Morgunblaðið - 29.04.1979, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. APRÍL 1979 2 1
___________________________>
Fanginn
krafinn sagna
Hugh Thomas segir síðan frá því að
ákveðið hafi verið að færa Hess aftur til
rannsóknar viku síðar. Hafi hann ásamt
öðrum lækni verið því mótfallinn þar eð
fyrri rannsókn hafi verið fullnægjandi og
því ekki ástæða tii að gera honum frekara
ónæði. Hins vegar segist Thomas ekki
hafa haldið þessari skoðun sinni til
streitu, því að persónulegur áhugi á
sjúklingnum hafi nú verið farinn að
yfirgnæfa hinn læknisfræðilega, og hafi
sig sárlangað til að skoða á ný þessa
frægu bringu. Hafi hann síðan notað
tímann til að finna röntgenmyndir af
sjúklingnum frá árinu 1969, en bæði þær
og nýju myndirnar hafi sýnt greinilega að
í brjóstholi hans voru engin merki um sár
eða skrámur.
„Ég var mér meðvitandi um mikilvægi
þeirra staðreynda, sem ég hafði hnotið
um í sambandi við þetta mál. Þessi maður
hafði hlotið dóm fyrir stríðsglæpi nazista
og hann hafði þegar setið 32 ár í fangelsi.
í 32 ár hafði heimurinn talið víst að hann
væri Rudolf Hess. Ég bjó hins vegar yfir
þeirri vitneskju, að þetta hlyti að vera
rangt, nema sagnfræðilegar stað-
hæfingar væru að einhverju leyti úr lausu
lofti gripnar".
Thomas getur um bók Rees um Hess, en
þar kemur meðal annars fram, að geð-
læknir, sem stundaði Hess í Englandi á
árunum 1941 til 1945 hafði þekkt Alfred,
bróður hans, sem hafði tjáð honum fyrir
stríðið að hinn frægi brautryðjandi í
hjartaskurðlækningum, Ferdinand
Sauerbruch, hefði skorið Hess upp eftir
að hann hefði særzt í fyrra stríði. Rees
getur þess einnig að árið 1944, þegar
sjúklingurinn kvaðst minnislaus, var
honum gefið deyfilyfið Evipan í þeim
tilgangi að hressa upp á minnið.
Sjúklingurinn virtist sljóvgast, eins og til
var ætlazt, en þegar hann skrifaði heim
til sín eftir að hann tók að jafna sig,
hældi hann sér af því að hafa verið með
ráði og rænu allan tímann. Meðan á
meðferðinni stóð fengu læknar ekki orð af
viti upp úr sjúklingnum, en tveir þeirra
veittu því eftirtekt að þegar spurt var um
skotsárið og Sauerburgh skýrðist svipur-
inn og skilningsglampi kom skyndilega í
sálargluggann. Spurningin um þetta
atriði kom honum með öðrum orðum til
að hætta að láta sem hann væri ekki með
sjálfum sér, segir Thomas, eins og hann
hafði gert fram að þessu. Síðar viður-
kenndi hann við yfirheyrslur í Bretlandi
og Núrnberg, að minnisleysið hefði verið
uppgerð.
Aðra bók um sama efni minnist Hugh
Thomas á, „Hess“ eftir Roger Manvell og
Heinrich Fraenkel. Þeir segja að árið
1917 hafi Hess særzt alvarlega í lunga, án
þess þó að rekja málið nánar.
„25. september 1973 fór síðari röntgen-
myndatakan fram,“ segir Thomas. „Ég
ætlaði ekki að missa af neinu, svo ég var
viðstaddur allan tímann. Voitoff var að
sniglast þar líka, en brá sér þó frá við og
við. Framkoma sjúklingsins var nú gjör-
breytt frá því sem hún hafði verið viku
áður, en þá hafði hann verið daufur í
dálkinn og fremur ósamvinnuþýður. Nú
var hann skælbrosandi frá því að hann
kom inn, lék á als oddi, fylgdist með öllu
sem fram fór af miklum áhuga, og virtist
sérlega ánægður með þá athygli sem
honum var veitt. Loks komumst við að
efninu. Kvoðan komin á sinn stað og
slökkt var í röntgenstofunni. Bill Leach
byrjaði að taka myndirnar og eftir
skamma stund tilkynnti hann að nú væri
komið nóg. Myndirnar voru framkallaðar
í snatri og þegar ljósið var kveikt í
stofunni, á ný, settist sjúklingurinn á
bríkina á bekknum, sallarólegur, sæll og
glaður. Þá kallaði einhver, að myndirnar
hefðu tekizt vel og að nr. 7 mætti fara
aftur í fötin. Um leið smeygði hann sér úr
stakknum þar sem hann sat á bekknum
og byrjaði að fara í sloppinn. Meðan á
þessu stóð hafði ég getað virt fyrir mér
bringuna á honum. Nú steig ég fram,
benti á hana og sagði rólega en ákveðið:
„Was ist passiert mit den Kriegsunfálle?
Nicht hauttief?" (Hvað er orðið af
styrjaldarsárunum? Ekki einu sinni
undir húðina?)
Spurningin kom greinilega eins og
þruma úr heiðskíru lofti. Framkoma
sjúklingsins gjörbreyttist. Hann fölnaði
upp og tók að skjálfa á beinunum.
Andartak starði hann á mig, snar-
ruglaður í ríminu og afar tortrygginn.
Svo leit hann undan og tautaði: „Zu spát.
Zu spát.“
Hann skalf svo mjög að ég var farinn
að óttast að hann væri að fá slag, svo ég
dró mig í hlé og gekk ekki frekar á hann.
Nr. 7 staulaðist á fætur og slagaði yfir
gólfið í átt að fataklefanum. A leiðinni
yfir gólfið gengu niður af honum úr-
gangsefni og magakvoðan. McClean tók
eftir þessum snöggu umskiptum og
hjálpaði honum yfir að klefanum um leið
og hann tók við stakknum af honum.
Hann rétti fanganum handklæði og
fleygði nokkrum á gólfið til að þurrka upp
óþrifin.
Tíu mínútur liðu áður en nr. 7 fékkst til
að koma út úr klefanum. Hann skeytti
engu þótt McClean byðist til að aðstoða
hann, en neitaði með öllu að koma út úr
klefanum. Þegar hann birtist loks, full-
klæddur, í gráum snjáðum jakkafötum,
var honum enn mjög brugðið. Greinilegt
var að hann forðaðist mig og gætti þess
að nálgast mig ekki. Ég óttaðist enn að
hann kynni að hníga niður, svo ég hélt
mér í hæfiiegri fjarlægð á meðan hann
var að komast út á gang.
Skýrslan um
Hess liðþjálfa
Sjálfur var ég miður mín eftir þennan
atburð. Þegar ég nú lít til baka, eins og ég
hef raunar gert þúsund sinnum áður, geri
ég mér grein fyrir því að ástæðurnar
fyrir þessu skyndilega taugaáfalli
sjúklingsins geta verið líkamlegs eðlis.
Það kann að vera að hann hafi allt í einu
orðið ófær um að hafa stjórn á hægðum
sínum, og McClean, sem á þessum tíma
hafði ekki náð valdi á þýzku og hafði
heldur ekki heyrt spurningu mína, lagði
þá merkingu í „zu spát, zu spát“, að
fanginn hefði átt við að of seint væri fyrir
hann að komast á salernið.
Ég ræddi ekki málið við McClean um
sama leyti og þetta gerðist, en þegar ég
var að vinna að þessari bók á árinu 1978,
staðfesti hann að framkoma sjúklingsins
hefði allt í einu gjörbreytzt, að hann hefði
skolfið, verið mjög óstyrkur og ófáanleg-
ur til að koma út úr fataklefanum. Ég get
enn ekki sætt mig við þá skýringu, að
blygðunarsemi af því að hann hafði orðið
sér til skammar hafi verið eina ástæðan
fyrir því að hann féll svona saman.
Segja má, að ég hafi átt að skýra frá
þessum atvikum um leið og þau áttu sér
stað. Ástæðan fyrir því að ég tók ekki
þann kost var sú, að á þessum tíma var ég
í þjónustu hersins og vissi vel hvaða
meðferð slíkar upplýsingar mundu fá þar.
Þeim yrði snarlega ýtt til hliðar og kæmu
ekki fram í dagsljósið næstu 30 árin.
I stað þess að reiða mig á opinbera
aðila hélt ég áfram eftirgrennslan minni,
og i bók Manvells og Fraenkels fann ég
tilvísun þar sem skýrsla um herþjónustu
var sögð í vörzlu ríkisskjalasafnsins í
Koblenz. Það reyndist ekki rétt vera, en
mér var bent á að fara í skjalamiðstöðina
í Berlín. Þaðan fékk ég síðan skjal, sem
staðfesti grun minn, — ljósrit af skýrslu
um feril Rudolfs Hess í hernum í fyrri
heimsstyrjöldinni.
Skjalið er dagsett og stimplað í Munch-
en 23. nóvember 1937, og þar greinir frá
herþjónustu Rudolfs Hess liðþjálfa.
Skýrsla eins og þessi er til um hvern
yfirmann í þýzka hernum, en hún hefur
að geyma álit á frammistöðu viðkomandi,
upplýsingar um fæðingarstað og ár, nöfn
foreldra, trúarbrögð, hjúskaparstétt,
heiðursmerki hersins, vegtyllur og staði
þar sem viðkomandi hefur gegnt herþjón-
ustu, auk nákvæmra upplýsinga um
heilsufar eftir að hann var kallaður í
herinn. Svo nákvæmlega er heilsufarið
tíundað að getið er um þegar Hess fékk
hálsbólgu."
Hugh Thomas birtir síðan orðréttan
kafla úr skýrslunni um Hess. Þar kemur
fram að hann hefur særzt þrívegis í fyrri
heimsstyrjöldinni. í júní 1916 hefur hann
orðið fyrir broti úr sprengjukúlu og hlotið
við það áverka á vinstri hendi og á
upphandlegg. Hann er í sjúkrahúsi í
meira en mánuð, en er að svo búnu settur
í varalið. Næst særist hann í Rúmeníu
sumarið 1917, enn á vinstri handlegg, en
afleiðingarnar eru ekki alvarlegri en svo
að hann er fær um að halda áfram með
herdeild sinni.
Það er svo hinn 8. ágúst 1917, að Rudolf
Hess særist alvarlega í árásinni á
Ungureana. Sárum hans er svo lýst:
„Schw. Verwundert. Gew. Geshoss —
Lungen lks.“ — það er að segja: Illa
særður. Riffilkúla — vinstra lunga.
Lokasönnunin
Fangi nr. 7 í Spandau hefur engin þau
ör, sem slíkar holundir skilja eftir sig.
Hann hefur heldur aldrei hlotið áverka á
neinum upphandlegg, segir Thomas, sem
síðan rekur í ýtarlegu máli hvaða tegund-
ir riffla Þjóðverjar og Rúmenar hafi
notað í viðureign sinni þetta umrædda
sumar. Hann útskýrir í krafti fag-
mennsku sinnar hvers konar sár — og þar
af leiðandi ör — riffilkúlur nútímans,
sem hann hefur sjálfur kynnzt í starfi
sínu sem herlæknir á Irlandi, skilji eftir
sig, og leiðir síðan að því rök að Mauser,
Mannlicher og Moisin-Nagant, sem not-
aðir voru í fyrra stríði, skilji eftir sig
ummerki, sem séu enn meira áberandi.
Læknirinn lýsir því hvernig riffilkúla geti
hugsanlega farið í gegnum lunga manns
án þess að snerta rifbeinin, sem eðlilega
er býsna hæpinn möguleiki, en enda þótt
hún rambaði þannig í gegnum manninn
leiðir læknirinn ,rök að því, að óhjá-
kvæmilega mundi hitinn frá kúlunni
skemma yzta lag beinanna. Þegar hinn
særði færi síðan að gróa sára sinna
mundi hnúður myndast á beininu þar sem
kúlan hefði farið hjá. Thomas segir að
allir sérfræðingar muni geta staðfest
þetta álit hans og vitnar meðal annars til
Sauerbruchs. Þá rekur hann hvernig
kúlan leikur vöðva og vefi, sem hún fer í
gegnum, og lýsir örum, sem slík sár skilja
eftir.
Lokasönnunina fyrir því að fangi nr. 7 í
Spandau geti ekki verið Rudolf Hess telur
Hugh Thomas sig hafa fengið er hann
heimsótti Ilse Hess, eiginkonu nazistafor-
ingjans, að heimili hennar í fyrrahaust.
Hann gerði henni grein fyrir grunsemd-
um sínum, og segir svo frá samtali þeirra:
Hún kvaðst undrandi á því að ég væri
þessarar skoðunar, og sagðist sjálf aldrei
hafa látið sér til hugar koma, að maður-
inn í Spandau væri ekki eiginmaður
hennar. Þó staðfesti hún að maður
hennar hefði særzt alvarlega í fyrri
heimsstyrjöldinni. Og það sem meira er,
— hún tjáði mér að „hann hefði fengið
„Lungendurchschuss", eða skot í gegnum
lungað, og það hefði orðið til þess að
binda enda á feril hans í fótgönguliðinu.
Þegar hann hefði gengið upp í móti hafi
hann æ síðan kennt eftirkastanna, eink-
um þegar hann lagði af stað, en að undir
venjulegum kringumstæðum hafi það
eina, sem minnti hann á að hann hefði
særzt í stríðinu, verið örin á líkamanum,
að aftan og framan."
„Þarna var þá komin endurtekning á
gömlu skýrslunni. Eiginkona Hess stað-
festir að hann hafi verið með ör á brjósti
og á baki. Riffilkúlan hafði, eins og ég
bjóst við, farið beint í gegnum brjósthol-
ið.
Fangi nr. 7 í Spandau hefur aldrei verið
skotinn á þennan hátt. Því veit ég fyrir
víst, að hann er ekki Rudolf Hess,“ segir
Hugh Thomas að endingu.
- Á.R.
Hess, Speer og Hitler.