Morgunblaðið - 18.05.1978, Blaðsíða 14

46
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR, 18. MAI 1978
Rabbað við
JÓNAS ÁRNASON
um Valmúann,
menninguna og pólitíkina
Grein: ARNI JOHNSEN
Myndir: FRIÐÞJOFUR OG RAX
„Aðalpersónan er sjómaður,
togarajaxl af gamla skólanum,
það er að segja, síðutogaramað-
ur, manntegund sem éfí hef
verið svo heppinn að kynnast
allnáið um ævina."
„Þú gehefur róið með þeim.“
„Já,'eéfí hef verið á síðutogur-
unum on þegar maður hefur
einu sinni kynnst þessu fólki þá
lifir hjá manni upp frá því góðu
lífi áhuf;inn á því.“
Það er Jónas Árnason alþing-
ismaður ofí leikritaskáld sem er
að fjalla um aðalpersónuna í
nýju leikriti hans, sem frumsýnt
verður í Iðnó á næstunni og
heitir „Valmúinn springur út á
núttunni.“
Við sitjum í einu fundarher-
berginu á þriðju hæð í Þórs-
hamri, mitt á milli Alþingis-
hússins og Iðnó. Leikritaskáldið
sprangar um í rólegheitum í
herberginu á sokkaleistunum og
við röbbum saman um leikritið,
bæði það sem er að verða fullæft
á fjölunum í Iðnó og einnig
mannlífsatriðin úr hversdagslíf-
inu sem hver eiga sín tilþrif.
eða oftar en nokkuð annað
íslenzkt leikrit í Iðnó. Jónas
lýsti yfir ánægju sinni með
frábærar viðtökur, en leikritið
hefur gert ótrúlega víðreist á
þeim stutta tíma sem liðinn er
síðan það var frumsýnt 1975. I
vetur leið var leikritið sýnt á 6
stöðum úti á landsbyggðinni.
Það hefur verið þýtt á ensku,
sænsku, norsku, frönsku og
pólsku og verið er að þýða það
á finnsku. Það var sýnt á sviði
á írlandi á tveimur stöðum, á
leiklistarhátíð í Dundalk í maí
197(5, en yfirdómari þeirrar
hátíðar var Tomás MacAnna
þjóðleikhússtjóri Ira og hann
vakti athygli leikhúsmanna í
Dublin á leikritinu þannig að
það var einnig sýnt á leiklistar-
hátíð þar á Abbeyleikhúsinu,
Þjóðleikhúsi íra, sem Tomás
stjórnar. Tomás kom fyrst
hingað til lands 1963 til að
leikstýra Gísl eftir Brendan
Bahen og þá tókst vinátta með
Jónasi og honum, en Jónas
þýddi Gísl á íslenzku. „Þessi
vinátta hefur haldizt síðan,“
sagði Jónas, en það var í
september árið 1976 sem íslend-

Umkomuleysi ein-
staklingsins og tóm-
stundadútl pólitískra
afla með teoríuna
„Blessuð sé minning
Svavars og Mozarts“
„Tilurð þessa verks,“ segi ég
og Jónas glottir meira en ég.
„Þessi spurning kemur fyrir í
leikritinu. Fréttamaður í sjón-
varpinu spyr stórgáfaðan og
frægan höfund nákvæmlega
þessarar spurningar og hann
svarar að sjálfsögðu jafn gáfu-
iega og spurt er: „Requiem eftir
Mozart". Hins vegar get ég því
miður ekki svarað jafn gáfulega,
en aftur á móti læt ég aðalper-
sónu leikritsins syngja kvæðið
um Þórð sjóara eftir vii> minn
Kristján frá Djúpalæk við lag
Svavars heitins Benediktssonar.
Blessuð sé minning Svavars og
Mozarts."
„Hvernig siglir fréttamaður
sjónvarps í leikmyndina?"
„Verkið skiptist í tvenns
konar atriði, sjónvarpsatriði og
sviðsatriði og þráðurinn spinnst
annars vegar í stuttum viðtals-
þáttum í sjónvarpi og hins vegar
á fjöllum girtum eyðistað sem
gæti veri norður á Ströndum.
Þessir þræðir rekjast síðan
sundur og saman leikritið út.“
Af hjartans einlægni
í Skjaldhiimrum
Nýja leikritið segir bezt sjálft
sína sögu og talið vék að öðrum
þáttum. Ég nefndi Skjaldhamra
sem sýnt hefur verið 200 sinnum
ingar komu mikið við sögu í
Abbey-leikhúsinu, m.a. Gunnar
Evjólfsson. Þjóðleikhúsið var
svo vinsamlegt að gefa honum
leyfi og einnig fór Steinþór
Sigurðsson út í bæði skiptin til
þess að sjá um sviðsmyndina."
írar sýndu mikinn áhuga á
þessari íslenzku leiksýningu og
m.a. sá forseti írska lýðveldisins
sýninguna og bauð síðan öllum
leikhópnum heim á forsetasetr-
ið. Og ferill verksins spannst
áfram, því að í Abbey sá
bandarískur leikhúsmaður,
Artcole, verkið og það vakti
áhuga h'ans. Artcole rekur Mid-
land-leikhúsið í Texas, en hann
er forseti Alþjóðasambands
áhugaleikhúsa. Skjaldhamrar
var síðan sýnt í Texas í fyrra
undir leikstjórn Artcole og s.l.
haust var það sýnt á Wasa í
Finnlandi undir stjórn Eyvindar
Erlendssonar, en um þessar
mundir er verið að æfa það í
tveimur borgum í Póllandi í
leikhúsum í Wroclaw og Bia-
lystock sem er við sovétmærin.
Sá sem þýddi Skjaldhamra á
pólsku er Piotr Szymanowski,
sonur pólska verzlunarfulltrú-
ans í Reykjavík. í Póllandi var
leikritið gefið út á pólsku í
Dialog, pólsku leikhúsriti, og
þar var m.a. grein um Jónas og
Island. Þá er það nýjasta að
frétta af Skjaldhömrum að
leikritið verður sýnt í haust í
finnsku borginni Komi og
sænsku borginni Luleá.
Ég spurði Jónas um skýringu
hans á vinsældum verksins?
„Ég veit það ekki, ég fyllyrði
ekkert um það,“ svaraði hann,
“en hitt get ég fullyrt að verkið
var samið af hjartans einlægni
og Jón Sigurbjörnsson leikstjóri
og leikarar hér í Iðnó sáu til
þess að á sýningum var hvergi
dregið úr þeirri hjartans ein-
lægni. Ef til vill er skýringin á
vinsældum verksins sú að ís-
lenzkur almenningur hafi ennþá
til að bera töluvert af hjartans
einlægni þrátt fyrir allt og allt.“
Boðskapur skotsins
„Það er eitt í sambandi við
Skjaldhamra,“ sagði ég, „sem ég
hef heyrt fólk hér og þar velta
vöngum yfir og það er hvers
vegna þú lætur leikritið enda
með skoti bandarísks hermanns.
Fólk spyr hvers vegna Banda-
ríkjamaðurinn skuli allt í einu
vera dreginn inn í endi leikrits-
ins?“
„Sá sem þannig spyr, skilur
ekki verkið. Verkið er samið sem
aðdragandi að skotinu. Ef ekki
væri fyrir þann boðskap sem í
skotinu felst hefði ég aldrei
samið þetta verk. Þeir sem hafa
farið út úr leikhúsinu án þess að
skilja merkingu þeirrar ærandi
röskðnar sem verður á lífinu á
Hjalti Rögnvaldsson og Lilja Guðrún Þorvaldsdóttir í hlutverkum Gassa og
Önnu en Þau leika einnig Freudistann og Fidelu.
Jón Sigurbjörnsson sem Keob í aöalhlutverki Valmúans, Lilja Guörún í
hlutverki Fidelu og Margrét Ólatsdóttir í hlutverki grasafræðidoktorsins.
Frumsýníng Valmúans verður 19. maí.
Hjalti í hlutverki Freudistans.
Skjaldhömrum þegar Amerík-
aninn skýtur kópinn, þeir eiga í
rauninni skilið að fá aðgöngu-
miðann endurgreiddan, en ætli
það sé vert að segja meira um
þetta í Morgunblaðinu, fólk gæti
farið að endurheimta miðaverð-
ið.“
„Er einnig hleypt af í nýja
leikritinu?"