Morgunblaðið - 04.02.1978, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. FEBRUAR 1978
33
Rafmagnsbilar hafa um tugi ára
verið í notkun, en aldrei náð þeirri
útbreiðslu, sem margir telja æski-
lega
Kostir slíkra bíla eru að þeir valda
ekki mengun, eru hljóðlátir, liðlegir í
mikilli umferð og spara hina dýr-
mætu olíu Ókostir eru hinsvegar að
orkan, sem þeir flytja með sér, þ.e
raforka á geymum, nægir ekki til
langs aksturs. því rafgeymarnir
þyrftu þá að vera mjög stórir og
yrðu þá of fyrirferðamiklir og þungir
fyrir hagkvæman rekstur Þessi bíla-
tegund hefur því ekki náð mikilli
útbreiðslu, framleiðsla þeirra lítil og
kostnaðarverð þá of hátt í sam-
ORKA & TÆKNI
eftir VALGARÐ
THORODDSEN
keppni við benzin- og disilbila Þó
eru rafmagnsbilar, að nokkru
magni, notaðir til sendiferða, fólks-
og vöruflutninga innanbæjar
Nú hefur breska orkumálaráðu-
neytið ákveðið að beita sér fyrir
ýtarlegri könnun á þessum málum, i
þeirri von að takast mætti að auka
notkun þeirra
Ráðuneytið hefui veitt riflegan
styrk til kaupa á 62 slikum raf-
magnsbilum, gerðum fyrir innan-
bæjarakstur Bilarnir verða afhentir
opinberum fyrirtækjum og einka-
fyrirtækjum, sem kosta rekstur
þeirra, en sú skylda fylgir að viðtak-
endur flytji samræmda dagbók i 2 ár
um allt sem varðar rekstur þeirra, en
þar eru sérstakir liðir sem einkum
varða samkeppmsaðstöðu þeirra við
benzin- og disilbila Slikum dag-
bókarskýrslum verður að skila reglu-
lega til Rannsóknarstofnunar flutn-
inga — og vegamála rikisins
50ára
aldurs-
munur
Gæzlan við Dalavatn.
Olíuflutninga-
skip til sölu
Hér fylgja myndir af tveimur raf-
orkuverum í Svíþjóð. Aldursmunur
þeirra er 50 ár Hið eldra sá dagsins
Ijós árið 1924, en hið yngra árið
1974
50 ár er ekki langur timi veraldar-
sögunnar, en þó hefur á þessum
stutta tima orðið gjörbylting á lifnað-
arháttum manna. Um siðustu alda-
mót gátu menn lifað við orku skepn-
unnar einnar, en nú færi allt i rúst ef
vélaorkuna skorti.
Margir velta vöngum um það.
hvað við taki þegar þekktar orkulind-
ir verði þurrausnar Sumir eru bjart-
sýnir og leggja tröllatrúnað á kjarn-
orkuna, en aðrir bölsýnir, en treysta
þá helst á sólina og almætti hennar,
enda hefur sá hnöttur verið dýrkað-
ur og á hann trúað allt aftur i gráa
forneskju.
Hvað um það, litla stöðin við
D lavatn stendur fyrir sínu, þrátt
fyrir aldurinn, og henni er enn spáð
mörgum lifdögum — hún muni
skapa Ijós og yl löngu eftir að hin
50 árum yngri kjarnorkustöð við
V arúðarráðstaf anir
vegna kjamorkuvera
ávalt háður erlendum þjóðum um
flutninga til landsins á þessum
nauðsynlega orkugjafa?
Það er nú all langt um liðið siðan
landsmenn tóku sjálfir að sér flutn-
inga til og frá landinu, og stofnað
var fyrirtæki, sem i heiðursskyni
hlaut viðurnefnið Óskabarn þjóðar-
Kjarnorkuverið við Hringháls. Byggt árið 1 974.
Gæzlan við Hringháls.
Vatnsaflstöðin við Dalavatn. Byggð árið 1 924.
í norskum fréttamiðlum er mikið
rætt og ritað um erfiða afkomu
hinns geysistóra skipaflota Norð-
manna, sérstaklega að því er varðar
oliuflutningaskipin. Samdráttur i
þeirri atvinnugrein stafar af mörgum
ástæðum, og má þar m.a. nefna
opnun Súesskurðarins, aukinn flutn-
ing oliu eftir leiðslum á landi og á
sjávarbotni. þátttöku fleiri landa i
flutningum með risaskipum, og að
lokum það að oliufélögin sjálf ann-
ast þessa flutninga í æ rikara mæli
Það eru aðallega hin risastóru
skip, sem eiga i miklum fjárhagsörð-
ugleikum, þó einnig nokkur minni
gerðar, og hefur mörgum þeirra
lagt, vegna verkefnaskorts og erfiðr-
ar samkeppnisaðstöðu Skýrslur
telja að nú sé svo komið að í öllum
heiminum liggi um 35 milljónir
tonna oliuskipa bundin við festar —
verkefnalaus.
Samband skipaeigenda tekur sem
dæmi um hinn þrönga kost útgerð-
arinnar að söluverð 100.000 tonna
skips, byggt árið 1966, sé nú að-
eins 4% af þvi verði sem fékkst fyrir
það árið 1973. Ennfremur að á s I.
ári einu hafi söluverð notaðra skipa
lækkað um 30 til 60%, eftir tegund-
um þeirra.
Norðmenn verða þá ýmist að
leggja stórum hluta skipa sinna, og
bíða betri tíma, eða selja þau fyrir
örlitið brot af kostnaðarverði
Vandamálið er þó ekki leyst með
slíkum aðgerðum, því atvinnuleysi
Orkumálaráðherra Bretlands afhendir forstjóra ríkisrafveitnanna lyklana
að fyrsta rafmagnsbilnum, sem ætlaður til tilrauna um hagkvæman
rekstur slikra farartækja.
Rafmagnsbílar
Hringháls verði kominn undir græna
torfu
í Dalakofanum er vélaaflið aðeins
0,2 MW , en í Hringhálsinum 820
MW Nú er verið að endurbæta
aðfærsluæð litlu stöðvarinnar, en
það er ekki gert til þess eins að
viðhalda gömlum minjagrip, heldur
engu síður vegna þess að það er
talið fjárhagslega hagkvæmt, við si-
vaxandi verðhækkanir á hverskonar
eldsneyti Hér þarf þti engin Torfu-
samtök til verndunar gamalla bygg-
inga
Nú er skipstjórinn hættur að sigla um höfin, en stjórnar aðeins léttabátn-
um í gæzlu olíuskipanna við festar.
Síðan er mikið vatn runnið til
sjávar, og nú höfum við um langan
tima lifað á orkuöld Skip óskabarns-
ins nota olíu í rikum mæli, fiskveiðar
okkar myndu stöðvast ef oliu skorti,
landbúnaður hverfa aftur i tímann,
flutningar á landi og i lofti geyspa
golunni og allmargir myndu skjálfa
af kulda — ef stöðvun yrði á oliu-
flutningum til landsins.
Fyrir um 20 árum var til islenskt
oliuflutningaskip, Hamrafell, i eigu
Oliufélagsins h.f. og S.Í.S. Það varð
eftir skamman tíma selt úr landi, og
mun þar m.a hafa skort fjárhags-
grundvöll i samkeppni við erlend
skipafélög á frjálsum markaði
A þeim timum var flutningskostn-
aðurinn mjög tilfinnanlegur þáttur i
heildarverði oliunnar hingað komin
Nú er þetta gjörbreytt Olíuverð frá
upprunalöndunum hefur, svo sem
kunnugt er, hækkað geysilega á
undanförnum fáum árum, og enn er
spáð hækkun á næsta leyti. Flutn-
ingskostnaðurinn er að verða æ
minni þáttur i heildarverðinu, og
enn minni verður hann, ef tekin
verða upp kaup frá næstu nágrönn-
um okkar, svo sem rætt hefur verið
um Þá kemur það auk þess til að
sum oliuskip munu vera hönnuð til
flutnings einnig á öðrum varningi en
oliu, og kunna þá að verða mögu-
leikar á notkun sliks skips til útflutn-
mgs á framleiðsluvörum okkar
Fjárhagsgrundyöllur íslensks oliu-
skips ætti að vera annar nú og betri
en fyrir 20 árum, og ef þetta er
einnig skoðað sem öryggismál fyrir
atvinnuvegi okkar og afkomu, væri
ekki úr vegi að virkja framtak og
framsýni á slikum vettvangi
skapast hjá sjómönnum og hjá enn
fleiri starfsmönnum skipasmiða-
stöðvanna. Hér hefur ríkið orðið að
hlaupa undir baggann, og veitir það
styrki til áframhaldandi nýsmiða
Sama vandamál er víða i öðrum
löndum. Eitt þeirra er Japan, en þar
hefur floti olíuskipanna aukist einna
mest á undanförnum árum. Japanir
fara ekki ávalt troðnar slóðir í lausn
vandamála, en vandi þeirra er þó
öllu meiri en Norðmanna, því skips-
hafnir þeirra hafa æviráðningu, að
þvi er fréttir herma Nú mun jap-
anska stjórnin hafa ákveðið að draga
úr framboði til oliuflutninga með því
að festa um 5 milljónir tonna þeirra
sem geymslurými fyrir hráolíu Hér
er um að ræða 25 skip, hvert þeirra
um 200 000 tonn, og verður þeim
lagt við festar i flóum og fjörðum
Nokkur hætta er þó talin á að þetta
valdi andstöðu umhverfisverndar og
fiskimanna, og kemur þá til greina
að leigja einhvern flóa annars lands
til geymslu skipanna og farms
þeirra. Hér slá Japanir tvær flugur í
einu höggi, því annars vegar halda
þeir skipaflota sínum, og hins vegar
safna oliuforða til vara, en það hlýt-
ur að vera mikils virði fyrir þetta
iðnþróaða en oliusnauða land
Nú mætti sigla aftur til norður-
slóða — til íslands
Hvað sem okkar virkjanamálum
líður, vatns- og jarðvarmavirkjunum.
þá þurfum við um ómælda framtið á
oliu að halda. Er þá viturlegt að vera
17. október s.l. voru liðin 2 1 ár
síðan fyrsta kjarnorkuverið til al-
mennrar raforkuframleiðslu var tekið
i notkun Það var i Bretlandi, en
orkuverið nefnist Calder Hall. Stærð
þess, fullvirkjað, varð um 200 MW
Síðan hafa verið byggð mörg
kjarnorkuver í Bretlandi, og nú er
svo komið að 1/6 hluti allrar raf-
orku landsins er framleidd i slikum
orkuverum, en skýrslur herma að
þar sé sú raforka 40% ódýrari en frá
oliukynntum stöðvum og 30% ódýr
ari en frá kolakynntum
Víða um lönd hefur gætt mikillar
andstöðu gegn byggingu kjarnorku-
vera, vegna hættu, sem sumir telja
stafi frá þeim, svo og hættu frá
úrgangsefnum þeirra. Þessa ótta
hefur þó ekki gætt í Bretlandi. svo
áberandi sé, en víða um lönd hefur
það valdið hörðum deilum og átök-
um
Þótt ekki sé vitað um nein alvarleg
slys eða tjón af völdum þessara
orkuvera, hefur á siðari árum margt
verið gert til að auka öryggi við
rekstur þeirra. Sviar hafa haldið
þjálfunaræfingar með starfsmönn-
um sinna stöðva, til aðgerða í slysa-
tilfellum, og auk þess eru þeir nú
komnir á fremsta hlunn með fram-
kvæmd áætlunar um geymslu úr-
gangsefna i sérhönnuðum hylkjum,
varðveittum i klettagöngum djúpt í
jörðu
Nýlega var tekin i notkun sérstök
þjálfunarstöð í Bretlandi fyrir gæzlu-
menn kjarnorkuvera. Stöð þessi er
mjög fullkomin. en i henni er einnig
búnaður til æfinga um aðgerðir við
óvæntar aðstæður, sem skjótra við-
bragða þarf við, en búnaður þessi
eftirlíkir ákveðin tilvik, hliðetætt því
sem notað er við reglubundna þjálf-
un flugmanna.
Þjálfunarstoð bresku rikisrafveitnanna fyrir gæzlumenn kjarnorkuvera.