Morgunblaðið - 01.05.1979, Blaðsíða 12

60
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. MAÍ1979
KJARA OG SKATTA
Skattastefnan hefur
víðtæk kjaraáhrif
bórhallur Halldórsson.
Á það hefur iðulega verið bent
að kjarabætur séu fólgnar í fleiru
en í þeirri upphæð sem fram
kemur á launaseðlinum við lok
hvers mánaðar. Þetta á við nú í
rikara mæli en nokkru sinni
þegar hækkun um einn launa-
flokk á mánuði er svipuð upphæð
og mcðalfjölskylda eyðir í eitt til
tvö skipti úti í mjólkur- og
brauðabúð.
Sérstök ástæða er til að vekja
athygli á þessari staðreynd nú
þegar því er haldið fram við
opinbera starfsmenn að 3% kaup-
hækkun sé meira virði en aukin
samningsréttindi.
Þau réttindi sem hér um ræðir
og stjórnvöld eru allt í einu tilbúin
að semja um við opinbera starfs-
menn, eru réttindi sem flest önnur
launþegasamtök í landinu hafa
haft um áratugi. En eru þessi
réttindi boðin nú vegna skilnings á
okkar málstað og sannfæringar
um réttmæti þeirra? Því miður
verður að svara þessari spurningu
neitandi því ella hefði vinstri
stjórnin sáluga að sjálfsögðu stað-
ið við eigin yfirlýsingu í sínum
stjórnarsáttmála 1971, um fullan
samningsrétt, og veitt opinberum
starfsmönnum þann rétt þegar
árið 1973.
Sannleikurinn í máli þessu er sá
að núverandi valdhafar eru í
þvílíkri úlfakreppu vegna kjara-
stöðunnar á hinum almenna
vinnumarkaði, að opinberir starfs-
menn hefðu sennilega getað fengið
hagstæðara samkomulagstilboð en
þeir fengu, ef þannig hefði verið
haldið á málinu frá upphafi af
hálfu B.S.R.B. og staðið hefði verið
fast á því, á frumstigi umræðna.
milli aðila, að hugsanlegt væri að
fresta grunnkaupshækkun, en ekki
falla frá henni. Hins vegar er það
jafn ljóst að í kjarasamningum
síðar á árinu verður þessi hag-
stæða samningsaðstaða ekki leng-
ur fyrir hendi, og lítil von til þess
að þá verði á Alþingi þingmeiri-
hluti fyrir auknum samningsrétti
opinberum starfsmönnum til
handa, ef samkomulag B.S.R.B. og
ríkisstjórnarinnar verður felit í
væntanlegri atkvæðagreiðslu.
Um skattamálin hef ég áður
látið í ljós þá skoðun að framlag
skattgreiðenda sé ákaflega mis-
skipt og langt frá að hver og einn
leggi af mörkum sinn skerf til
sameiginlegra þarfa þjóðarbúsins
í hlutfalli við raunverulegar tekj-
ur. Skattastefna á hverjum tíma
er því mun þýðingarmeiri þáttur í
kjarabaráttu launþega en almennt
er viðurkennt.
Skattapólitík núverandi vald-
hafa kemur mér þannig fyrir
sjónir að peningar í févana ríkis-
sjóð eru nú í enn ríkari mæli en
áður sóttir í vasa launþega, án
þess að launþegasamtök landsins
virðist hafa af því umtalsverðar
áhyggjur.
„Hljótum að leggja
áherzlu á að verð-
bótaákvæðin séu virt”
— Hjá félögum innan Alþýðu-
sambands íslands virðist ekki
vera áhugi á að stefna að nýjum
grunnkaupshækkunum að sinni.
Ilins vegar hlýtur verkalýðs-
hreyfingin eins og áður að leggja
mikla áherzlu á, að verðbóta-
ákvæði kjarasamninga séu virt af
stjórnvöldum. Ég harma það. að
ýmsir þeir sömu, sem fyrir ári
börðust réttilega gegn skerðingu
verðbótavísitölunnar, standa nú
Björn Þórhallsson
að sambærilegum ráðstöfunum.
Slik flokkspólitísk leikfimi
vcrkaiýðsleiðtoga er áreiðanlega
ekki í þágu umbjóðénda þeirra og
rýrir traust á verkalýðshreyfing-
unni í heild, sagði Björn Þórhalls-
son, formaður Landssambands
verzlunarmanna, í viðtali við
Morgunblaðið í tilefni af 1. mai.
Hann var spurður að því, hvort
ríkisstjórnin hefði staðið við fyrir-
heitið um lækkun beinna skatta til
þess að mæta 2% skerðingu verð-
bótavísitölu 1. desember sl.
— Það hefur ekki verið við
þetta staðið, þótt einhverjir mjög
tekjulágir hafi e.t.v. haft gagn af
lækkun sjúkratryggingagjaldsins.
En fyrir meginþorra launþega
hafa aðgerðir ríkisstjórnarinnar í
desember þýtt aukna skattgreiðslu
og lægra kaup.
Allt frá 1973 hefur verkalýðs-
hreyfingin haft lækkun beinna
skatta sem eina af sínum aðalkröf-
um, jafnvel þótt það- þyrfti að
hækka eitthvað óbeina skatta í
staðinn. Þetta var gert eftir samn-
ingana 1974 að kröfu verkalýðs-
hreyfingarinnar og í heildarkjara-
samningunum 1975 og 1977 var
lækkun beinna skatta einn þáttur-
inn í lausn kjaradeilunnar.
— Vill verkalýðshreyfingin, að
samdráttur verði í umsvifum rík-
isins, — eða vill hún auka sam-
neyzluna?
— Um þetta eru áreiðanlega
mjög skiptar skoðanir. En mín
skoðun er sú, að ríkisumsvif eigi
að takmarka svo sem mögulegt er
og að sem mest af framkvæmdum
eigi að bjóða út og fela þeim, sem
lægst býður. Ótti ýmissa innan
verkalýðshreyfingarinnar við, að
atvinnuleysi leiði af minni ríkis-
umsvifum er blekking. Á hinn
bóginn er eðliiegt, að ríkisvaldið
auli umsvif sín, ef til samdráttar
horfir, en dragi úr þeim, þegar
þensla er. Þessar aðgerðir til
jöfnunar hafa verið vanræktar af
íslenzkum stjórnvöldum og eru
enn.
Til þess að draga úr verðbólg-
unni verður einhvers staðar að
spara eða minnka kostnað. Nú eins
og á undanförnum árum hafa
stjórnvöld ekki séð önnur ráð til
samdráttar en lækkun launa. Það
er löngu tími til kominn, að dregið
sé saman á öðrum sviðum og eiga
stjórnvöld að líta sem næst sér í
því efni. Ef verulegur sparnaður
næðist í opinberum rekstri, yrði
það grundvöllur skattalækkunar
og þar með meiri kaupmáttar. Á
sama hátt og unnt er að bæta
kjörin með öðrum ráðum en bein-
um krónutöluhækkunum er hægt
að vinna á verðbólgunni öðru vísi
en með lækkun kaups. Þarna verða
báðir aðilar að sýna skilning og
vinna saman af heilindum.
Sigurður óskarsson
tískum ástæðum geta stutt launa-
málastefnu ríkisstjórnarinnar, þá
er þolinmæði hins almenna laun-
þega á þrotum.
— Hvað viltu segja um desem-
bersamkomulagið?
— Ríkisstjórnin hefur svikið
loforðið um það, að kaupmátturinn
yrði ekki skertur. Verkalýðshreyf-
ingin gaf eftir 3% gegn svokölluð-
um félagslegum umbótum. Þessi
„félagsmálapakki“, eins og vald-
hafarnir kalla þetta, er innihalds-
lítill, enda felur hann m.a. í sér
atriði, sem áður var búið að semja
um. Og það má bæta því við, að
þetta glamur um „pakka“, „sam-
starfshópa" og „peningalaun" eru
nýyrði, sem einungis eru fundin
upp til þess að klóra yfir kjara-
skerðinguna og hin sviknu loforð.
Þegar allt er talið má reikna
Þolinmæði hins
almenna laun-
þega á þrotum
Sigurður Óskarsson, fram-
kvæmdastjóri Verkalýðsfélagsins
Rangæings og nýkjörinn formað-
ur Verkalýðsráðs Sjálfstæðis-
flokksins, var spurður að því í
tilefni af 1. maí, hver sé staðan í
launamálunum í dag.
— Að mínu viti einkennist hún
af sviknum loforðum um samning-
ana í gildi og nýgerðum samning-
um við hálaunahópa, þar sem
ríkisstjórnin með aðgerðarleysi
sínu eða beinni íhlutun eins og í
flugmannadeilunni stuðlar að
auknum launamismun. Þetta eru
að mínu viti afrek „verndara lág-
launafólksins", eins og þeir kalla
sigsjálfir.
Eg tel með ólíkindum ef tals-
menn láglaunahópanna una lengur
þeirri óreiðu, sem einkennir stefnu
stjórnvalda í kjaramálum. Ríkis-
stjórnin liggur í feni og sekkur æ
dýpra ofan í það.
Eg er sannfærður um, að þótt
ábyrgðarlausir talsmenn lág-
launasambanda telji sig af póli-
með, að skerðing verðbótavísitöl-
unnar verði 10—15%. Verkalýðs-
hreyfingin hefur ekki gripið til
gagnaðgerða og sýnt þiðlund í
þeirri von, að takast mætti að
vinna bug á verðbólgunni. Svar
stjórnvalda eru framangreindar
aðgerðir um stórhækkun hæstu
launa. Á sama tíma magnast
verðbólgan, eins og þær hækkanir,
bæði á opinberri þjónustu og
vöruverði, sem nú dynja yfir, sýna.
Af aðgerðum ríkisstjórnarinnar
verður ekki annað ráðið en hún
telji, að öllu sé borgið, ef lægstu
laununum er haldið niðri og þau
skert, þótt þau hæsti rjúki upp.
Eins og ástandið er í dag finnst
mér blasa við, hversu átakanlegt
varnarleysi hins almenna laun-
þega er gagnvart óvinveittri ríkis-
stjórn. Ástæðan er sú, að forysta
verkalýðshreyfingarinnar hefur
brugðizt skyldu sinni vegna þess
að flokkspólitískir hagsmunir hafa
setið í fyrirrúmi hjá of stórum
hluta hennar.
V erkalýðshreyf-
ingin vinni faglega
Efst á baugi í kjaramálum opin-
berra starfsmanna er nýgert sam-
komulag við ríkisvaldið um rýmri
samningsrétt, í staðinn kemur
afnám 3% grunnkaupshækkunar
frá 1. apríl s.I. Ég ætla mér ekki
það hlutverk hér, að mæla eindreg-
ið með eða á móti samkomulaginu,
en sitt sýnist hverjum, og verður
hver að meta fyrir sig. Lítill vafa
leikur á að rýmri samningsréttur
er þessara 3% virði. Þó má alltaf
deila um hvort eðlilegt sé að
opinberir starfsmenn skuli nú
þurfa að kaupa sér rýmri samn-
ingsrétt.
Svo einkennilegt, sem það nú
kann að virðast fyrir suma, þá hafa
opinberir starfsmenn ekki unnið
stóra sigra í samningsréttarmálum
sínum, þegar svo kallaðar „vinveitt-
ar ríkisstjórnir" hafa verið við völd,
heldur er því öfugt farið, og nægir
að minna á stærsta sigurinn, sem
vannst í tíð fyrrverandi ríkisstjórn-
ar, þegar samningar tókust við
þáverandi fjármálaráðherra um
verkfallsrétt.
Sannleikurinn nú er e.t.v. sá að
BSRB hafði eiginlega aldrei neitt
val. Það lá fyrir bæði ijóst og leynt,
að ekki yrði um neina grunnkaups-
hækkun að ræða, ef um afnám
hennar yrði ekki samið ‘þá, yrði
fyrir henni séð eftir öðrum leiðum
eins og reyndar hefur komið á
daginn hjá m.a. bankastarfsmönn-
um.
Eitt af grundvallaratriðum
kjarasamningalaganna frá 1976, er
ákvæði um allsherjaratkvæða-
greiðslu sem tryggir, að það er hinn
almenni félagi sem hefur síðasta
orðið, og nú er því eðlilegt að efnt sé
til atkvæðagreiðslu, til að kanna
vilja félagsmanna gagnvart ný-
gerðu samkomulagi. Bara það eitt