Morgunblaðið - 13.05.1978, Side 1
Laugardagur
13. maí 1978
Bls. 33—64
Begin og Sadat. Myndin var tekin sunnudaginn 20. nóvember í Jesúsalem. Þá voru vonir margra
um frið í Mið austuriöndum bjartari en áður.
Jóhanna
Kristjónsdóttir:
Fjórtánda dag maímánaðar
fyrir þrjátíu árum lýstu Gyðing-
ar í Palestínu yfir stofnun
Ísraelsríkis. Þess minnast
ísraelar nú með hátíðahöldum.
Fáeinum klukkustundum eftir
að þeir höfðu á sínum tíma gefið
út sjálfstæðisyfirlýsinguna hófu
Arabaríki árás á nýja ríkið. Þau
átök voru hörð og stóðu í
nokkrar vikur. Gyðingar voru
vanbúnir að öllu leyti nema því,
að þeir höfðu í sér þá óbilandi
sannfæringu að þeir væru loks
eftir allar þessar aldir komnir
heim til Zions og þeir töldu öllu
skipta að verja tilverurétt sinn.
Ýmsar þjóðir, t.d. Islendingar,
viðurkenndu ríkið og þar á
meðal voru bæði Bandaríkin og
Sovétríkin. En bandarískur
stuðningur var þá ekki orðinn
jafn afgerandi og hann varð
seinna og auk þess töldu stofn-
endur ríkisins að Bretar, sem
höfðu farið með umboðsstjórn í
Palestínu í þrjá áratugi á
undan, væru Aröbum vilhallari,
Þó stóðu Gyðingar af sér árás-
ina á svo magnaðan hátt að
Arabar áttu ekki annars kost en
sætta sig við vopnahlé, sem
komið var á fyrir meðalgöngu
Folke Bernadotte greifa eins og
frægt varð. En sá biti sem
Israelar urðu að kyngja var að
vísu stór, og er þar einkum átt
við skiptingu Jerúsalem. Vikum
saman vörðust Gyðingar í
gamla borgarhlutanum.
Frásagnir af þessari andspyrnu
minna um sumt á lýsingar á
Gyðingauppreisninni í Varsjá.
Þarna í gömlu borginni háðu
nokkur þúsund Gyðingar bar-
áttu sína, innikróaðir, matar-
lausir, vatnslitlir og nánast
vopnlausir, við ofurefli jór-
danskra hermanna. Að lokum
urðu þeir að láta undan síga.
Um svipað leyti var Tel Aviv
hrjáð af loftárásum egypzkra
orrustuvéla. En vopnahlé var að
nafninu til samið. Og Jerúsalem
var skipt við mikinn harm og
trega Israela. I nítján ár var
þeim meinaður aðgangur að
þessum borgarhluta, sem er
Gyðingum, jafnt sem kristnum
mönnum og múhameðstrúar-
mönnum, einna helgastur staða.
Með því var eins og hluti af
þjóðarsál þeirra væri numinn
brott. Það mætti kannski gera
þetta skiljanlegt með því að
líkja því við, að Islendingar yrðu
að afsala sér Þingvöllum og
fengju ekki að stíga þar fæti.
Þetta urðu Gyðingar að þola
og miklu meira næstu árin eftir
sjálfstæðisyfirlýsinguna. Ovinir
við hvert fótmál, styrjaldir hvað
eftir annað. Yfirlýst stefna
fjandmanna þeirra var útrým-
ing Israelsríkis og ómæld
hryðjuverk voru unnin í ísrael i
nafni þeirrar hugsjónar.
En auk þess aö lifa af og verja
hendur sínar stefndu Gyðingar
einnig að því að byggja upp
velferðarríki í vestrænum stíl,
og þar fengju Gyðingar allra
landa hrjáðir og ofsóttir um
aldir að eiga sér athvarf. Og það
er í minnum haft og segir m.a.
frá því í bók Goldu Meir, að
daginn eftir sjálfstæðisyfir-
lýsinguna þegar fólk var hætt að
dansa á götum úti vegna loft-
árása egypzkra flugvéla, þá
lagðist skip að bryggju í Tel
Aviv með fyrstju löglegu inn-
flytjendurna til ísraels. Jerúsal-
em var í herkví, leiðin milli
börganna lokuð. En samt var
þetta hátíðleg stund og gnýr
orrustuvélanna megnaði ekki að
rjúfa þann hátíðleika.
Það eru ekki allir á einu máli
hvað varðar Ísraelsríki. En
engum blandast hugur um, að
fáar þjóðir hafa gert jafn mikið
á jafn fáum árum. Ibúafjöldinn
hefur fjórfaldast og það hefur
tekizt með ofurmannlegum
dugnaði að útvega flestum þeim
milljónum vinnu sem hafa leitað
til ísraels síðan ríkið var
stofnað. Hebresku tala allir;
jafnt gamalmenni sem ungbörn
eru við komuna til landsins sett
á skólabekk. Og þeir hafa leitt
vatn yfir eyðimörkina og ræktað
hana svo að hún er að gróa upp,
þar sem áður voru dauðir
sandar eru nú akrar. Þeir hafa
byggt nýjar borgir og stækkað
þær gömlu, byggt hafnir, steypt
vegi um gervallt landið, komið
upp flugvöllum. Um menntun
þarf ekki að fara mörgum
orðum, hún er ámóta og þar sem
bezt gerist.'Listir og menning
óvíða á hærra stigi, ótal söfn,
listakólar, tónlistarakademíur,
Barenboim, Perlman eða
Zuckerman eru daglegir gestir í
Israel. Allir eiginleikar gyðing-
legrar snilligáfu virðast hafa
sameinazt í þessu landi. Meira
að segja fóru þeir svo á dögun-
um létt með að vinna söngva-
keppni sjónvarpsstöðva eins og
alkunna er. Svo að þeir eru ekki
einvörðungu í klassíkinni.
Allt hefur þetta gerzt í skjóli
Kannski eru Mið-
austurlönd bólstaður
kraftaverka... eitt
þeirra kom Sadat til
að fara til Jerúsalem
— kanrtski það nœsta
komi vitinu fyrir Begin
ógnunarinnar. Með aðra hönd-
ina nánast á byssunni alla tíð.
Sú stund hefur varla runnið upp
yfir Israei þessi þrjátíu ár, að
styrjaldar— eða hættuástand
teldist ekki vera á næstu grös-
um. Það er að vísu fráleitt að
halda því fram, að þann tíma,
sem leið frá samþykkt Balfour-
samþykktarinnar uni Palestínu
pg til ársins 1948, er sjálfstæði
Israels varð að veruleika, hafi
friður ríkt. Kynslóð tók við af
kynslóð einnig þá án þess að vita
hvaö það var að lifa í friði.
Margir ísraelar telja styrjaldar-
ógnunina hluta af arfleifðinni.
En þó er hvergi lífið dýrmætara
einstaklingnum en í ísrael. Og
kannski vegna þess hve þeir
hafa næma og skýra skynjun á
því hversu mjög þeir mega
þakka fyrir hverja stund. Þó eru
þeir ekki þunglyndir né beizkir,
öllu heldur að þeir hafi sætt sig
við þetta hlutskipti og tekið
örlögum sínum af æðruleysi.
Séu þetta örlög okkar, þá látum
svo vera. . . Og síðan kom
Anwar Sadat — sem af himnum
sendur. Þó að Messias hefði
stigið niður af himni, hefði hann
ekki vakið meiri undrun og
gleði. Friður sem hafði virzt svo
órafjarri, var allt í einu innan
seilingar. Það trúði enginn því
kraftaverki sem fólk varð vitni
að.
En svo dofnaði þessi ljómi
nóvemberdaganna, ekki allt í
einu að vísu, en það var eins og
friðarvonin væri á ný tekin
kverkataki og sem stendur
virðist hún í andarslitrunum.
„Þeim fannst sem það væri
draumur," sagði Amos Oz einn
þekktasti rithöfundur ísraela.
„Og þeir vöknuðu og sjá — það
var draumur.“
En kannski má nota draum
sem hyrningarstein veruleikans.
Nú ér að minnstá kosti komin
upp öflug hreyfing í landinu sem
vinnur að því öilum árum.
Menachem Begin hefur jafnan
átt sína andstæðinga, sem hafa
ekki skirrzt við að gagnrýna
hann harðlega en jafnvel þeir
segja að hefði minniháttar
persónuleiki verið við stjórnvöl-
inn hefði Anwar Sadat ekki
talið ómaksins vert að koma. En
Begin hefur í þessu máli ekki
tekizt að vinna sér traust. Fáir
tala af heitari tilfinningu en
hann um frið — SHALOM, og
enginn virðist treysta sér til að
véfengja að hann þrái friðinn —
en bara upp á sín ákveðnu býti.
Hann er reiðubúinn að gera
tilslakanir í Sinai og ef þörf
krefur á Golanhæðum, en hvað
varðar Vesturbakkann og Gaza-
svæðið er hann gersamlega
ósveigjanlegur og hefur ekki
hvikað allan tímann.
Oft hefur verið sagt að
hugsanagangur Begins ráðist
ekki fyrst og fremst af raun-
veruleika nútíðarinnar né horf-
um framtíðarinnar heldur af
reynslu og þjáningum fortíðar-
Sjá nœstu 1
síðu ^jj
mtmifrlafrife
|7 ,:;angur
1 K,. — l au jnn'. tgur 15. inai 1918.
Isafoldarprentsmiðja h.f.l
lersveitir Araba rjeðustinn í Palestínu ■ nóttj
Gyðingar lýsa yfir stofnun sjálfstæðs ríkis
ndaríkin VÍSur Handknameikskeppni vi8 Dani Arabaherir umlykja
landið á þrjá vegu
iiina ísraels-
rikið
lumboðstjórn Breta
lokiö
' (salcm í gærkvðldi.
Kinkaskeyti til Mbl.
i !'á Reuter.
,,A ilyðmga lýsti _þ\ri_yN
Handknattíeikskeppni við Dani
* k g ±
Tilkynninq egypska forsætisráðherrans
Cairo i gærkvöldi.
i.inkaskcyti til Mbl. f'.'-i P.outcr.
I ORS/ETISP.AÐUERKA Esvptalands tilksnti i kv.ldi aö 1
cftypsku iicrjunum viO landamn ri Palcslintt hcfni yciiö ecli.il
Skipun um, aö hcfja sókn inn j-fir landanuvrin. Samkvicmtl
írcgnum scint í ga-rkvöldi. voru fwmstu svcitir Egvpta l>cqj
ar komnar inn i Palestinu, cn citt af blöaunnn^r-1''" ha™JI