Morgunblaðið - 29.04.1979, Blaðsíða 16
16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. APRÍL 1979
PlioruittiMaíjiíifo
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fróttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guómundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aóalstræti 6, sími 10100.
Aóalstrœti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 3000.00 kr. á ménuói innanlands.
Í lausasölu 150 kr. eintakið.
Gegn stéttaátökum
— fyrir launþega
Aðalfundur verkalýðsráðs
Sjálfstæðisflokksins var
haldinn fyrir skömmu. Þar
voru saman komnir ýmsir af
virtustu verkalýðsleiðtogum
landsins og sýndi fundurinn
vel þann styrk, sem Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur innan
verkalýðshreyfingarinnar sem
stærsti launþegaflokkur
landsins.
Eins og við var að búast
settu umræður um kjara- og
atvinnumál mestan svip á
fundinn. Þung áherzla var á
það lögð, að launþegar standa
nú höllum fæti vegna aðgerða
óvinveittrar ríkisstjórnar. En
á hinn bóginn er verkalýðs-
hreyfingin hálflömuð vegna
þess, að í stjórnum heildar-
samtaka launþega eru þeir
menn í meirihluta, sem taka
flokkspólitíska hagsmuni sína
fram yfir hagsmuni hins al-
menna launamanns. Hvergi er
þetta þó meira áberandi en í
stjórn Verkamannasambands
íslands. Auðgert er að bera
saman viðbrögð hennar fyrir
ári við hliðstæðum efnahags-
ráðstöfunum og nú hafa verið
gerðar, þegar útflutningsbann
var sett á fyrirvaralaust, ef
það kynni að valda þjóðar-
heildinni slíku tjóni, að það
kæmi ríkisstjórninni á kné,
eða nú, þegar þessir sömu
menn beinlínis leggja á ráðin
um það, hvernig verðbótavísi-
talan verði skert. Þannig
hefur í reynd verið staðið við
loforðið um samningana í
gildi! Og er það raunar ekki
undarlegt, þótt ýmsir laun-
þegar líti með vaxandi
tortryggni til verkalýðs-
hreyfingarinnar, þegar svona
er staðið að verki.
Á aðalfundi verkalýðsráðs
Sjálfstæðisflokksins var
áherzla á það lögð, að þvílík
vinnubrögð innan verkalýðs-
hreyfingarinnar yrði að leggja
niður en beina kröftunum að
hinni faglegu baráttu. Leiðin
að því marki er ekki auðrötuð.
í reynd eru mörg stéttarfélög
lokuð í þeim skilningi, að nýir
menn komast ekki til áhrifa,
nema þeir séu „réttrar" trúar í
pólitík. Þessu þarf að breyta.
Það verður að opna gluggana
til þess að frískt loft
heilbrigðrar gagnrýni komist
inn í fílabeinsturnana með því
að gefa minnihlutanum
tilverurétt og möguleika til að
fylgjast með og hafa áhrif.
Enginn vafi er á því, að slíkri
breytingu á skipulagi verka-
lýðshreyfingarinnar yrði tekið
vel af hinum almenna lpuna-
manni. Hann mundi fagna því
að hafa raunverulega eitthvað
um það að segja, hverjir færu
með málefni stéttar hans,
enda myndi slíkt fyrirkomu-
lag tryggja endurnýjun í
forystuliðinu. Nú er það hins
vegar svo í ýmsum verkalýðs-
félögum að einungis elztu
menn muna, hvort nokkru
sinní hafi verið annar for-
maður í þeim en núna.
Verkalýðsráð Sjálfstæðis-
flokksins leggur eins og áður
þunga áherzlu á, að hags-
munir launþega og atvinnu-
rekenda fara saman. Það er
ekki hægt að bæta kjörin í
landinu til frambúðar, nema
fyrirtækin gefi meira af sér.
Þess vegna verður að skapa
þeim slík rekstrarskilyrði að
endurnýjun framleiðslutækja
geti átt sér stað til þess að
auka framleiðnina. Eins og
ástandið er núna hefur ríkis-
valdið létt verulegum launa-
greiðslum af atvinnurekstrin-
um með því að skerða kaup-
gjaldsvísitöluna og er það
stutt þeim rökum, að hann
hafi ekki getað risið undir
umsömdum launum. Slík fórn
af hálfu launþega hefði verið
réttlætanleg og raunar sjálf-
sögð, ef svigrúmið hefði verið
notað til þess að koma verð-
bólgunni niður. En það var
ekki gert, heldur var eyðsla
hins opinbera aukin að sama
skapi og fjármögnuð með
fjallþungum sköttum á fyrir-
tækjunum, þannig að þau geta
enn síður en áður staðið við
gerða kjarasamninga.
Innan verkalýðshreyfingar-
innar er mikið verk að vinna.
Kommúnistum hefur með
hjálp krata tekizt að komast
til æðstu áhrifa og notfæra
sér aðstöðuna óspart í flokks-
pólitíska þágu eins og þeirra
er háttur. Á meðan svo
stendur er ekki við því að
búast, að verkalýðshreyfingin
verði í stakk búin til þess að
tryggja öllum launþegum
sómasamleg lífskjör, eins og
efni standa til. Á þessum
vettvangi bíður verkalýðsráðs
Sjálfstæðisflokksins mikið
starf, en það mun ef að líkum
lætur, einbeita sér að því að
auka frelsi innan verkalýðs-
hreyfingarinnar og að faglegri
baráttu launafólks; jafnframt
vinna gegn stéttaátökum
undir kjörorðinu: „Stétt með
stétt".
/»♦♦♦♦♦♦♦♦ ♦ »♦♦■»♦♦♦♦♦♦ ♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
| Reykjavíkurbréf
Laugardagur 28. apríl
Sigalda — rétt framkvæmd á réttum staÖ
Virkjun í
Undralandi
Morgunblaðið birti nýlega
sérstakan „kálf“ um þær hug-
myndir, sem sérfræðingar hafa
verið að vinna að um orrku-
vinnslu og beizlun fallvatna á
Norður- og Austurlandi. Ýmis-
legt kom þar fram merkilegt og
er engin ástæða til að lasta það
mikla hugmyndaflug, sem birtist
í virkjunaráætlunum þessum, en
fleiri hliðar eru á því máli, eins
og sjá má í „kálfi" eða fjórblöð-
ungi, sem fylgir Morgunblaðinu í
dag.
I virkjunarmálum eiga íslend-
ingar að vera stórhuga. Og það
hefur ávallt verið stefna Morg-
unblaðsins að hvetja heldur til
stórframkvæmda í orkumálum
og stóriðju, en blaðið hefur
jafnframt krafizt þess, að um-
hverfisvernd sé rækilega í heiðri
höfð við stórframkvæmdir. Við
eigum í orkulitlum heimi, að
leggja höfuðáherzlu á að virkja
þá orku, sem við eigum í óbeizl-
uðum fallvötnum og jarðvarma,
og hefur sannarlega mikið áunn-
izt í þeim efnum á undanförnum
árum. Á þetta eigum við enn að
leggja áherzlu, svo að við verð-
um eins vel í stakk búin í þessum
efnum og unnt er. Án orku er
tómt mál að tala um framfarir á
íslandi eða þau lífskjör sem við
gerum kröfur til.
En hitt er svo annað mál, að
eitt eru hugmyndir, en annað
raunveruleiki. Við verðum að
gjalda varhug við ýmsum þeim
hugmyndum, sem sérfræðingar
láta frá sér fara; það er í þeirra
verkahring að nota teikniborðið
í því skyni að koma hugmyndum
sínum á blað, en okkar hinna —
og þá ekki sízt stjórnmálamanna
— að taka svo ákvörðun um,
hvaða leiðir bezt er að fara — og
er þá nauðsynlegt að gleypa ekki
tillögurnar hráar, heldur fara
með fyllstu gát í framkvæmdir.
Gullfoss handa
túristum
Sú var tíðin, að sérfræðingar
voru þeirrar skoðunar, að vel
gæti komið til greina að leggja
Þjórsárver undir vatn og „skrúfa
fyrir" Gullfoss, nema á tyllidög-
um, þegar ferðamenn gætu notið
þessa óviðjafnanlega náttúru-
undurs. Baðað sólstöfum og
regnboga. Það kom þá m.a. í hlut
Morgunblaðsins að vara við
þessu, og engum datt í hug, sem
að blaðinu stóð, að gangast upp
við þeirri „snjöllu" hugmynd að
skrúfa fyrir og frá Gullfossi að
geðþótta virkjunarmanna, eins
og talað var um, að því er virtist
í fullri alvöru(!)
Hvers á
Dettifoss
ad gjalda?
Jökulsá á Fjöllum er eitt
mesta fljót landsins og Jökuls-
árgljúfrin eitt eftirminnilegasta
náttúruundur, sem um getur í
allri Evrópu — og þótt víðar
væri leitað. En nú hafa sérfræð-
ingar í orkumálum leitt huga
okkar að því, að unnt sé að taka
mestallt jökulvatnið á vatna-
svæði Jökulsár, fara með það
norðaustur og austur eftir öllum
öræfum, þrengja Jökulsá í gegn-
um Lagarfljót og veita henni út í
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. APRIL 1979
17
Hafragilsfoss — áfram á sínum stað?
Héraðsflóa! Með þessu móti
væri víst hægt að „hanna"
stærstu orkuvirkjanir í Evrópu,
að Sovétríkjunum undantekn-
um(!).
Er nú ekki ástæða til að
staldra við og íhuga málið. Að
vísu segja sérfræðingar, að lind-
arvatn muni áfram falla í far-
vegi Jökulsár og það í svo
miklum mæli, að unnt yrði að
virkja það aftur einhvers staðar
vestan eða norðvestan við
Hólsfjöll, svo að öllu réttlæti sé
nú fullnægt. Menn geta jafnvel
hugsað sér, að í glæsilegum
farvegi Jökulsár á Fjöllum renni
blávatn á borð við Sogið og Laxá
í Þingeyjarsýslu, m.a. til þess að
unnt væri að rækta lax í slíkri
bergvatnsá. Að sjálfsögðu mundi
þá Dettifoss fara veg allrar
veraldar, svo og Hafragilsfoss og
aðrir þeir fossar, sem prýða
náttúruundur þetta. En þá yrðu
mikilfengleg gljúfur Jökulsár á
Fjöllum ekki annað en svipur
hjá sjón og ekkert undur leng-
ur, — en samt yrði því sjálfsagt
haldið fram, að áin væri á sínum
stað!
Höfum við leyfi til að leika
okkur að slíkum hugmyndum í
alvöru?
Höfum við leyfi til að „hanna“
allt Island með þessum hætti?
Eigum við ekki að leyfa sköp-
unarverkinu að vera eins og
höfundur þess hefur frá því
gengið?
Okkur tókst að virkja stór-
virkjanir í Tungnaá og Þjórsá án
þess að eyðileggja óviðjafnanleg
gæsalönd — og erum meiri menn
fyrir bragðið. Fundin var leið til
að virkja sama vatnið oftar en
einu sinni og er það í raun og
veru nægilegt tækniafrek.
Hvers vegna getum við ekki
gert hið sama við Jökulsá á
Fjöllum? Hvers vegna mega ekki
íslenzk fallvötn renna í eigin
farvegi?
Dýrmæt eign
Við eigum að sjálfsögðu að
virkja Jökulsá á Fjöllum og
árnar þar um slóðir. Það hlýtur
að vera hægt að finna leið til
þess að virkja þetta mikla jök-
ulvatn oftar en einu sinni eins og
í Tungnaá og Þjórsá án þess að
færa alla náttúru Jökulsár-
gljúfranna úr skorðum. Undrin
þar eru okkur ekki síður dýrmæt
en raforkan. „Guð almáttugur,"
sagði merkur varaþingmaður,
þegar hann heyrði um hugmynd-
ir hinna stórhuga tæknifræð-
inga, „verður þá Dettifoss bara
einhver spræna? Og hvað á þá að
gera við ljóð Einars Benediktss-
onar um fossinn?" Það var von
að maðurinn spyrði.
Eða hvers ætti Einar skáld
Benediktsson að gjalda? Jafnvel
honum hefði ekki dottið í hug,
eins og hann var nú mikill
brautryðjandi í orkuvinnslu á
íslandi, að veita jökulvatni
Dettifoss og Jökulsárgljúfranna
frá Hólmatungum og Hljóða-
klettum austur í Héraðsflóa,
eins og þar sé ekki nóg vatns-
magn úr bergvatns- og jökulán-
um, Lagarfljóti og Jökulsá á
Brú?
Farsælda frón
Við eigum að sjálfsögðu að
virkja. En við eigum að gæta
hófs. Og sízt af öllu eigum við að
gera okkur sek um náttúruspjöll,
sem vekja mundu heimsathygli,
eins og þegar Sir Peter Scott hóf
á sínum tíma alþjóðahreyfingu
til verndar varplöndum gæsar-
innar í Þjórsárverum. Enginn
vafi er á því, að unnt væri að búa
til „afskaplega fallegt vatn“
þarna undir jöklinum. En er
nokkur sérstakur skortur á vötn-
um á íslandi?
Nei.
En vera má, að okkur takist
ekki að rata þá leið, sem átt er
við, þegar talað er um hyggindi,
sem í hag koma. Það eru þessi
hyggindi, sem eru farsæl. Það
eru þau sem vísa veginn. Sama
merking felst raunar í fleygum
orðum Jónasar Hallgrímssonar,
sem hafa verið íslendingum leið-
arljós frá því í upphafi sjálf-
stæðisbaráttunnar:
Island farsælda frón
og hagsælda hrímhvíta móðir.
ísland þarf enga andlitslyft-
ingu. Það þarf ekki að breyta því
á neinu teikniborði. Það er gott
eins og það er. Það býður upp á
ótakmarkaða möguleika, og enda
þótt við séum ekki enn búin að
krafla okkur út úr Kröflu, mun
hún samt vísa leiðina, ásamt
virkjun fallvatnanna — leiðina
til eflingar sjálfstæði, sem
byggist á tilraunum og traustri
tækniþekkingu og nýtingu þeirra
auðæfa, sem landið hefur upp á
að bjóða, án þess því verði
stórspillt með grundvallarbreyt-
ingum á náttúru þess og lífríki.
Svo mega Rússar byggja allar
þær stórvirkjanir, sem þeir vilja,
án þess að okkur komi það við.
Þeir mega jafnvel breyta farvegi
Volgu okkar vegna. En ef þeir
ætla með hana yfir Himalaya-
fjöll og virkja vatnsrennsli
hennar niður í Kínaveldi, verða
þeir trúlega að eiga um það við
Hua og Teng — en það er laust
mál við okkur, sem betur fer.
Sérstök bók hefur verið skrif-
uð um Jökulsá á Fjöllum, gljúf-
ur hennar, náttúrufegurð og þau
undur öll, sem þar er að finna.
Sú bók er nú gjörsamlega upp-
seld og sýnir það með öðru þann
áhuga, sem menn hafa á stór-
fenglegri náttúru þessarar fjalla-
byggðar. Við skulum ekki láta
það henda okkur, að Jökulsá
verði hvergi til í framtíðinni
nema í bókum — og Dettifoss
aðeins í ljóðum Einars Bene-
diktssonar, Kristjáns Fjallaskálds
og Matfchíasar Jochumssonar.