Morgunblaðið - 07.11.1978, Síða 28

36
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 7. NÓVEMBER 1978
Y rðu r aunvextir til að
auka verðbólguna eða
tíl að hún hjaðnaði niður?
Miklar umrœður á Alþingi um frumvarp
Vilmundar Gylfasonar og fleiri um raunvexti
Miklar umræður hafa orðið á Alþingi síðustu daga um frumvarp
Vilmundar Gylfasonar og „allra almennra þingmanna1* Alþýðuflokks-
ins um raunvexti. Frumvarpið var lagt fram í neðri deild á
miðvikudaginn. og þá um kvöldið var umræðum haldið áfram á
sérstökum kvöldfundi.
Vilmundur Gylfason (A) gerði
verðhólguna að umtalsefni í upp-
hafi ræðu sinnar, en til hennar
mætti rekja stjórnarfarslega og
efnahagslega upplausn, stjórn-
lausan tilflutning fjármagns, virð-
ingarleysi fyrir verðmætum og þar
af leiðandi pólitíska spillingu og
óeðiilega fjárfestingu af ýmsu
tagi. Nánast allir eru á móti henni
í orði, sagði hann. En hinn
pólitíski vandi er í því fólginn, að
aðstöðubraskarar hafa getað tengt
hagsmuni sína hagsmunum ann-
arra, þ.á m. húsbyggjenda. Meðan
þeir telja sig byggja yfir sig með
verðbólgu, segir sig sjálft að erfitt
er að kveða hana niður.
Eitt megineinkenni verðbólgu og
verðbólgugróða undanfarin ár er
sú staðreynd, að við höfum búið
við neikvæða raunvexti. Skv.
upplýsingum Seðlabankans voru
meðalraunvextir nýrra bankaút-
lána neikvæðastir 1974 eða um
25,7%. Árið 1977 voru þeir nei-
kvæðir um 12,3%.
Þingmaðurinn taldi, að hið
neikvæða vaxtakerfi væri einhver
ósanngjarnasta og óréttlátasta
skekkjan, sem leiddi af verðbólg-
unni. — Láta mun nærri að um
síðustu áramót hafi sparifjáreig-
endúr átt í bönkum, sparisjóðum
og innlánsdeildum um 100 millj-
arða króna. Láta mun nærri að
verðrýrnun þessa fjármagns hafi
numið fast að 20 milljörðum á
árinu 1977.
Þingmaðurinn sagði, að spari-
fjáreigendur væri viðkvæmir fyrir
vaxtakjörum, þannig að pening-
arnir kæmu ekki inn í innláns-
stofnanirnar nema tilraun væri
gerð til að tryggja þá gagnvart
verðbólgunni og nefndi hann
tilkomu vaxtaaukalánanna sem
dæmi. Ef þessa væri ekki gætt,
skryppu útlánsstofnanirnar
saman og þar með fjármagn til
ráðstöfunar fyrir atvinnuvegina.
Á hinn bóginn væri það einföld
staðreynd, að þeir, sem hefðu á
undanförnum árum haft aðgang
að lánsfjármagni hefðu ekki greitt
það aftur nema að hluta, sem hefði
skapað gegndarlausa eftirspurn
eftir lánsfjármagni, enda þyrfti
ekki að gera kröfur til arðsemi í
fjárfestingu undir slíkum kring-
umstæðum.
Atvinnureksturinn
Alþingismaðurinn sagði, að því
hefði verið haldið fram, að at-
vinnureksturinn þyldi ekki raun-
vaxtastefnu. — Þessi rök fá ekki
staðizt, sagði hann. Auðvitaö er
það svo, að fyrirtæki, sem árum
saman hafa verið alin við gjafa-
fjármagn, taka því með lítilli
hrifningu að þurfa að greiða
fjármagnið til baka á kostnaðar-
verði. Gagnvart þeim er þetta
kjaraskerðing. Því hefur jafn-
framt verið haldið fram, að hluti
vaxtahækkunar hækki fram-
leiðsluverð, fari útí verðlagið, auki
þannig verðbólgu og geri innlendri
framleiðslu illa fært að standast
samkeppni við erlenda fram-
leiðslu. Þetta eru gamalkunn rök
og þau eru að hluta rétt. En
nákvæmlega sömu rökum beita
fyrirtækjaeigendur allra tíma
gegn launþegum, sem vilja meiri
laun fyrir vinnu sína. Og sömu
aðilar og nú vilja lægri vexti af
einskærri samúð með fyrirtækj-
um, hafa ekki alltaf kallað þetta
haldbær rök. En þau eru samt rétt
að hluta. Og þetta er gjald, sem við
verðum að greiða fyrir það að
koma á jafnvægi og réttlæti á
peningamarkaði, sem aftur á eftir
að leiða til skynsamlegri fjárfest-
ingar, minni eftirspurnar eftir
lánsfé, minni verðbólgugróða og
þess vegna verðbólguhjöðnunar.
Enn meiri
verðbólga
Lúðvík Jósepsson (Abl) Sagði,
að hann kæmist ekki hjá því að
gera athugasemdir við þennan
málflutning sem nú væri hafður í
frammi, að nú væri búið að finna
leiðina út úr verðbólguvandanum.
Allt í einu væri það talið nægilegt
að hreyfa þar til gerðan takka,
aðeins að hækka vextina, þá kæmi
Vilmundur Gylfason
Lúðvík Jósepsson
Einar \gústsson
Páll Pétursson
allt af sjálfu sér, verðbólgan
eyddist og allt lagaðist. Taldi
Lúðvík að alli spekingar landsins á
undanförnum árum hefðu verið
illa gerðir að þeir hefðu ekki
komið auga á þessa lausn, að ekki
væri nú talað um alla erlendu
hagspekingana sem um málið
hefðu fjallað.
Sagðist þingmaðurinn álíta að
vaxtahækkun gæti leitt til enn
meiri verðbólgu en nú væri, sakir
þess að atvinnufyrirtæki myndu
innan tíðar koma vaxtabyrðum
sínum út í verðlagið, auk þess sem
augljóst væri að vaxtahækkun
kallaði á gengislækkun hjá út-
flutningsatvinnuvegunum.
Taldi þingmaðurinn að þrátt
fyrir vafalausan góðan vilja flutn-
ingsmanna, þá væri augljóst að
hávaxtaleiðin í baráttunni gegn
verðbólgunni væri dæmd til að
mistakast. Einnig væri augljóst að
ekki yrði komið í veg fyrir
verðbólgugróða skuldakónga með
þessari aðferð.
í lok ræðu sinnar sagði þing-
maðurinn, að hann þekkti vel til
bæði atvinnurekstrar og banka-
starfsemi í landinu, hann kvaðst
vel vita hvar lánin væru geymd, og
hann gerði sér vel grein fyrir því
hvar verðbólgugróðinn kæmi fram
og hvar hann kæmi ekki fram í
sambandi við lán. Þess vegna
kvaðst hann vilja vara við tillögu
eins og þeirri sem um ræddi, því að
hún væri í rauninni skammsýnis-
tillaga sem stóryki vandann í stað
þess að minnka hann.
Hæpið snjallræði
í ef nahagsstöðunni
Einar Ágústsson (F) sagði, að
þrátt fyrir það, að hann hygðist
ekki halda hástemmda eða fræði-
lega ræðu um verðbólguvandamál-
ið, þá vildi hann þó gjarnan segja
nokkur orð.
Kvaðst þingmaðurinn vilja
leggja fyrir sig og aðra háttvirta
þingmenn tvær spurningar. I
fyrsta lagi hvort þörf væri á
lagaákvæðum í þessum dúr, og í
öðru lagi hvort lög í þessa átt
mundu leysa vandann.
Varðandi fyrri spurninguna
kvaðst þingmaðurinn vilja minna
á að lög sem heimila Seðlabankan-
um að verðtryggja fjárskuldbind-
ingar sem eigi eru til skemmri
tíma en þriggja ára, en bönnuðu
alla aðra verðtryggingu, hafa nú
verið í gildi í 12 ár. Þrátt fyrir það
sagði þingmaðurinn, hefur sáralít-
ið af fjárskuldbindingum verið
verðtryggðar. Sagði hann að sú
staðreynd að þessi aðferð væri
ekki meira notuð en raun ber vitni,
stafa ekki af því að yfirvöld væru á
móti því, heldur af því áð lántak-
endur hefðu ekki talið sig ráða við
slíkar skuldbindingar.
Varðandi síðari spurninguna
sagði þingmaðurinn, að hann væri
þeirrar skoðunar, að svo háir
vextir sem hér ræddi um yrðu
hvorki landi né lýð til hagsældar.
Staðreynd væri að verulegur hluti
fjármagnskostnaðar færi beint út
í verðlagið hér á landi, fyrst og
fremst vegna þess að lántakendur
hefðu enga möguleika á að greiða
vextina úr eigin vasa. Því yrði að
byrja á því að auka möguleika
atvinnurekenda á að hagnast
meira á sínum atvinnurekstri.
Þar til ráð til þess væri fundið
kvaðst þingmaðurinn ekki telja að
hér væri á ferðinni neitt snjall-
ræði í baráttunni við verðbólguna.
Raunvextir
og verðlagið
Páll Pétursson (F) hóf mál sitt
á því að segja að þrátt fyrir að
hann væri ekki hávaxtamaður, þá
lofaði hann því að segja ekki allt
sem hann vissi um efnahagsmál,
og að hann ætlaði ekki að endur-
taka allt það sem þeir Lúðvík og
Einar hefðu sagt. Það sem þeir
sögðu hefði þó verið Vilmundi
Gylfasyni og meðflutningsmönn-
um hans, sem allir væru óbreyttir
þingmenn Alþýðuflokksins í deild-
inni, holl og nauðsynleg lexía.
Sennilega hefði þó verið betra hjá
Lúðvík að láta Vilmund hafa þessa
lexíu í minni skömmtum en þeirri
löngu ræðu er hann hefði haldið!
Reynsla Dana og Svía bend-
ir til að æskilegt sé að þing-
ið starfi í einni málstofu
— sagði Friðrik Sopusson í um-
ræðum í neðri deild Alþingis
FRUMVARP til stjórnskipunar-
laga. flutt af Finni Torfa Stefáns-
syni og fleiri af yngri þingmönn-
um Alþýðuflokksins var áfram til
umræðu á fundi neðri deildar
Alþingis fyrra mánudag.
Friðrik Sophusson (S) sagði, að
það væri sér nókkurt undrunarefni
að frumvarpið skyldi lagt fram nú,
þar sem stjórnarskrárnefndin ætti
að skila áliti innan tveggja ára.
Skýringin kynni þó að vera sú, að
ætlunin væri að koma efninu til
skila, ef svo kynni að fara að því
Alþingi, sem nú sæti, entist ekki
aldur til að fjalla um tillögur
stjórnarskrárnefndarinnar.'
Síðan fjallaði Friðrik um það
ákvæði frumvarpsins, sem fjallar
um að Alþingi skuli starfa í einni
málstofu. Sagði þingmaðurinn, að
það væri ótvíræð reynsla Dana og
Svía, sem nýlega afnámi deilda-
skiptingu þinga sinna, að þar hefði
verið st-igið framfaraspor. Lýsti
Friðrik að lokum yfir stuðningi við
framkomið frumvarp.
Svava Jakobsdóttir (Abl) sagði
að ekki kæmi skýrt fram hjá
flutningsmönnum frumvarpsins,
hver væri tilgangurinn með þvi að
leggja það fram. Ætti að taka það
til afgreiðslu á þessu þingi og þá
að rjúfa þing yrði það samþykkt,
eða væri aðeins verið að sýna
frumvarpið, spurði þingmaðurinn.
Svava taldi það ekki vera neitt
sérstakt keppikefli að gera Alþingi
að einni málstofu, alla vega væru
þau rök ógeðfelld, sem miðuðu í þá
átt að hraða allri afgreiðslu mála
á Alþingi, eins ogyirtist að hluta
til vera tilgangur frumvarpsins.
Finnur Torfi Stefánsson (A)
kvaðst vilja þakka undirtektir
þingmanna við frumvarpið. Ræddi
hann síðan um það aö mikilvægt
væri að þingmenn hefðu nægileg-
an tíma til umræðna, hvort heldur
þingið starfaði 'í einni málstofu
eða tveimur. Ef þingmönnum
kæmi til með að þykja tíminn of
skammur, þá væri auðvelt að
lengja fundartíma þingsins, þann-
ig að ekki ætti til þess að koma að
ræðutími yrði takmarkaður. Það
væri að vísu oft gert erlendis, en
hafa yrði í huga að þar skipti
Friðrik Sophusson
fjöldi þingmanna oft hundruðum,
og væri ólíklegt að sama staða
kæmi upp hér á 60 manna þingi.
Að lokum sagði Finnur, að hann
hefði síður en svo á móti því að
stjórnarskrárnefndin fjallaði um
málið, en það breytti því ekki að