Morgunblaðið - 28.04.1979, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. APRÍL 1979
39
Una H. Sigurðardóttir
frá Sunnuhwti - Mmrúng
Það var eitt sinn, fyrir mörgum
árum síðan að ég var staddur að
Laugum í Þingeyjarsýslu. Þar var,
þá einnig staddur séra Helgi
Tryggvason, yfirkennari Kennara-
skólans í Reykjavík, en hann
þjónaði Miklabæ í Skagafirði um
þessar mundir. Tókum við tal
saman, því að við vorum vel
málkunnugir. Bauð hann mér far
með sér til Akureyrar, sagði að
með sér væru ekki aðrir en ein
kona vestan úr Skagafirði og því
nóg rými í bílnum. Þessi kona var
Una Sigurðardóttir frá Sunnu-
hvoli. Ekki höfðum við sést áður.
Séra Helgi kynnti okkur. Sá ég
þegar að þessi kona var glaðleg og
þægileg í viðmóti. Ymislegt bar á
góma á leiðinni, m.a. það hvað ég
hefði fyrir stafni. Vissi séra Helgi
að ég hafði fengist allmikið við
tréskurð. Bað Una mig þá að smíða
fyrir sig dálitla afmælisgjöf handa
vinkonu sinni. Þetta gerði ég og
þótti henni svo vænt um það, að
hún rhinntist þess oft síðar. Eftir
þetta sáumst við ekki, fyrr en við
hjónin vorum flutt í Hveragerði.
Dvaldi Una þá um tíma hér hjá
vinkonu sinni, því að þá var hún
orðin sjúklingur og þurfti að vera
undir læknis eftirliti, hófst þá
kynning okkar að nýju. Var hún
okkur slíkur aufúsugestur, að milli
okkar tókst órofa vinátta. Er
okkur ekki hvað síst minnisstætt,
hve góð Una var drengjunum
okkar, í hvert sinn sem hún kom
hafði hún eitthvað meðferðis til að
gleðja þá. Sýndi það þrá hennar og
þörf til að veita öðrum gleði og
birtu.
Una var Húnvetningur að ætt.
Hún fæddist að Vindhæli, skammt
frá Skagaströnd (hinum forna
Höfðakaupstað), þ. 25. október
1898. Foreldrar hennar voru
hjónin Sigurður Davíðsson og
Halldóra Sigríður Halldórsdóttir.
Þau hjón eignuðust 5 börn, einn
son, sem dó um þrítugt og 4
stúlkur, eru 2 þeirra enn á lífi.
Þau hjónin munu hafa búið á
mörgum stöðum, m.a. í Kambs-
koti, Spákonufelli og víðar, oft í
húsmennsku og munu hafa átt við
kröpp kjör að búa, eins og títt var
um efnalítið fólk á þeim tímum, og
börnin því sjálfsagt orðið að byrja
fljótt að vinna fyrir sér.
Davíð, faðir Sigurðar var Árna-
son, austur-Húnvetningur að ætt,
en kona hans, Sigríður Þorvarðar-
dóttir var ættuð úr V-Hún.-sýslu,
munu þau lengst af hafa búið á
Sneis. En Halldór faðir Halldóru
Sigríðar, móður Unu, var Jónas-
son, en systir hans hét Rósa og var
hún amma Stephans G. Stephans-
sonar skálds. Móðir Davíðs hét
Sigríður og var hún dóttir
Laga-Davíðs, sem þekktur var
fyrir fágæta kunnáttu í lcgum.
Allt var þetta gott og dugmikið
fólk, sem margt manna er frá
komið.
Una H. Sigurðardóttir var
fremur lág vexti en hnellin og
svaraði sér vel. Létt var hún í fasi,
glaðlynd og skemmtin í viðræðu og
fróðari um menn og málefni en
almennt gerist, enda hafði stál-
minni og svo mikið næmi, að segja
mátti að hún næmi allt sem auga
sá og eyra heyrði. Minnist ég þess,
að vinur minn, séra Lárus á
Miklabæ sagði eitt sinn við
margur lærður maður mætti vera
hreykinn af að hafa lífsskilning á
borð við Unu, enda var hún skarp-
greind og mun hafa skilið til hlítar
flesta þætti félagslegra viðfangs-
efna.
Ekki þarf að efa að Una hefur á
yngri árum haft ríka löngun til að
afla sér menntunar, svo greind
sem hún var. En á þeim tíma voru
umkomulitlum stúlkum ekki opnar
leiðir til mennta. En sjálfsagt
hefur allt sem hún gat lesið og
heyrt af umgengni við menntað
fólk orðið henni ávinningur seinna
meir, er alvara lífsins og fjölþætt
verkefni kölluðu að. Mun hún hafa
dvalist eitthvað hjá danskri konu
á Akureyri, frú Sæmundsen að
nafni, sem var henni góð og má
vera að þar hafi hún numið eitt og
annað, sem hún hafi fært sér til
nota. Getur hugsast, að þessi tími,
þótt skammur muni hafa verið,
hafi orðið þessari duglegu og
gáfuðu sveitastúlku góð viðbót í
veganesti.
Ljóðelsk var Una og hafði gott
brageyra, enda var hún hagorð,
þótt fáir munu hafa vitað, því um
það var hún mjög dul, mun það
hafa stafað af sjálfsgagnrýni
hennar, sem mér fannst stundum
strangari en góðu hófi gegndi, en
einmitt það er einkenni þeirra sem
aðeins gera kröfur til sjálfs sín, —
og það gerði Una vissulega.
Eitt af því sem mér fannst mest
áberandi í fari Unu var mildi og
fórnfýsi. Það var yndi hennar og
ánægja að milda og gleðja. Hlut-
tekning hennar í kjörum og lífs-
baráttu annarra var dæmafá. I
hvert sinn sem talað var um
misstig annarra, ekki síst ung-
menna, reyndi hún jafnan að finna
málsbætur. Illt umtal og þunga
dóma um aðra, einkum umkomu-
litla, þoldi hún ekki því afstaða
Jesú Krists: „Ég sakfelli þig ekki“,
var henni jafnan nærtæk.
Hinn 18. apríl 1923 giftist Una
eftirlifandi eiginmanni sínum,
Friðrik Kristjáni Hallgrímssyni,
góðum og dugmiklum manni,
Eyfirðingi að ætt. Hófu þau
búskap á Miklabæ, en fluttu brátt
að Úlfsstaðakoti (nú Sunnuhvoll)
og bjuggu þar síðan. Þeim varð 13
barna auðið og eru 11 þeirra á lífi.
En þau eru: Elín, búsett á
Laugum, S.-Þing. Sigurður, bóndi
á Stekkjarflötum, Skagafirði.
Friðrik, búsettur í Mosfellssveit.
Þórunn, búsett í Kópavogi.
Hallgrímur, búsettur í New York.
Guðný, búsett á Hjallalandi,
Skagafirði. Halldóra Sigríður,
búsett í Noregi. Halldóra
Ingibjörg, búsett í Reykjavík. Árni
Húnfjörð, búsettur í Hafnarfirði.
Bjarni Leifs, bóndi á Sunnuhvoli.
Guðrún, búsett á Breiðanesi,
S.-Þing.
Eina stúlku misstu þau, frá 4
börnum og einn dreng, 3 ára
gamlan. Afkomendur þeirra hjóna
Unu og Friðriks munu nú vera um
80 manns.
Sjálfsagt hefur búskapur þeirra
hjóna, eins og margra annarra á
þeim árum, ekki alltaf verið dans á
rósum, með stóran barnahóp og
allar aðstæður gjörólíkar því sem
nú þekkist. Þá voru engir styrkir
til, engin opinber aðstoð, allar
byrðar af eigin rammleik, á hverju
sem gekk.
í dag, laugardag er til moldar
borin að Valþjófsstað í Fljótsdal
Helga Þorvaldsdóttir Þormar í
Geitagerði. Hún varð níræð hinn
3. apríl sl., fædd 1889 að Ána-
brekku á Mýrum. Helga var sögð
komin í beinan kvenlegg af nöfnu
sinni Helgu fögru á Borg, sem olli
blóðsúthellingum ungra manna í
eina tíð, enda var það mál manna,
að Helgu Þormar svipaði til sögu-
frægra fornkvenna að glæsi-
mennsku og skörungsskap. Hún
fór ung austur á Fljótsdal og
gerðist hjúkrunarkona hjá Ólafi
héraðslækni Lárussyni á spítalan-
um að Brekku. Þótti hún þá svo
nærgætin við sjúklinga, að orð fór
af. Spítalinn að Brekku brann árið
1942, og fluttist sú starfsemi þá til
Egilsstaða.
Árið 1919 giftist Helga Vigfúsi
Guttormssyni Þormar
(1885—1974), bóndasyni í Geita-
gerði, og árið 1923 tóku þau við
búinu þar. I minningargrein um
Vigfús sagði Gunnar Gunnarsson
Geta má nærri að oft hafa þau
hjónin, ekki síst húsmóðirin,
gengið þreytt til hvílu eftir langan
og strangan vinnudag. En n.t-ð
framúrskarandi dugnaði og ráö-
deild tókst þein: að komast til
bjargálna og sjá sinni stóru fjöl-
skyldu farborða.
Mörg seinustu ár ævinnar var
Una sjúklingur, heilsan hafði ekki
staðist það langvarandi strit og
áhyggjur, sem umönnun fyrir svo
stórri fjölskyldu hlaut að krefjast.
Oft var hún víst sárþjáð, þótt hún
reyndi að dylja það sem mest fyrir
öðrum. Varð hún jafnan að vera
undir lækniseftirliti og dvaldi þá
oft hjá ágætri vinkonu sinni í
Hveragerði, sem lét sér mjög annt
um hana og reyndi eftir megni að
létta henni byrði veikindanna, sem
hún bar með fágætri hetjulund og
var jafnan glöð og létt í viðmóti,
en það geta þeir einir sem vita sig
hafa gert það eitt sem rétt er.
Una andaðist þ. 10 janúar s.l. og
var minningarathöfn haldin um
hana í Sauðárkrókskirkju, en jarð-
sett að Miklabæ þ. 18 s.m.
Athöfnin fór fram í kyrrþey að ósk
hennar sjálfrar. Séra Gunnar
Gíslason í Glaumbæ jarðsöng.
Nú er jarðnesku starfi þessarar
mætu konu lokið. Við, sem enn
stöndum hérna megin mæranna
miklu, kveðjum hana með
þakklátum huga, fyrir allt sem
hún gaf okkur úr sínum stóra
hjartans sjóði.
Eftirlifandi eiginmanni hennar,
börnum, barnabörnum og barna-
barnabörnum vottum við hjartan-
lega samúð og biðjum Guð að
blessa þeim minningu ástríkrar
eiginkonu, móður, ömmu, og lang-
ömmu.
Hvíl í Guðs friði!
Einar Einarsson.
skáld m.a.: „Kvenkostur á borð við
Helgu að greind, fyrirhyggju og
trúnaði, er allajafna vandfundinn,
en á hina hliðina ómetanlegur, þar
er verksvið bóndans varð, svo sem
löngum er títt um slíka menn
hérlendis, bæði heimilið sjálft og
annir er á hann hlóðust", því
Vigfús var mjög í utanheimilis-
störfum, stóð fyrir sauðfjárslátrun
á haustum í hálfa öld, allt frá 1906,
fyrir Kaupfélag Héraðsbúa á
Reyðarfirði, var hreppstjóri
Fljótsdæla í 29 ár og formaður
Búnaðarfélags Fljótsdæla í 12.
Þegar aukastörfin hlóðust á Vig-
fús, stóð Helga fyrir búinu af
miklum skörungsskap með fólki
sínu, en hægri hönd þeirra hjóna
var jafnan Stefán, bróðir Vigfúsar.
Auk þess stundaði hún garðinn í
Geitagerði af mikilli alúð og gerði
hinn fegursta, en hún mun sjálf
hafa gróðursett og annazt hinn
landsfræga lævirkja og grenitré
þar, sem nú eru stolt og von
skógræktarmanna.
Helga Þorvaldsdóttir
Þormar - Minningarorð
María Kristjánsdótt-
ir — Minningarorð
Fædd 8. ágúst 1887.
Dáin 19. apríl 1979.
Hin langa þraut er liðin.
nú loksins hiaustu friðinn.
og ailt er orðið rótt,
nú sæll er sigur unninn
«K sólin bjort upp runnin
á bak við dimma dauðans nótt.
Vald. Briem.
Með þessu versi vil ég byrja
þessi minningarorð Um elskulega
ömmu mína, Maríu Kristjánsdótt-
ur, eða „Ömmu í Rauðumýri" eins
og okkur afkomendum hennar var
tamast að segja.
Ég ætla ekki að skrifa ævisögu
hennar ömmu, til þess skortir mig
þekklngu, en ævi hennar var
stórbrotin og á sínu langa
lífshlaupi varð hún margt að
reyna.
Hún var fædd 8. ágúst árið 1887
að Kerhóli í Sölvadal í Eyjafirði.
Hún giftist 1. desember 1910 afa
mínum Ingimari Jónssyni frá
Uppsölum í Eyjafirði. Þau bjuggu
nar allan sinn búskap í svonefndu
„Gefjunarhúsi" á Akureyri.
Amma og afi eignuðust 9 börn
og þau eru: Hulda búsett í Reykja-
vík, Jón búsettur á Akureyri,
Adolf einnig á Akureyri, Sigríður,
sem er látin, Ólöf býr á Akureyri,
Sigurlína einnig á Akureyri,
Hermann dó í æsku, Rut býr á
Akureyri, Hermann, sem er látinn,
og eina fósturdóttur ólu þau upp,
Ingu Sigurðardóttur. Afkomendur
ömmu eru nú við lát hennar 101 að
tölu og með þessum stóra hópi
fylgdist hún vel meðan heilsan
leyfði. Amma varð ekkja 31. júlí
1945, en afi hafði þá verið sjúkl-
ingur um árabil.
Amma fluttist úr Gefjunarhús-
inu að Rauðumýri 20 ásamt dóttur
sinni Rut og manni hennar, Gesti
Magnússyni, en þar höfðu góðar
hendur gert henni kleift að eignast
heimili. Seinna keyptu Rut og
Gestur húsið að Rauðumýri 20, og
átti amma alla tíð heimili hjá
þeim.
Afmœlis- og
mirmingargreinar
ATHYGLI skal vakin á því, að afmælis- og
minningargreinar verða að berast blaðinu með
góðum fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast
á í miðvikudagsblaði, að berast í síðasta lagi fyrir
hádegi á mánudag og hliðstætt með greinar aðra
daga. Greinar mega ekki vera í sendibréfsformi eða
bundnu máli. Þær þurfa að vera vélritaðar og með
góðu línubili.
Henni féll sjaldan verk úr hendi
og flesta daga prjónaði hún meira
og minna, mest leista og vettlinga,
en fingravettlingar frá ömmu voru
slíkt listaprjón að fáséð var. Alltaf
átti hún eitthvað af leistum og
vettlingum í poka sínum handa
ömmubörnunum, þegar þau komu
í heimsókn í Rauðumýri 20, en þar
var mjög gestkvæmt, enda ættin
fjölmenn. Það má með sanni segja,
að þetta heimili hafi verið miðstöð
ættarinnar og mæddi því mikið á
móðursystur minni Rut og manni
hennar Gesti sá mikli
gestagangur, sem ávallt var á
heimili þeirra, en þau tóku öllum
með slíkri gestrisni og hlýju, að
alltaf var unun að sækja þau heim.
Ég vil að lokum þakka Rut fyrir
alla þá elsku og fórnfýsi, sem hún
sýndi ömmu, sem mátti helst
aldrei af henni sjá. Rut og Gestur,
hafið þökk fyrir allt, sem þið
gerðuð fyrir ömmu.
Minningin um ömmu mun lifa,
hvíli hún í friði.
Hulda.
Þau Helga og Vigfús í Geita-
gerði eignuðust þrjú börn: Ragn-
heiði, gifta Þórarni Þórarinssyni
ritstjóra Tímans, Sigríði, gifta
Guðmundi Jóhannessyni sem
lengst af var tímavörður í Lóran-
stöðinni í Vík í Mýrdal, og nú
starfsmaður Sambandsins, og
Guttorm, bónda og hreppstjóra í
Geitagerði. Hann er kvæntur Þur-
íði Skeggjadóttur. Barnabörn
þeirra Helgu og Vigfúsar eru nú
12, og barnabarnabörnin tæpir
tveir tugir.
Fyrir réttum 10 árum — þá var
Helga áttræð — kom ég við í
Geitagerði með nokkra útlendinga.
Þar var okkur tekið af mikilli
gestrisni af þeim Þuríði og Gutt-
ormi, enda þótti fylgdarmönnum
mínum mikið til um þann látlausa
höfðingsskap sem þarna ríkti. En
Helga sýndist þeim sem drottning
á kálfsskinni, því hún bar þá reisn
og stolt, sem jafnan þótti sæma
glæsikonum og skörungum, og
ekkert fær bugað, hvorki strit né
elli. Síðast hitti ég hana í fyrra-
haust, þá tæplega níræða: hún
þekkti mig ekki lengur, en sat
teinrétt og virðuleg og spurði langt
að kominn utanhéraðsmann al-
mæltra tíðinda frá því fyrir 40
árum. Nú hefur dauðinn leyst
hana frá elli sinni, en hún hlýtur
eilíft líf í afkomendum sínum:
Megi þeim vel á haldast.
Sigurður Steinþórsson.