sýnt að græða mætti UIIIVIIIJII VATNAJ0KUL4 Hér að ofan sést orkuöflunar-. svæði Landsvirkjunar, þar sem allar tiltækar stórvirkjanir á íslandi eru staðsettar — og Hrauneyjarfossvirkjun verður reist. Spurningin er, hvort sé hagkvæmt að dreifa stór- virkjunum á fleiri landshluta — og byggja a.m.k. eina stór- virkjun utan eldvirknisvæða, ef öryggis- og arðsemisjónar- mið fara saman. Þessi spurning var m.a. ívafið í ræðum þing- manna um Blönduvirkjun, sem hér á sfðunni eru lauslega rakt-

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.