Morgunblaðið - 04.02.1979, Blaðsíða 25

25
MORGUNBLÁÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. FEBRÚAR 1979
Sjálfstæóismenn í borgarstjórn:
Veitingahús opin frá sex
ad morgni til 3 á nóttu
TILLAGA borgarfulltrúa Sjálf-
stæðisflokksins um rýmri opnunar-
tíma veitingahúsa, þess efnis að
reglugerðum verði breytt svo að í
stað þess að bannað sé að hafa
veitingahús opin nema með sér-
stöku leyfi frá kl. 11.30 til sex að
morgni, verði nú leyft að hafa opið
frá sex að morgni til kl. 3 að nóttu
og lengur með sérstöku leyfi, var
samþykkt með öllum greiddum
atkvaeðum í borgarstjórn Reykja-
víkur og vísað reglum samkvæmt
til annarrar umræðu og meðferðar
borgarráðs milli umræðna.
Birgir ísl. Gunnarsson
borgarfulltrúi mælti fyrir tillögu
sjálfstæðismanna, gerði grein fyrir
henni og rakti breytingar þær sem
yrðu frá núgildandi reglum. Þær
gera aðeins ráð fyrir að opið sé til
23.30, en lögreglustjóri geti svo veitt
leyfi til að hafa opið lengur. í reynd
sé það þannig að veitingahúsið hafi
opið til kl. 2 á föstudögum og
láugardögum, en enginn fari inn
eftir kl. 11.30.
Sagði Birgir ísleifur, að umræður
hefðu farið fram um að þessari
skilyrðislausu lokun kl. 11.30 yrði
breytt. Hefði Samband Veitinga- og
gistihúsaeigenda m.a. farið fram á
það.
Væri nú gert ráð fyrir því að
reglan um opnunartíma yrði rýmk-
uð. í tillögunni er lagt til að opið
verði til kl. 3. En Birgir kvaðst
tilbúinn til að ræða um lengri
opnunartíma milli umræðna.
Rakti Birgir óhagræðið af sam-
þjappaðri umferð við veitingahúsin
og erfiðleikum á að fá bifreið, þegar
Birgir ísl. Gunnarsson
öll húsin loka á sama tíma. Aðeins
brot af fólkinu fengi leigubíl og væri
að ráfa um göturnar. Reglan, sem
hér væri mælt fyrir, mundi stuðla að
bættum bæjarbrag. Líka mundi
verulega draga úr „partíum" í
heimahúsum á nóttunni, ef veitinga-
hús yrðu opin lengur og það skapaði
meiri ró í hverfunum. Og loks munu
öll almenn veitingahús geta komið
til móts við þá, sem kvartaö hafa
undan því að ekki sé hægt að fá mat
afgreiddan á nóttunni.
I tillögunni er lagt til að lögreglu-
samþykkt Reykjavíkur verði breytt
og orðist svo: „Veitingasölu, þar sem
fram fer sala heitra máltíða, heitra
sérrétta eða fjölbreyttra kaffiveit-
inga, skal heimilt að hafa opna frá
kl. 6.00 til kl. 3.00, enda sé slík sala
meginhluti rekstrarins að dómi heil-
brigðisnefndar. Allir gestir, sem eigi
hafa þar náttstað, skulu hafa farið
út eigi síðar en 'h stundu eftir að
lokað er. Þó má selja ferðamönnum
greiða á hvaða tíma sem er, ef þeir fá
náttstað á veitingastaðnum eftir
lokunartíma. Lögreglustjóri getur
heimilað, að skemmtanir megi
standa lengur en að framan greinir,
ef sérstaklega stendur á. Ennfremur
mega brúðkaup og önnur boð standa
fram yfir hinn tiltekna tíma.“
Borgarstjórn beinir því til dóms-
og kirkjumálaráðuneytisins að 1.
mgr. 7. gr. reglugerðar um sölu og
veitingu áfengis verði breytt með
hliðsjón af ofangreindri breytingu á
lögreglusamþykkt.
Þar sem báðir liðir þessarar til-
lögu þyrftu tvær umræður í borgar-
stjórn, lagði Birgir til að þeim yrði
vísað til annarrar umræðu. Fyrri
liðnum einnig til borgarráðs milli
umræðna, sem mundi leita
umsagnar viðkomandi aðila. En að
tímatakmarkanir yrðu settar á það,
sem hægt yrði að breyta lögreglu-
samþykktinni á þessum vetri.
Guðmundur Þ. Jónsson
borgarfulltrúi tók undir rök Birgis
með tillögunni. Hann kvaðst þó vilja
benda á að þetta kæmi inn á
samninga við stéttarfélög og þyrfti
nægan tíma milli umræðna til að
þau gæfu umsögn. Þótt það tæki
lengri tíma, þyrftu þau nægan tíma
til samningsgerðar.
Kristján Benediktsson
borgarfulltrúi kvaðst samþykkur
málsmeðferð, sem Birgir lagði til.
Hér væri veigamikil breyting og
þyrfti að skoða tillöguna vel og
athuga hvort hér væri hinn rétti
meðalvegur. Á Alþingi sé frumvarp
sem vilji hömlulausan opnunartíma.
þungum setningum, var nú sett
fram í stuttu og skýru máli „— og
hvert hamarshöggið rak annað."
Það var rétt hjá Marx að hafa
áhyggjur af umbótum. Ef hann
væri uppi nú á dögum og gæti litið
í kringum sig, sæi hann, að margt
af því, sem hann boðaði, hefur
þróazt með eðlilegum hætti, án
byltinga eða valdbeitingar, í þá
átt, að þykir sjálfsagður hlutur í
vestrænu lýðræðisþjóðfélagi. Bylt-
ingarnar urðu ekki í iðnaðarþjóð-
félögum Vesturlanda, eins og hann
var sannfærður um, heldur frum-
stæðum bændaþjóðfélögum, þar
sem áhrif byltinga borgarstéttar-
innar og þær gífurlegu umbætur,
sem komu í kjölfar þeirra, fóru
gjörsamlega fyrir ofan garð og
neðan, en lénsskipulagið hélt velli
eins og í Sovétríkjunum, Kambó-
díu, Eþíópíu, svo að dærhi séu
tekin. I þessum löndum höfðu
byltingar borgarastéttarinnar og
umbætur og þróun í lýðræðislega
átt ekki minnstu áhrif, svo að sú
skoðun Marx, að nauðsynlegt væri
að ydda andstæðurnar í stað þess
að draga úr þeim með umbótum
var rétt frá sjónarmiði byltingar-
mannsins, sem þurfti að beizla
öfund og örbirgð í baráttu sinni að
takmarkinu: alræði öreiganna. Og
svo afstæð er veröldin, að á tímum
Marx var jafnvel rétturinn til
vinnu í raun og veru mjög róttæk
hugmynd, en þykir nú sjálfsagður
hlutur og frumskilyrði mannsæm-
andi lífs í hverju almennilegu
þjóðfélagi.
Marx lýsir
leidtogum
kommúnista-
rikja
í uppreisn Parísarkommúnunn-
ar 1871 létu leiðtogar uppreisnar-
manna skjóta gísla, þ.á m. erki-
biskupinn í París, en forseti
franska lýðveldisins, Adolphe
Thiers, lét drepa fanga á grimmd-
arlegan hátt. Þegar uppreisnin
hafði verið barin niður, voru
margar hendur blóði ataðar, eins
og gerist í slíkum hildarleik. Marx
hafði afgreitt Thiers með þessum
orðum: „Thiers er meistari í smá-
smugulegu stjórnmálalegu níði,
snillingur í meinsæri og svikum.
Hann er útlærður í öllum hinum
lágkúrulegu glímubrögðum, flá-
ráðu prettum og andstyggilegu
heitrofum hinnar þingræðislegu
flokkastreitu. Hann er ævinlega
reiðubúinn að æsa til byltingar
þegar honum hefur verið vikið úr
embætti, en kæfa hana í blóði um
leið og hann heldur um stjórnvöl
ríkisins."
Hverjir skyldu nú geta tekið til
sín þessa lýsingu Karls Marx á
Thiers nema þeir böðlar, sem
stjórnað hafa kommúnistaríkjun-
um og nota byltingar til að halda
sér og flokki sínum við völd. Karl
gamli Marx yrði áreiðanlega ráð-
villtuF, ef hann fengi að líta þá
blóði drifnu slóð, sem kenningar
hans hafa skilið eftir í þeim
löndum, þar sem kommúnistar
hafa náð tökum með svipuðum
aðferðum og hann sjálfur lýsir að
hafi einkennt Thiers hinn franska.
í þessum löndum hefur heildar-
hyggja Hegels og Marx þurrkað út
frelsi, þingræði og lýðræði og
enginn skiptir neinu máli nema
sem örlítið tannhjól í þeirri vél,
sem Charlie Chaplin lýsir hvað
snilldarlegast í Nútímanum. í
kommúnistaríkjunum berst ein-
staklingurinn með eina rörtöng að
vopni við þessi tannhjólaskrímsli
alræðishyggjunnar — og guð má
vita hvenær þeirri baráttu verður
lokið.
Verja þarf
rétt ein-
staklingsins
miklu betur
en nú er gert
„Alger tilviljun felur í sér algert
ófrelsi", segir Brynjólfur Bjarna-
son i Lögmál og frelsi. En mundi
ekki saga þessarar aldar hafa sýnt
okkur, að algjört ófreísi sprettur
ekki vegna tilviljunar, heldur er
það afkvæmi alræðishyggju, sem
er framkvæmd með skipulags-
bundnari vinnubrögðum og fyrir-
fram ákveðnari markmiðum en
nokkurt annað kerfi, sem maður-
inn hefur enn kynnzt.
Lítum nokkru nánar á fyrri
fullyrðingar um það, að ýmsar þær
umbætur, sem Karl Marx nefndi,
séu orðnar að sjálfsögðum
hlut í vestrænum lýðræðisríkjum,
en eiga þó ekkert skylt við marx-
isma: járnbrautir og fjarskipta-
kerfi í opinberri eign, meira Um
opinbera aðild að iðnaði og ónýtt
landssvæði tekin til ræktunar,
jarðnæði betur nýtt, jöfn vinnu-
skylda allra, landbúnaður samein-
aður iðnaði og byggð efld sem
víðast, menntun og uppeldi ókeyp-
is, hætt að láta börn vinna og
uppeldi samræmt framleiðslu-
störfunum, svo dæmi séu nefnd.
Allar þessar umbætur eru í anda
réttlætis og jafnréttis, en svo mjög
hefur verið gengið á eignarétt
manna víða — og þá ekki sízt hér á
landi — að sumir telja nú, að
nauðsynlegt sé að andæfa gegn
þeirri þróun, sem verið hefur, og
verja rétt einstaklingsins og
eignarétt miklu harðar og betur en
gert hefur verið.
Karl Marx boðaði m.a. stig-
hækkandi tekjuskatt og nú er
hann aukinn hér á landi á sama
tíma og sigurvegarar síðustu kosn-
inga, jafnaðarmenn, notuðu það
sem eitt af helztu kosningaloforð-
um sínum að afnema bæri þennan
óréttláta skatt á launafólki. En á
einni nóttu söðla þeir um og
stórhækka skattinn til að vinstri
stjórnin geti seilzt ofan í vasa
skattgreiðandans með þeim hætti,
að innan tíðar jaðrar skattheimta
íslenzka ríkisins við þjóðnýtingu á
einstaklingum.
Þegar John Kenneth Galbraith
minnist á þessi atriði í bók sinni,
kemst hann svo að orði: „Á einn
eða annan hátt hefur fjölmörgu af
þessu verið hrundið í framkvæmd í
markaðskerfi nútímans. Veiga-
mestu undantekningarnar eru af-
nám einkaeignar á landi, efling
byggðar sem víðast og einokun
hins opinbera á bankastarfsemi.
Og þessar umbætur hafa sniðið
verstu gallana af markaðskerfinu.
Þannig hafa þær frestað því „að
ríkjandi þjóðfélagsgerð verði koll-
varpað með valdi“ eins og Marx
hvatti til. Á þennan hátt unnu
kenningar Marx gegn honum sjálf-
um. Byltingarnar urðu í þeim
löndum — Rússlandi, Kína, Kúbu
— þar sem þær umbætur, sem
Marx lagði til að gerðar yrðu, urðu
aldrei að veruleika."
Á þessum atriðum eru fleiri
hliðar en Galbraith vill vera láta,
en hann er alhæfingarsamur eins
og ýmsir aðrir „spámenn". Sumt af
þessu má þó til sanns vegar færa,
en orð hans eiga ekki við um
aðstæður hér á landi, a.m.k. ekki
alfarið.
En hvað sem líður þeirri gagn-
rýni á Karl Marx, sem rétt er,
getur enginn neitað því, að hann
hefur haft meiri áhrif á stjórn-
málaþróun þessarar aldar en
nokkur einn maður annar. Að því
leyti hefur hann verið brennidepill
þessarar aldar. Það skiptir engu
máli, þó að kenningar hans hafi
ekki alltaf átt við rök að styðjast
og grimmdaræði og ofbeldi sé
sprottið úr kenningum hans og
Hegels. Sem guðfaðir díalektískr-
ar efnishyggju gegnir Hegel að
sjálfsögðu mikilvægu hlutverki í
okkar eigin samtíð, enda þótt
kenningar hans og Karl Marx hafi
leitt miklar hörmungar yfir ein-
staklinga og þjóðir.
Marx var þýzkur Gyðingur.
Hegel var einnig Þjóðverji. Marx
var fæddur og uppalinn í Mosel-
dalnum, en Hegel stundaði guð-
fræðinám í Tubingen í Bad-
en-Wurtemberg. I gegnum þá borg
fellur áin Neckar. í- Marbach við
Neckar fæddist Schiller, eitt'af
stórskáldum heimsins. Þar er mik-
ið og merkilegt Schillersafn og
kemur þar við sögu annað stór-
skáld frá Neckarsvæðinu, Uhland,
sem hafði meiri áhrif á íslenzkar
bókmenntir á síðustu öld en við
höfum enn gert okkur grein fyrir.
Hann er þjóðskáld þarna við Neck-
ar. Hann skoðaði samtímann í
ljósi fortiðar. Grímur Thomsen
lærði margt af honum, ekki síður
en Hegel, sem hafði mikil stíl-
áhrif á doktorsritgerð hans um
Byron. Þessir menn allir hafa
komið mikið við sögu íslenzkrar
menningar. Þeir eru raunar snar
þáttur af henni.
Neckarsvæðið er eitt hið feg-
ursta í Evrópu. Það er ekki síður
tilkomumikið nú en þegar fyrr-
nefndir lífsspekingar lifðu þar og
hugsuðu. Meðal nánustu vina Heg-
els voru Ijóðskáldið Hölderlin, sem
varð eitt af stórskáldum Þjóð-
verja, og-Schelling, merkur heim-
spekingur. Hölderlin hefur komið
við sögu íslenzkrar ljóðlistar og af
honum hafa margir lært. í
Túbingen má sjá herbergið, þar
sem þeir félagar bjuggu í
stúdentagarðinum. Þar stendur
einnig hús Hölderlins við Neckar-
fljót og minnir á þá staðreynd, að
lífið er gáta og við hluti af henni.
En skyldi það ekki vera ofætlan,
að þessi hluti gátunnar geti ráðið
hana til fulls?
Pólitískir
bakkabrædir
Sameignar- og félagshyggju-
menn hafa það helzt á stefnuskrá
sinni að brjóta niður þjóðfélög
frjálshyggjunnar á Vesturlöndum
og víðar og draga okkur með góðu
eða illu inn í myrkvið marxismans.
Þessir pólitísku bakkabræður
hyggjast þannig koma okkur fyrir
í myrku og gluggalausu húsi
kommúnismans og bera síðan sól-
ina inn í það í trogum. Þeir horfa
upp á grimmd og Gúlag án þess að
blikna og segja eins og bakkaflón-
in, þegar karl faðir þeirra var
dauður: „Faðir vor kallar kútinn."
Það heur mörgum orðið illt í
sjóvolki sósíalismans og kallað á
kútinn án þess „spekingarnir“
sinntu kallinu. Banamein milljóna
manna um heim allan hefur verið:
marxismi og fylgikvillar hans.