Morgunblaðið - 04.02.1978, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. FEBRUAR 1978
31
kalla, þar sem gert var ráð fyrir
afnámi beinna og almennra kosn-
inga. Frumvarp þetta hafði verið
undirbúið og samþykkt af kirkju-
þingi. I þrjú skipti komst frv,
þetta ekki nema til 1. umræðu. En
í fjórða skiptið sem frv. var lagt
fram á Alþingi 1973—1974 fékk
það loks afgreiðslu. Frumvarpið
var tekið til alvarlegrar meðferð-
ar í menntamálanefnd efri deild-
ar. Nefndin leitaði umsagna um
frv. hjá Guðfræðideild Háskólans,
Prestafélagi Islands, Félagi guð-
fræðinema og próföstum með ósk
um að þeir kynntu málið í söfnuð-
unum í prófastsdæmunum.
Umsagnir bárust aðeins frá
Guðfræðideild Háskólans og
Prestafélagi íslands, sem mæltu
með samþykkt frumvarpsins, og
frá aðeins átta prófastsdæmum,
þar sem fram komu meðmæli og
þó ekki síður andmæli. Virtist
svo, sem ,ekki væri almennur
áhugi fyrir afnámi prests-
kosninga og ekki jafnmikii eining
innan þjóðkirkjunnar og af hafði
verið látið.
Menntamálanefnd efri deildar
taldi eðlilegt, að gerðar yrðu
breytingar á 1. nr. 32/1915 um
veitingu prestakalla með hliðsjón
af óánægju með prestskosningar,
sem virtist vera ríkjandi meðal
presta, guðfræðinema og ýmissa
Prestur við Guðsþjónustu.
kirkjunnar manna. Hins vegar
gat nefndin ekki fallist á það
skipulag, sem fólst í frumvarpi
kirkjuþings að afnema beinar og
almennar prestskosningar. í
trausti þess að ríkisstjórnin legði
fram frv. um breytingar á lögum
um veitingu prestakalla að höfðu
samráði við kirkjuþing og bisk-
upsembættið og að fengnu áliti
almennra safnaðarfunda lagði
menntamálanefnd til, að frum-
varpinu yrði vísað til ríkisstjórn-
arinnar. Þessi tillaga mennta-
málanefndar var samþykkt sam-
hljóða vorið 1974.
Ekki gat það verið óeðlileg af-
greiðsla alþingis að vísa málinu
til ríkisstjórnarinnar með fram-
angreindum rökstuðningi. Engin
ríkisstjórn hafði tjáð sig fylgjandi
afnámi beinna og almennra
prestskosninga. Engin ríkisstjórn
hafði léð máls á því að gera frum-
varp kirkjuþings að sinu máli
með því að flytja málið sem
stjórnarfrumvarp. 1 öll skiptin
hafði þess verið farið á léit við
menntamálanefnd viðkomandi
þingdeildar að flytja frumvarpið
án skuldbindingar um stuðning
við það.
Það var augljóslega ekki þing-
fylgi fyrir þvi að afnema prests-
kosningar. Spurningin var sú
hvort rikisstjórninni mætti takast
að endurskoða lögin um veitingu
prestakalla að höfðu samráði við
kirkjuþing og biskupsembættið
en á grundvelli beins og almenns
kosningaréttar. í trausti þessa var
málinu vísað til ríkisstjórnarinn-
ar. Annað mál er það, að ríkis-
stjórnin hefir ekki treyst sér til að
flytja frumvarp um þetta mál og
segir það sína sögu. Það er þvi
eðlílegt að leita nýrra leiða í mál-
inu.
Mál þetta kom næst fyrir á Al-
þingi 1975—1976 í formi tillögu
til þingsályktunar um nefnd til að
endurskoða lög um veitingu
prestakalla. Var þar lagt til að
Alþingi kysi nefnd prestakalla.
Tillaga þessi hlaut ekki afgreiðslu
og var endurflutt á síðasta þingi,
en var þá ekki heldur útrædd. Í
bæði skiptin, sem tillaga þessi
kom til umræðu á Alþingi snérust
umræður ekki fyrst og fremst um
nefndarskipunina sjálfa, heldur
hverja efnisbreytingu ætti að
AIÞinGI
gera á lögunum um veitingu
prestakalla. Menn deildu um
hvort halda ætti beinum almenn-
um prestskosningum, sem við höf-
um búið við eða afnema þessa
skipan, eins og frumvarp Kirkju-
þings gerði ráð fyrir. Þetta var
ekki óeðlilegur umræðugrund-
völlur, því að mergurinn málsins
er, hvort hafa skuli beinar og
almennar prestskosningar eða
ekki. AÍlar breytingar á lögum
um veitingu prestakalla hljóta að
mótast af því hvaða leið er valin í
þessum efnum og breytinga virð-
ist þörf hvor leiðin sem valin er.
Það verður ekki séð að nein nefnd
verði þess umkomin að skera úr
þeim djúpstæða ágreiningi, sem
hefir verið milli Kirkjuþings og
Alþingis undanfarin 15 ár um
gildi prestskosninga. En þegar úr
þessum ágreiningi hefir verið
skorið er þess að vænta að enilur-
skoðunarnefnd laga um veitingu
prestakalla geti unnið verk sitt,
en s.l. sumar skipaði ríkisstjórnin
slíka nefnd.
Þetta mál er þvi í sjálfheldu nú
á sama hátt og var á síðasta þingi,
þegar þessi þingsályktunartillaga
var lögð fram í hið fyrra sinn. Við
flutningsmenn þessarar tillögu,
ég ásamt 1. þm. Vesturlands og 5.
þm. Reykvikinga endurflytjum
því nú tillöguna í trausti þess, að
hún nái nú fram að ganga.“
Þingmenn
deila um
Blöndu-
virkjun
upp nýtt land á þessari afrétt.
Fullar bætur að öðru leyti hlytu
og að koma fyrir aðstöðumissi.
PJ sagði Blönduvirkjun stór-
mál, ekkí einungis fyrir byggðir
nyrðra, heldur þjóðina í heild.
Við megum ekki láta þröngsýni
og óraúnhæfar úrtölur spilla því
að stórmál nái fram að ganga, sem
vinna þarf að með rúmum aðdrag-
anda og yfirvegun — með lang-
tímasjónarmið byggðanna i huga.
Fullnaðarrannsókn fyrst —
heimildarákvæði síðar.
Þórarinn Þórarinsson (F) taldi
rétt að fuílrannsaka valost um
virkjun Blöndu 'áður en Alþingi
samþykkti virkjunarheimild. 1
því efni mætti Alþingi gjarnan
draga lærdóma af Kröfluvirkjun.
Núverandi orkuráðherra mætti
ekki um of feta i fótspor fyrir-
rennara sins í embætti (Magnús-
ar Kjartanssonar). ÞÞ taldi rétt
að fela rikisstjórninni að vinna
áfram að hönnun Blönduvirkjun-
ar og rannsóknum í þvi sambandi.
Þegar þvi væri lokiö væri hægt að
samþykkja málið i heild, ef niður-
stöður vísuðu þann veg.
ÞÞ vék að framkvæmdaaðila
Blönduvirkjunar. Norðurlands-
virkjun væri ekki á fót komin.
Hann benti á Landsvirkjun sem
beztan framkvæmdaaðila, ef til
kæmi, og æskilegt væri að nefna
hann í frumvarpinu. Annars væri
það stefna Framsóknarflokksins
að stofna bæri landsfyrirtæki, er
annast ætti alla orkuöflun í land-
inu.
Svar orkuráðherra.
Gunnar Thoroddsen orkuráð-
herra mælti nokkur orð til and-
svara. Hann drap á þá starfsvenju
Alþingis varðandi allar stærri
virkjanir, að fyrst færu fram for-
rannsóknir, sem leiddu í Ijós hag-
kvæmni valkosts, þann veg að
hægt væri að átta sig á stærð
virkjunar, stofnkostnaði og ekki
sízt orkutilkostnaði á framleiðslu-
einingu. Síðan væri fengin þing-
heimild til virkjunar áður en lagt
væri í lokakostnað könnunar og
hönnunar, sem væri nokkur.
Þannig hefði verið að farið
varðandi allar stærri virkjanir. —
Hins vegar er mér ljúft, sagði
GTh., að íhuga ábendingu ÞÞ um
aó feta ekki um of 1 fótspor fyrri
orkuráðherra (MKj), frá tíð
vinstri stjórnar, þvi þar talar ÞÞ
af reynslu og þekkingu. En þær
rannsóknir, sem eftir er að gera
við Blöndu hafa engin áhrif á
hagkvæmniniðurstöðu virkjunar-
innar, sem var sérdeilis jákvæð.
Rannsóknir, sem eftir eru, snerta
m.a. boranir varðandi
staðsetningu stöðvarhúss.
GTh. ræddi um framkvæmda-
aðilá ef til kæmi. Ef Norðurlands-
virkjun yrði ekki stofnsett mætti
hugsa sér Rafmangsveitur rikis-
ins sem framkvæmdaaðila. Lands-
virkjun væri helmingafélag
Reykjavikurborgar og ríkis um
orkuöflun á Suðvesturlandi.
Vafamál væri, hvort fyrirtæki,
sem Reykjaviurborg væri
helmingseigandi að, ætti að
standa að framkvæmdum í öðrum
landshlutum. Ef tilgreina ætti
annan framkvæmdaaðila en
Norðurlandsvirkjun teldi hann
eðlilegt að huga að RARIK. — En
sjálfsagt er að íhuga málefnaleg-
ar ábendingar ÞÞ varðandi
Blönduvirkjun i iðnaðarnefnd
deildarinnar, sagði ráðherra að
lokum.
Ragnar Arnalds:
Hærri
sköttun
á atvinnu-
rekstur
Ragnar Arnalds (Abl)
hefur lagt fram tillögu til þings-
álykítunar um endurskoðun
skattalaga. Tillagan felur í sér að
atvinnureksturinn i landinu
„greiði skatta af tekjum sínum og
veltu með eðlilegum hætti“. Að
óbeinir skattar verði lækkaðir. Að
skattur þyngist á „háum tekjum
og miklum eignum“ en „léttist"
af láglaunum. Að skattkerfið sé
einfaldað og innheimta og eftirlit
hert. í þessu skyni kjósi Alþingi 7
manna nefnd til „að undirbúa
fr-umvörp um breytingar á skatta-
lögum. Alagning á fyrirtæki verði
þyngd með breytingu á fyrningar-
reglum, sérstökum veltuskatti á
allan atvinnurekstur. Tekjur ein-
staklinga verði „skattlagðar jafn-
óðum og þær verða til. Sjúkra-
tryggingargjald afnumið og sölu-
skattur lækkaður. Fleiri viðmið-
anir eru nefndar sem vegvisir fyr-
ir nefnd þá, er tillagan gerir ráð
fyrir að kosin verði.
Albert Guðmundsson:
Verðlagshömlur hafa ekki
leitt til stöðugs verðlags
Stöðugleiki einkennir hinsvegar
verðlag í frjálsu markaðskerfi
Framsaga fyrir frumvarpi Verzlunarráðs ísl.
ALBERT Guðmundsson
(S) mælti i n.d. Alþingis sl.
miðvikudag fyrir frum-
varpi, sem hann flytur að
beiðni Verzlunarráðs ís-
lands um „Samkeppni,
verðmyndun og samruna
fyrirtækja“. AG gat þess að
í stjórnarsáttmála núv.
ríkisstjórnar væri ákvæði
um löggjöf af þessu tagi en
mál hefðu þokazt mjög
hægt áfram. Af þeim sök-
um hefði hann orðið við
beiðni Verzlunarráðsins
um flutning þessa frum-
varps, er unnið hefði verið
á þess vegum.
Forsaga málsins væri sú,
að Verzlunarráð Islands
hefði haldið viðskiptaþing í
máímánuði 1975. Á þing-
inu voru haldin nokkur
fræðileg erindi um hlut-
verk verzlunar og verð-
myndunar í frjálsu mark-
aðskerfi og þær rangsnúnu
verðlagshömlur, sem hér
væru við lýði. Viðskipta-
þingið hefði komizt að
þeirri niðurstöðu, að
nauðsynlegt væri að stuðla
að markaðsverðmyndun í
stað nefndaverðmyndunar,
sem svo hefur verið kölluð.
Semja þyfti löggjöf, sem
hefði þann tilgang að efla
samkeppni, banna sam-
keppnishamlandi við-
skiptahætti og veita mark-
aðsráðandi fyrirtækjum
aðhald í verðlagningu og
fjallaði um samkeppnis-
hætti og samruna fyrir-
tækja.
1 október 1975 ákvað Verzlunar-
ráð islands að skipa 5 manna
nefnd undir forystu "Þorvarðar
Albert Guðmundsson.
Elíassonar, viðskiptafræðings, tíl
að semja frumvarp um þetta efni.
I nefndinni voru auk hans:
Sveinn Snorrason hrl., Halldór
Jónsson, verkfræðingur, Jón J.
Ólafsson, lögfræðingur og Krist-
mann Óskarsson frá Kaupmanna-
samtökunum. Auk þess störfuðu
tveir starfsmenn Verzlunarráðs-
ins: Sigvaldi Þorsteinsson, lögfr.,
og Árni Arnason, rekstrarhagfr.,
með nefndinni.
AG sagði 40 ár siðan verðlags-
nefnd var skipuð. Síðan hafi ís-
lendingar upplifað samfellt verð-
bólguskeið: meðalhækkun verð-
lags 14% á ári. A sfðari árum,
þegar farið er að beita verðstöðv-
unum árum saman, keyri þó fyrst
um þverbak. Verðmynddunarhöft
og verðstöðvanir hafi ekki leitt til
stöðugs verðlags nema síður væri.
Verðmyndunarhöftin hafi að auki
slævt verðskyn almennings og
leitt til óhagkvæmni í atvinnu-
rekstri, dregið úr samkeppni, inn-
leitt ófrelsi og boðið heim spill-
ingu. Tími sé því til kominn að
innleiða hliðstætt verðmyndunar-
kerfi og sannað hafi gildi sitt
hvarvetna um Vesturlönd með
hófsamari verðþróun og stöðug-
leika gjaldmiðils. Samanburður
verðmyndunarkerfa þar og hér,
sem og verðþróunarárangur, segi
allt sem segja þarf í þessu efni.
AG gerði síðan grein fyrir
hvern veg Vesturlönd héldu á
þessum málum með samkeppnis-
löggjöf, er tryggði eðlilega sam-
keppni, og Verðmyndunarlög-
gjöf, sem hindraði óeðlilegar
hreyfingar verðlags og hamlaði
gegn verðbólgu. I því efni ríkti sá
skilningur víðast að sá aðili, er
þolir tap eða ber hagnað af
rekstri, verði að bera ábyrgð á
verðákvörðunum. Fjallaði AG um
lögg'jöf ýmissa landa, i Norður- og
Vestur-Evrópu, Bandarikjunum
og Kanada og Japan um þetta
efni, í samanburði við fyrirkomu-
lag hér.
AG sagði að í tillögum frum-
varpsins væri að hluta til stuðzt
við nýleg v-þýzk lög Megin-
áherzla er lögð á að skapa þær
markaðsaðstæður sem líklegastar
.eru til að fóstra eðlilegt og æski-
legt viðskiptalíf með þjóðarhags-
muni i huga. í frumvarpinu er þó
ekki tekið tillit til sérhæfðra
hópa, sagði hann, stétta eða land-
svæða. Við samningu þeirra er
heldur ekki tekið tillit til þess,
hvað ætla mætti að væri pólitísk
málamiðlun, heldur eingöngu sett
fram þau sjónarmið, sem talin
voru réttust. Þó má nefna undan-
tekningu um meðferð verðlags-
mála landbúnaðarafurða og
sjávarafla, en ekki þótti fært að
breyta meðferð þeirra mála. Smá-
söluveró landbúnaðar er að vísu
fært frá 6-manna nefnd en fyrir-
komulag ákv. heildsöluverðs land-
búnaðarafurða og sjávarafurða er
óbreytt. Þetta táknar þó ekki að
núverandi fyrirkomulag sé æski-
legt.
Að lokum rakti AG einstakar
frumvarpsgreinar og lét i ljós þá
von að frumv. fengi skjóta og
góða meðferð i nefnd og meðför-
um þingsins.