Morgunblaðið - 02.06.1979, Blaðsíða 30

•m
62
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. JÚNÍ1979
V estur-
f ararnir íslenzku
A sunnudaKskvöld munu (slcnzk-
ir sjónvarpsáhorfcndur kynnast af
kanadiskri kvikmynd lffi Vcstur-
faranna fslcnzku f landnámi þcirra
Nýja íslandi á hökkum Winnipcjf-
vatns. En þanxaó komu fyrst
fslcnzku landncmarnir haustió
1875 ok scttust að í ónumdu landi
noróan við þávcrandi fylkismörk
Manitoha. I>ar mynduðu þcir fyrstu
raunvcrulc>cu landnámshyKKðina.
Enda var þcim mikið f mun að
halda hópinn ok hafa fslcnzkt
samfclaK f nýja landinu.
Slíkir hópar landnema stre.vmdu
að hvaðanæva, enda eru Kana-
damenn nú samansettir af fjölmörK-
um þjóðum. Á undanförnum áratuK
a.m.k. hefur það verið stefna
Kanadastjórnar að aðstoða þjóða-
brotin í að halda tenKslum við
upprunamenninKU sína, samfara því
að vera KÓöir Kanadamenn ok ein
þjóð í því landi. Þessari stefnu hefur
markvisst verið beitt til jafnvæKÍs
við aðskilnaðarstefnu franskra
Kanadamanna. Styrkja stjórnvöld
því blöð þjóðabrotanna ok stuðla að
kynninKu þeirra á uppruna sínum,
svo sem Kert er í þessari kvikmynd.
Slíkt hefur verið stefna Trudeaus,
hvað sem verður þeKar hann er
farinn frá. Að vísu er enKÍnn á lifi af
fyrstu landnemunum frá árinu 1875.
En afkomendur þeirra, sem marKÍr
liföu næstu ár á eftir, rifja upp
minninKU sína í stuttum viðtölum.
Ef það mætti verða til að auka
áhorfcndum fróðleik um það, sem
nemanna sem þá var norðan við
mörk Manitoba. Á litla kortinu
til hæKri sést afstaðan til Winni-
peKborgar, en þaðan ligKur
Rauðá norður í WinnipeKvatn.
íslenzka landnámið var á vestur-
bakka vatnsins, svo sem sést á
stærra kortinu allt norður til
Mikleyjar. Þar sést bærinn Gimli
skammt frá Víðinesi, þar sem
þeir tóku land.
um er fjallað, verða hér rifjuð upp
tildröK þessarar landnámsbyKKÖar
IslendinKa á bökkum WinnipeKvatns
ok komu fyrstu Landnemanna
þanKað. Það var undirrót þess sem
síðar varð, er IslendinKar hösluðú
sér völl sem vel metnir borKarar
nýja landsins.
Á síðasta fjórðunKÍ 19. aldar
fluttust nær 15 þúsund íslendinKar
vestur um haf. Fyrstu landnemarnir
í Nýja íslandi komu þanKað undir
veturinn 1875 ok á næstu árum,
venjuleKa talið að landnámið fyrsta
hafi staðið þar fram til 1882. Fólks-
flutninKar til Vesturheims höfðu þó
hafist fyrr með einstaklinKum ok
dreifðum smáhópum, sem voru að
leita fyrir sér víðsveKar um álfuna.
Fyrstu Vesturfararnir fóru af trúar-
ástæðum til Utah 1855—56, þar sem
mormónar voru að koma sér fyrir
svo sem fram kemur í Paradísar-
heimt Laxness. Ok 1959 héldu nokkr-
ir IslendinKar alla leið til Brasiiíu.
En um 1970 voru íslendinKar farnir
að beina sjónum sínum á norðlæKari
slóðir, til noröanverðra Bandaríkj-
anna ok austurstrandar Kanada, þar
sem íslenzku landnemarnir reyndu
fyrir sér í Wisconsin, Nova Scotia,
Ontario ok víðar. En ávallt vakti
með þeim sú huKmynd að Keta haldið
hópinn ok sest að þar sem næKÍleKt
rými væri til að taka við íslendinK-
um ok hafa íslenzkt samfélaK-
Þe^ar landnemarnir komu vestur
eftir erfiða ferð með skipi, oftast
með viðkomu í EnKlandi, voru þeir
Fyrsti bjálkakofinn reistur á Gimli í október 1875.
eÍKnalausir, óvanir staðháttum ok
vinnubröKÖum ok víða bættist við
atvinnuleysi, svo sem hjá Ontario-
hópnum. DuKleKÍr unRÍr áhuKamenn
voru komnir vestur ok höfðu forystu
um leit að landrými. Hóparnir í
Ontario ok MichÍKan mynduðu með
sér samtök 1874. Gerður var út
könnunarleiðanKur alla leið til
Alaska, sem taldi aðstæður þar
KÓðar fyrir íslenzkt landnám. Ekki
varð samt af því að IslendinKar
héldu þanKað. Niðurstaðan varð sú,
að leiðanKur var sendur undir for-
ystu skosks trúboða, Johns Taylors,
inn í mitt land, alla leið til
Manitoba, sem þá var að byKKjast.
SöKusaKnir Ken^u um frjósemi
Rauðárdals. UpphafleKa hafði verið
ætlunin að líta á hinar frjósömu
sléttur í Manitoba, en þar sem
íslendinKarnir áttu hvorki fé til
kaupa á dráttarvélum ok áhöldum né
kunnu kornræktunarstörf, varð úr
að þeir fen^u óbrotiö land meðfram
vesturströnd WinnipeKvatns, norðan
við þáverandi mörk fylkisins. Þarna
var skÓKur til húsaviðar, ræktanleKt
land ok fiskur í vatninu, sem þótti
mikill kostur, þar sem IslendinKar
voru fiskveiðiþjóð. Þó átti eftir að
koma í Ijós að þarna var um allt
annars konar fiskveiöar að ræða, þar
sem þurfti að veiða á Krunnu vatni
ok drasl fór í netin eða niður um is á
vetrum.
IslendinKarnir föKnuðu fréttunum
um landrými. En þeir áttu eftir að
komast yfir hálfa álfuna til nýja
landsins, ok varð stjórnin að veita
þeim lán til þess. Svo vel vildi til, að
Dufferin lávarður, sem ferðast hafði
um ísland 1856 ok hafði mætur á
íslendinKum, var nú landstjóri í
Kanada ok Kat komið því í krinK-
IslendinKarnir tóku sík þvi upp ok
héldu tómhentir til að setjast að ok
brjóta ónumið land. Munu þeir, sem
sáu þættina um landnemana sænsku
í sjónvarpinu, Keta ímyndað sér
erfiðleikana. LaKt var upp frá
Toronto á Kufuskipi 25. september
1875, en nokkrir íslendinKar frá
Wisconsin bættust í hópinn í Duiuth.
Eftir fimm sólarhrinKa með skipi
var stÍKÍð um borð í járnbrautarlest
með allt hafurtaskið ok ferðast með
henni til Fishers LandinK við Rauöá,
þar sem aftur þurfti að taka Kufu-
bátinn. Ekki komust þó allir fyrir
þar ok urðu hinir að sitja ofan á
faranKrinum á flatbyttum, sem
dreKnar voru ok höfðu ekkert skýli.
GRUNDIG
26" 8242
Loelckun kr.181.700.
Aður kr. 878.300.
Núókr. 696.600.
% Útborgun: Mánaðargr.:
20% kr. 139.000 2 X kr. 279.000
30% kr. 209.000 3 X kr. 163.000
40% kr. 279.000 4 X kr. 104.000
50% kr. 348.000 5 X kr. 70.000
60% kr. 418.000 Frjálst innan árs
100% kr. 662.000 (5% staðgr.afsl.)
VEXTIR OG KOSTNAÐUR EKKIINNIKALIÐ.
#„HI-BRI“ línumyndlampi. Kiningavcrk.
Kalt kerfi. AFC og AGC (sjá 4613).
• Óvenjumikil hljómgæði.
Útgangsstyrkur 15w. 2 hátalarar.
• Sjálfvirkur stöðvaveljari (sjá 4632).
• Sjálfvirk miðstilling (sjá 4632).
• Þráðlaus fjarstýring. Fullkomnasta gerð.
(Innrauður stjórngeisli).
• R.G.B. (Rautt.Grænt.Bláit). Leiðrétt-
ingakerfi, sem tryggir hámarkslitgæði.
• Tengimöguleikar fyrir heyrnartæki,
vidco-kassettur, og hvers konar myndtæki
framtiðarinnar t.d. „TELE-TEXT“.
• Valhnotukassi. Stærð 74 X 55 X 45 cm.
Leiöandi fyrirtæki
á sviöi sjónvarps
útvarps og hljómtækja
VERZLUN OG SKRIFSTOFA: LAUGAVEGI 10.SÍMI: 27788 (4 LÍNUR).