Morgunblaðið - 29.04.1979, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. APRÍL 1979
Á PÁSKADAGSMORGUN hófust skyndilega jarðskjálft-
ar f Júgóslavíu og á skömmum tíma höfðu 400 skjálftar
lagt um 100 mílna langan kafla á Dalmatíuströndinni í
rúst. Heilu J)orpin voru hrunin og 90% stóru nýju
hótelanna. A tæpri viku hefur einhver fátækasti hluti
landsins færst 10—15 ár aftur á þróunarbraut. Nýgert
átak í vegamálum, hraðhrautin meðfram ströndinni,
sópaðist í sjó fram eða grófst itskriðum, nýja útflutn-
ingshöfnin í Bar lagðist í rúst og sá litli iðnaður, sem var
farinn að festa rætur kringum Kotorflóa, fór í
flóðbylgjuna, sem fylgdi jarðskjálftunum.
Nótt eftir nótt höfðust um 150
þúsund manns, sem ekki áttu að
neinu heimili að hverfa eða
þorðu ekki að snúa við, við í
kulda og rigningu undir berum
himni, vatnslausir, rafmagns-
lausir og án læknishjálpar.
Opinberar tölur um látna eru
200, en í rauninni veit enginn
hve margir hafa grafist undir
rústunum, 1500 slösuðust. Um
80 þúsund manns hafa örugg-
lega misst heimili sín. Flestir
slasaðir hafa nú verið fluttir í
sjúkrahús í Dubrovnik og Tito-
grad, þar sem sjúkrahúsin eru
yfirfull. Þeir, sem eftir eru,
liggja enn á dýnum í tjöldum.
Alþjóða Rauði krossinn hefur
hafið hjálparstarf. Og Rauði
krossinn á íslandi er að byrja
söfnun til hjálpar hinum bág-
stöddu.
• Forustumenn um
jarðskjálfta varnir
Ekki eru liðin nema 15 ár frá
jarðskjálftunum miklu í Skopje
í Júgóslavíu, þegar fórust um
2000 manns. Þá var íslenzkur
sérfræðingur í áhrifum jarð-
skjálfta á mannvirki, Júlíus
Sólness prófessor, kallaður til af
Sameinuðu þjóðunum. Hann er
því bæði kunnugur jarðskjálfta-
rannsóknum Júgóslava og svæð-
inu, sem jarðskjáiftinn varð nú
á. Því var gengið á hans fund til
að leita eftir fróðleiksmolum.
Júlíus Sólness sagði að þetta
mikla tjón sýndi vel að Júgó-
slavía er land mikilla and-
stæðna. Og jafnframt sýndu
skemmdirnar á þessum nýju
hótelum hve erfitt er um varnir
gegn jarðskjálftum, þótt vel sé
reynt að byggja. Það komi hvað
eftir annað fyrir að bestu bygg-
ingar þurrkist út. í Managua
hafi til dæmis ákaflega vel
hönnuð og vönduð bankabygg-
ing hrunið. Þó sanni reynslan að
vel hannaðar og einkum vel
byggðar byggingar standa sig
best.
— Rannsóknastofnun í
jarðskjálftafræði og áhrifum
jarðskjálfta á byggingar, sem
komið var á stofn eftir jarð-
skjálftana í Skopje 1963, er
besta jarðskjálftarannsókna-
stöð í Evrópu, sagði Júlíus. Og
Júgóslavar hafa síðan orðið leið-
andi í jarðskjálftamálum. Eftir
þá miklu jarðskjálfta fengu
Júgóslavar stuðning frá Sam-
einuðu þjóðunum til að koma
þessari stöð upp í Skopje.
Liður í þeirri aðstoð var, að
UNESCO greiddi kostnaðinn við
að fá sérfræðinga á þessu sviði
til Júgóslavíu. Ég fór þangað
tvisvar sinnum, mest til að
annast kennslu. En stöðin hefur
síðan þróast í þá átt, að nú
þjálfar hún ekki aðeins innlenda
stúdenta í jarðskjálftafræðum,
heldur líka erlenda. Hingað í
Háskóla íslands hafa borist
námstilboð um framhaldsnám í
þessari sérgrein fyrir verkfræð-
inga eða jarðfræðinga.
En hvernig stendur á öllum
þessum jarðskjálftum á þessu
svæði. Nýlega var jarðskjálfti í
Saloniki í Grikklandi, og ekki
eru nema tvö ár síðan jarðskj-
álftarnir miklu urðu í Búkarest,
sem ekki er svo langt þarna frá.
Þegar við leitum eftir því hvað
valdi þessu, segir Júlíus að við
Miðjarðarhafið séu nokkuð sér-
stæðar aðstæður. Samkvæmt
flekakenningunni verða jarðskj-
álftar þar sem tvær plötur
nuddast saman á jörðinni. En til
þess að dæmið gangi upp á þessu
svæði við Miðjarðarhafið, sé
nauðsynlegt að skipta því niður
í smærri einingar og geri það
skýringar á jarðskjálftavirkni
þess mun margbrotnari. Á veg-
um Sameinuðu Þjóðanna hefur
verið unnið að rannsóknum á
jarðskjálftavirkni á öllum Balk-
anskaga og allt suður til Tyrkl-
ands, en miðstöð rannsóknanna
er í Skopje í Júgóslavíu. Mun nú
stutt í að menn fái meiri
vitneskju um jarðskjálfta-
virknina í Miðjarðarhafslöndun-
um.
Þegar jarðskjálftarnir voru í
Búkarest á árinu 1977 fóru
Júlíus Sólness og Óttar P. Ha-
Udórsson þangað til að kynna
sér áhrif og tjón af völdum
jarðskjálfta. Þar var herinn þá
alls staðar að störfum við að
hreinsa til og setja stoðir undir
skemmd hús. En Rúmenar
höfðu kallað út alla verkfræð-
inga og byggingatæknimenn í
landinu og sett nánast undir
heraga, en þeir stjórnuðu svo
hermönnunum og úrskurðuðu
hvað gera þyrfti við hverja
byggingu.
Talið berst að húsunum á
jarðskjálftasvæðunum í Júgósl-
avíu. — Þarna er mikið af
gömlum húsum frá fyrri tíma,
segir Júlíus. Gífurlega mikið af
húsum, sem hrófað hefur verið
upp úr steini eða jafnvel leir.
Slík íbúðarhús hrynja auðvitað
eins og spilaborgir í svona
jarðskjálfta. I annan stað eru á
þessu svæði gamlar klassískar
byggingar, gerðar úr tilhöggn-
um kalksteini. Þær hafa staðist
tímans tönn, af því að vel var til
þeirra vandað í upphafi. Til
i Jugoslaviu
mjog afkomu
Eitt af stóru hóteiunum á ströndinm eftir jarðskjálftann a
páskadag.
1 jarðskjálftasvæðunum verður fölk að hafast við í tjöldum eða undir herum himni

f