Morgunblaðið - 12.03.1978, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. MARZ 1978

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur. Reykjavík.
Haraldur Sveinsson
Matthias Johannessen.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjöm GuSmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10100.
Aðalstræti 6. simi 22480.
Áskriftargjald 1 700.00 kr. é mánuBi innanlands.
í lausasölu 90 kr. eintakið.
Mildandi
ráðstafanir
Iþeim umræðum, sem fram
hafa farið um efnahagsráð-
stafanir ríkisstjórnarinnar
hefur athygli að vonum beinzt
mest að þeim þáttum, sem
varða skerðingu kaupgjalds-
vísitölu. Hins vegar hafa þær
ráðstafanir, sem gerðar voru
til þess að milda þessa skerð-
ingu fallið í skuggann. Ekki er
úr vegi að rifja þær upp enda
eru þær til marks um vilja
ríkisstjórnarinnar til þess að
draga úr áhrifum vísitölu-
skerðingar á hag þeirra, sem
við lökust kjör búa.
í löggjöfinni um efnahags-
ráðstafanir eru ákvæði um
lágmarksverðbætur á laun,
sem miða að því að tryggja, að
yísitöluskerðingin komi ekki
fram af fullum þunga gagnvart
þeim, sem lægstar tekjur hafa.
Með þessum hætti er sérstakt
tillit tekið til þeirra lakast
settu.
Þá gerir löggjöfin ráð fyrir
tvenns konar aðgerðum til þess
að styrkja kaupmátt ráð-
stöfunartekna heimilanna.
Barnabætur eru hækkaðar um
5%, sem léttir skattbyrði
barnmargra fjölskyldna. Jafn-
framt er vörugjald lækkað úr
18% í 16%, sem dregur úr
hækkun vöruverðs vegna
gengisbreytingar en þetta
hvort tvegrja þýðir þúsund
milljón króna tekjutap fyrir
ríkissjóð.
Bætur almannatrygginga
munu hækka í samræmi við
kaupgjald og á sömu dögum en
tekjutrygging og heimilisupp-
bót hækkuðu hinn 1. marz sl.
umfram launahækkanir. Þann-
ig hækkuðu allar bætur al-
mannatrygginga um síðustu
mánaðamót um 5,5% en tekju-
trygging og heimilisuppbót
hækkuðu um 7,5%. Eftir jjess-
ar hækkanir verða hámarks-
bætur einstaklings rúmiega 73
þúsund krónur á mánuði en
hámarksbætur hjóna verða
tæplega 128 þúsund krónur á
mánuði.
Loks var sú ákvörðun tekin
með efnahagsráðstöfunum
ríkisstjórnarinnar að auka
niðurgreiðslur um 1300
milljónir króna. Allar þessar
mildandi ráðstafanir þýða, að
kaupmáttur ráðstöfunartekna
heimilanna eykst um tæplega
1 Vt % frá því sem annars hefði
orðið. Með þessum aðgerðum
er að því stefnt, að kaupmáttur
ráðstöfunartekna á mann á
þessu ári verði mjög svipaður
því og hann varð á síðasta ári
eða nær því jafnmikill og hann
varð mestur á árinu 1974 en
eins og menn muna stóðst sá
kaupmáttur ekki nema
skamma hríð. Nú er hins vegar
von til, að hann verði varan-
legri.
Eins og sjá má hefur ríkis-
stjórnin lagt áherzlu á að
draga úr áhrifum vísitölu-
skerðingar á þá, sem við lökust
kjör búa, láglaunafólk og þá
sem njóta hámarksbóta al-
mannatrygginga. Er þetta í
samræmi við þá grundvallar-
stefnu, sem jafnan hefur verið
fylgt af ríkisstjórnum, sem
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
átt hlut að, að bæta kjör
Bersýnilegt er, að þær
ólöglegu verkfallsaðgerð-
ir, sem ASÍ og BSRB stóðu
fyrir um síðustu mánaðamót
hafa valdið miklu umróti
innan launþegasamtakanna
sjálfra. Á aðalfundi Verzlunar-
mannafélaga Suðurnesja fyrir
skömmu var samþykkt álykt-
un, þar sem því var beint til
Landssambands ísl. verzlunar-
manna að það segði sig úr ASI,
þar sem verzlunarmenn hefðu
náð minni árangri í kjarabar-
áttu eftir inngöngu í ASÍ en
áður.
Athyglisvert er, að öll
verzlunarmannafélögin munu
greiða til ASÍ nokkuð á annan
tug milljóna, þen það fé er m.a.
notað til þess að greiða her-
kostnað ASÍ í pólitískri her-
þeirra, sem við bágastan hag
búa. En reynslan hefur hins
vegar sýnt, að það er hægara
sagt en gert og valda því fyrst
og fremst aðstæður innan
verkalýðshreyfingarinnar, sem
hvað eftir annað á undanförn-
um árum og áratugum hafa
komið í veg fyrir, að hægt væri
að bæta hag láglaunafólks
umfram aðra.
ferð þess gegn ríkisstjórninnf
Á fulltrúaráðsfundi Starfs-
mannafélags Reykjavíkurborg-
ar fyrir skömmu var einnig
samþykkt tillaga þess efnis, að
athugað yrði um stofnun Sam-
bands bæjarstarfsmanna og
jafnframt, að athugað yrði,
hvort slíkt samband ætti að
eiga aðild aÚ BSRB. Stars-
mannafélag Reykjavíkurborg-
ar og önnur félög bæjarstarfs-
manna greiða stórar fjárhæðir
til BSRB en það fé er m.a.
notað til þess að greiða her-
kostnað BSRB-forystunnar í
pólitískum hernaði hennar á
hendur ríkisstjórninni. Skilj-
anlegt er, að launþegar velti
því fyrir sér, hvort þeir eigi að
leggja fram fjármuni í þessu
skyni.
Umrót í launþega-
samtökum
Rey kj aví kurbréf
Laugardagur 11. marz^
Að leiðarlokum
Karl Kristjánsson, fyrrum al-
þingismaður, er genginn til feðra
sinna. Hann var farsæll forystu-
maður í héraði sínu, enda naut
hann vinsælda og náðu þær langt
inn í raðir þeirra, sem voru á
öndverðum meiði við hann í
stjórnmálum. Hann var hæglátur
maður, dagfarsprúður og kurteis,
en fastur fyrir, ef því var að
skipta. Hann átti hvað mestan
þátt í, að sveitungar hans gátu
haldið í horfinu, þegar kreppan
skall á, og ekki síður þegar hann
var sparisjóðsstjóri á Húsavík og
síðar bæjarstjóri og tók að ráða
fram úr málefnum þessa vinalega
höfuðstaðar Suður-Þingeyinga.
Karl var atkvæðamikill nefndar-
maður á þingi og hverju máli var
vel borgið, sem hann tók að sér.
Hann var þingmaður Framsóknar-
flokksins og naut virðingar í
þinginu, enda friðsæll maður og
forðaðist deilur að óþörfu. Síðustu
árin var Karl Kristjánsson for-
maður Almenna bókafélagsins,
sem er ein sterkasta stoðin í
menningar- og þjóðmálabaráttu
lýðræðisflokkanna, og gekk hann
mjög upp í því starfi, enda hafði
hann yndi af fögrum bókmenntum
og öllu því, sem til menningar
horfði. Sem betur fer sér þess
einnig stað, nú þegar hann er
horfinn af sjónarsviðinu, ekki
síður en starfa hans að stjórnmál-
um.
Annar sérstæður Islendingur er
nú einnig allur, Snæbjörn Jónssön,
rithöfundur og bóksali. Hann lét á
sínum tíma mikið að sér kveða,
skrifaði fjölda greina um menn-
ingarleg efni og þá helzt gamlar
bókmenntir íslenzkar og enskar og
önnur efni af svipuðum toga. Hann
stofnaði merka bókaverzlun, sem
átti rætur í þessum áhuga hans.
Hann lagði ungur ást á brezka
menningarhefð og reyndi eftir
beztu getu að kynna hana hér á
landi, en gróin og hefðbundin
íslenzk menning stóð hjarta hans
þó næst og sýndi hann það í verki,
m.a. með fagurri útgáfu af ijóðum
Gríms Thomsens, svo að dæmi sé
nefnt. Sjálfur var Snæbjörn hag-
orður vel og gaf út ljóðmæli, auk
ritgerða sinna. Verk hans voru
eins og hann sjálfur: nokkuð utan
við alfaraleið, en þó nógu sérstæð
til að eftir þeim væri tekið.
Lærum af
þeim sem
betur kunna
Margir hafa áreiðanlega rekið
augun í fyrirsögn á frétt nýlega,
þar sem.segir eitthvað á þessa leið:
I Sviss hækkar allt nema verðbólg-
an. Þar í landi er verðbólgan nú
um 17r á ársgrundvelli og í
Þýzkalandi mun hún vera undir
67r. Víðast annars staðar hefur
verið reynt að stemma stigu við
verðbólgu, s.s. í Bretlandi, Dan-
mörku og víðar og hefur þessum
nágrannaþjóðum okkar orðið tals-
vert ágengt í þeim efnum, a.m.k.
munu Bretar vera komnir um eða
undir 15''/< verðbólgu, en voru með
um 30 '7, dýrtíð, þegar verst
gegndi, eins og menn muna. I
þessum löndum hafa allir lagzt á
eitt um að draga eins úr yerðbólg-
unni og frekast er unnt, enda gera
menn sér grein fyrir því, hvaða
skaðvaldur hún getur orðið, þegar
hún er komin yfir 10%, svo að ekki
sé talað um mikla verðbólgu eins
og hér, en hún veldur því m.a. að
kostnaðurinn við útflutningsfram-
leiðslu okkar er orðinn svo mikill,
að verðlag á erlendum mörkuðum
stendur ekki undir að greiða
þennan kostnað. Okkur er því
lífsnauðsynlegt, að unnt sé að
draga úr yerðbólgunni. Nauðsyn-
legt er, að allir leggist á eitt um
að þrýsta henni niður, svo að unnt
sé t.a.m. að reka frystihúsin
hallalaust, halda fullri atvinnu, ná
viðskiptajöfnuði við útlönd og
halda kaupmætti ráðstöfunar-
tekna, en það er eitt mesta
hagsmunamál launþega í landinu.
Forystumenn launþegasamtaka
ættu ekki sízt að leggja hér hönd
á plóginn í stað þess að efna til
ólöglegra eða pólitískra verkfalla,
sem að sjálfsögðu eru illa þokkuð
ekki sízt af launþegum.
Hér að framan var minnzt á
Þjóðverja og hvernig þeim hefur
tekizt að halda verðbólgunni undir
6% , og flestijm er kunnugt um þær
ráðstafanir í efnahagsmálum, sem
Svisslendingar hafa gert til að
koma í veg fyrir að eigin gjaldmið-
ill hækkaði svo mikið, að sviss-
neskar vörur yrðu ekki samkeppn-
isfærar á heimsmarkaði. Forsenda
þess er að sjálfsögðu, að verð á
svissneskum vörum sé sem hag-
stæðast. Svisslendingar vita, að
ekkert er eins nauðsynlegt og
halda niðri verðbólgu í landinu, ef
þeim á að vera unnt að standast
samkeppni á heimsmarkaði. En ef
það tekst ekki, dregur að sjálf-
sögðu úr útflutningi, framleiðslu-
fyrirtæki stöðvast og atvinnuleysi
blasir við. Þeir tvínóna ekki við að
gera þær ráðstafanir, sem þarf til
þess að búa eins vel að útflutnings-
framleiðsl'u þeirra og nauðsynlegt
er. Og þeim hefur tekizt þetta ekki
síður en Þjóðverjum, einmitt
vegna þess, að almenningur í
landinu veit, hversu fáránlegt það
er að grafa undan útflutnings-
verzluninni með kapphlaupi milli
kaupgjalds og verðlags, sem leiðir
ekki til annars en gífurlegrar
verðbólgu, útflutningsbrests og
atvinnuleysis.
Þær þjóðir, sem hér hefur verið
minnzt á, þekkja verðbólgudraug-
inn af eigin raun. Engin þjóð hefur
t.a.m. farið eins illa út úr verð-
bólgu og Þjóðverjar, enda hefur
engum tekizt betur að halda
verðbólgunni í skefjum en þeim, ef
Svisslendingar einir eru undan-
skildir. Þjóðverjar hafa kynnzt
því, hvernig verðbólgan hefur
grafiö undan öllu efnahagslífi
þjóðarinnar og leikið einstakling-
ana svo grátt, að menn urðu að
eiga hestvagn af peningum til að
greiða eina máltíð; í verðbólgunni
miklu í Þýzkalandi varð allt að
engu, peningar urðu vita verðlaus-
ir, fátækt og örbirgð urðu alls
ráðandi. En í- krakkinu voru
Þjóðverjar bólusettir fyrir þessum
vágesti og búa þeir enn að þessari
bólusetningu og mundu t.a.m.
aldrei taka þá áhættu, sem Islend-
ingar hafa gert í kaupgjalds- og
efnahagsmálum á þessum síðustu
og verstu tímum. Þjóðverjar vita,
að án efnahagslegs sjálfstæðis er
sjálfstæði landsins eins og hvert
annað pappírsgagn.
Veröld sem var
— eða hvað?
Fáir eða engir hafa skrifað eins
vel um verðbólguna í Þýzkalandi
og Austurríki og Stefan Zweig í
sjálfsævisögú sinni, Veröld sem
var. Þessi einstæða bók Zweigs er
eitt af gullaldarritum okkar tíma
og ættu menn að lesa hana
spjaldanna milli sér til fróðleiks
og þroska, ekki aðeins kaflana um
verðbólguna, heldur allt sem þar
stendur. En hér er ástæða til að
vitna í verðbólgukaflana og reyna
með því móti að minna menn á, til
hvers óðaverðbólga getur léitt,
enda er fátt betra til lærdóms og
viðmiðunar en dæmi úr raunveru-
leikanum, eins og hann hefur
verið. Það getur verið, að einhverj-
ir íslendingar fari að hugsa um
ástandið í verðbólgumálum hér á
landi, ef við rifjum upp nokkur
atriði úr fyrrnefndri bók Zweigs.
Hann segir m.á. „Fyrsta merki
vantrúar á gjaldmiðilinn var það,
að slegin m.vnt hvarf úr umferð,
því að mönnum fundust kopar- og.
nikkelpeningar hlutkenndara
verðmæti en prentpappír. Eftir
formúlu Mefistofelesar lét ríkið
seðlaprentverk sín keppast við að
framleiða sem allra mest af
siíkum gervipeningum, en hafði þó
ekki við verðbólgunni. Þá fór hver
bær og að lokum sérhvert þorp að
gefa út „haliærispeninga", sem
menn litu ekki við í næstu þorpum
og var seinna blátt áfram fleygt,
er verðleysi þeirra varð deginum
ljósara. Hagfræðingur, sem gæti
lýst í lifandi dæmum þróun
verðbólgunnar í Austurríki og
Þýzkalandi, gæti áreiðanlega
skrifað bók, er tæki hverri skáld-
sögu fram um fjöruga frásögn, þvi
glundroðinn tók á sig æ fáránlegri
myndir. Seinast vissi enginn verð-
gildi neins. Verðlagið tók loftköst
eftir geðþótta seljenda. Hjá glúrn-
um kaupmanni, sem hafði hækkað
verðið, gat eldspýtustokkur kostað
tutttugu sinnum meira en hjá
öðrum heilbrigðari, sem seldi vöru
sína grandalaus á verðinu frá
deginum áður. En hinn síðari
hlaut þau laun ráðvendni sinnar,
að búð hans tæmdist á svipstundu,
því fiskisagan flaug og allir
brugðu við’ og keyptu hvaðeina,
sem falt var, hvort sem þá
vanhagaði um það eða ekki.
Gullfiskar eða sjónaukaskrifli
taldist jafnvel til „vörú“ og allir
vildu vöru fremur en pappír.
Hlálegast var ósamræmið varð-
andi húsaleigu, en þar hafði
stjórnin bannað alla verðhækkun
til hagsbóta fyrir leigjendur, sem
voru allur þorri manna, en til
tjóns fyrir húseigendur. Ársleiga
eftir meöalíbúð varð bráðlega