Morgunblaðið - 24.06.1979, Page 4

36
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. JÚNÍ1979
Anna B jarnadóttir skrifar frá Svíþjóð:
íslenzkir læknar hafa löng-
um farið erlendis til sérnáms að
námi við Háskóla íslands
loknu. Á undanförnum árum
hafa langflestir kosið að fara til
Svíþjóðar og nú eru alls 140
íslenzkir læknar búsettir þar
við nám og /eða störf. Mér
fannst forvitnilegt að fræðast
örlítið um hagi þeirra og sneri
mér til Ilaralds Briem, for-
manns Félags íslenzkra lækna í
Svíþjóð, FÍLÍS, sem féllst fús-
lega á að svara nokkrum spurn-
ingum.
Haraldur starfar við Ros-
lagstullsjúkrahúsið í Stokkhólmi
sem er ætlað sjúklingum með
smitsjúkdóma. Hann lauk
læknaprófi við Háskóla íslands
sumarið 1972, vann kandidatsár-
ið á Landspítalanum og síðan
eitt ár á rannsóknastofunni þar í
meinefnafræði. Héraðsskyld-
unni gegndi hann í Vestmanna-
eyjum en fór síðan utan í janúar
1975. Fyrstu 'rúm tvö árin voru
hann og kona hans, Snjólaug
Ólafsdóttir, í Eskilstuna. Und-
anfarin tvö ár hafa þau dvalið í
Stokkhólmi.
— Hvers vegna fara flestir
íslenzkir læknar til Svíþjóðar í
framhaidsnám?
„Fyrst og fremst er það vegna
þess að það er erfitt að fara
annað en tiltölulega gott að
komast hérna að. Svíar hafa
verið velviljaðir okkur íslend-
ingum og telja okkur meðal
bræðraþjóða. Á Norðurlöndum
er í gildi samningur um sam-
norrænan vinnumarkað fyrir
lækna sem Islendingar hafa ekki
verið aðilar að. Það er meiningin
að við verðum aðilar núna þá og
þegar. Svíar hafa þó alltaf litið á
okkur eins og við værum aðilar
að þessum samningi og við
höfum getað komið til Svíþjóðar
á sömu forsendum og aðrir
Norðurlandabúar."
Á undanf örn-
um
árumhafa70
þeirra komið
til Svíþjóðar
Nokkrar af niðurstöðum könnunar
sem Guðjón Magnússon, læknir, gerði
fyrir Félag íslenzkra lækna í Svíþjóð
— 129 af 140 læknum í Svíþjóð tóku þátt í könnuninni. Þeir
voru við nám eða störf í 27 sérgreinum.
— Flestir eru í heimilislækningum (25), bæklunarlækning-
um (11) almennum handlækningum (12) barnalækningum (8),
kvensiúkdómum og íæðingarhjálp (11).
— íslenzkir læknar starfa á 29 stöðum í Svíþjóð, ílestir í
Gautaborg, Stokkhólmi og Malmö-Lundi.
— Á árunum 1979—1982 munu 20 manns á ári ljúka
sérnámi
— 71% af þátttakendunum í könnuninni var ákveðið í að
fara heim.
Við störfum hér sem læknar.
Svíar hafa svo kallað „blokk-
kerfi“ fyrir lækna í framhalds-
námi sem felst í því að starfað er
ákveðinn tíma á þeim deildum
sem talið er að læknar þurfi að
ganga á til þess að kallast
sérfræðingur. Einnig þarf að
taka þátt í a.m.k. sex vikulöng-
um námskeiðum sem lýkur með
prófum svo að þetta er bæði
bóklegt og verklegt. En mest er
þetta reynsla."
— Hvernig er aðstaðan hérna
á vinnustað og kjör lækna
samanborið við heima?
haldsnámi erlendis. Við höfum
t.d. áhuga á að framhaldsnámið
verði skipulagt betur þannig að
menn geti farið erlendis og þurfi
ekki að eyða tíma í að þreifa
mikið fyrir sér um það hvað þeir
eigi að velja. Ef hægt er að átta
sig á því heima hvað maður
ætlar í styttir það tímann erl-
endis og eykur líkurnar á því að
farið sé heim aftur. Þá er það
okkur einnig áhugamál að greiða
fyrir íslenzkum læknum að
sækja námskeið í læknisfræði
sem haldin eru á Norðurlöndum.
Það er hreint tap fyrir íslenzkt
þjóðarbú þegar íslenzkir læknar
fara erlendis og koma ekki heim
aftur. íslendingar kosta mennt-
unina og því erum við ódýr
vinnukraftur í Svíþjóð. En Svíar
veita okkur þjálfun og við fáum
að sjá mikið og læra meira.
Þetta kemur Islendingum
náttúrulega að miklu gagni ef
við komum heim með menntun-
ina aftur. En komum við ekki
heim þá er öllu kastað á glæ.
Það er greinilegt að íslending-
140 íslenzkir
læknar í Svíþjóð
— Komast allir hingað sem
sækjast eftir því?
„Já, ég held að það megi segja.
Það er talsverð þörf fyrir lækna
hérna ennþá og verður líklega
fram á miðjan'næsta áratug. Þá
reikna Svíar með að verða búnir
að metta markaðinn hér með
eigin læknum. Ennþá er tiltölu-
lega gott að komast hérna að, þó
fer það dálítið eftir því í hvað
maður ætlar. Sérgreinarnar eru
mismunandi ásetnar og það get-
ur verið erfitt að komast að á
háskólasjúkrahúsunum."
— Vita læknar yfirleitt í
hverju þeir ætla að sérmennta
sig áður en þeir fara að heiman
og veiztu hversu margir koma
hingað á ári?
„Sjálfur vissi ég í hvað ég
ætlaði. Ólafur Ólafsson, land-
læknir, stakk upp á við mig að ég
sérhæfði mig í lækningum í
bráðum smitsjúkdómum. Þó að
nokkrir hafi lagt þá sérgrein fyir
sig hygg ég að aðeins einn starfi
sem slíkur á Islandi. Margir
koma þó óákveðnir hingað út,
þreifa fyrir sér, fara á milli
staða og prófa mismunandi hluti
áður en þeir ákveða sig alveg.
Á síðsta ári kannaði FÍLÍS
fjölda íslenzkra lækna hér og
kom i ljós að við erum 140 og
helmingurinn hefur komið á
síðustu tveimur árum. Þetta
stafar af mikilli framleiðslu á
læknum heima og af því að það
er orðið mun erfiðara að komast
til Bandaríkjanna en áður var.
Danmörk hefur líka verið meira
eða minna lokuð læknum síðan
1975 vegna atvinnuleysis þar.
Áður skiptumst við jafnara milli
landa, sérstaklega þó milli Sví-
þjóðar og Bandaríkjanna.
Það kom einnig í ljós í könn-
uninni, að af þessum 140 lækn-
um sem eru hér þá eru 30 þegar
orðnir sérfræðingar. Það eru
þannig 110 manns við fram-
haldsnám í Svíþjóð en líklega
um 30 manns samanlagt í
Bandaríkjunum, Noregi, Þýzka-
40 — 50% allra
íslenzkra lækna
verða erlendis
á næsta áratug
landi og Bretlandi, svo að við
erum langflestir hér.“
— Er vitað hversu margir
þeirra sem koma hingað ætla
sér heim að námi loknu og
hversu margir „festast“?
„Já, sú tala er til. Félagið
athugaði það í desember síðast
liðnum og það sýndi sig, að af
öllum þeim sem eru hér núna
ætla um 70% heim. Það sýndi
sig, að þeir sem eru búnir að
vera hérna tvö ár eða skemur
ætla allflestir heim. Hjá þeim
sem eru búnir að vera lengur fer
að gæta meiri efa og eftir því
sem tíminn líður þeim mun
minni líkur verða á því að þeir
ætli heim.
Þeir sem eru búnir að vera
stytzt svara ákveðið að þeir ætli
heim enda koma flestir út með
því hugarfari að fá menntun og
fara heim. En síðan breytist
margt með árunum. Atvinnu-
horfurnar eru kannski vafasam-
ar heima og maður fer að kunna
vel við sig í starfinu hér. Og
landið venst — en maður verður
aldrei Svíi heldur alltaf íslend-
ingur. íslendingur í útlandinu."
— Hverngi er náminu háttað
hjá ykkur?
Ef þeir allir
kæmu heim nú
yrðiatvinnu-
leysi lækna
„Læknamenntunin heima er
eins hjá öllum en að henni
lokinni ásamt kandidatsári og
héraðsskyldu fara langflestir í
framhaldsnám erlendis, en þó
ekki allir. Framhaldsnámið tek-
ur svona 4—5 ár að meðaltali.
Menn byrja oft ekki í sinni grein
undir eins og margir vinna
kannski 1—2 ár úti eftir að þeir
eru orðnir sérfræðingar svo
dvölin hér verður oft alls um 6
ár, eða lengri.
„Aðbúnaður er góður held ég
yfirleitt. Hann er auðvitað
mismunandi eftir stöðum. Hann
er náttúrulega betri hér að því
leyti að fleiri rannsóknir fást
gerðar og af því að hér er meiri
þekking og fleiri tæki. Það er
ekki þar fyrir að búnaður er
ágætur heima. En öll þjónusta
hér við læknarannsóknir og
störf er meiri.
Það er nú orðið langt síðan ég
var heima en þegar ég var þar
borgaði það sig að vinna mikla
vinnu af því að skattarnir voru
ekki það háir. Ég hef heyrt að
þetta hafi eitthvað breytzt og
það borgar sig kannski ekki
lengur að vinna svo mikið. Hér
reynum við að taka frí í stað
launa fyrir þá yfirvinnu sem við
í>ad er þörf
fyrir erlenda
lækna í S víþjóð
fram á mið jan
næsta áratug
„Þótt ég sé Svíi að hálfu er maður alltaf íslendingur í útlandinu.'
vinnum, vegna þess að 87% af
öllum aukatekjum fara beint í
skatt. Hérna eiga allir að geta
lifað af föstu laununum en
heima telja flestir sig þurfa á
yfirvinnutekjum að halda til að
geta lifað góðu lífi. Hvað þessu
viðvíkur höfum við það betra hér
enda þótt enginn safni auði.“
— Hvenær ög hvers vegna
var Félag íslenzkra lækna í
Svíþjóð stofnað?
„Hugmyndin kom upp þegar
Tómas Árni Jónasson, formaður
Læknafélags íslands, var hér á
ferð ’76 en félagið var formlega
stofnað í desember 1977.
Ástæðan fyrir stofnun félags-
ins var líklega sú að við tókum
eftir því að mjög margir læknar
voru komnir hingað og álitum að
við hlytum að hafa mörg sameig-
inleg hagsmunamál. Okkur þótti
rétt að fá menn til að halda
hópinn svo að við gætum áttað
okkur á því hvað allur þessi
skari væri að gera hérna. Það er
einnig mjög mikilvægt fyrir þá
sem ætla út að vita hvað menn
eru að læra erlendis svo að þeir
geti valið grein samkvæmt því.
Og það er líka mikilvægt fyrir
heilbrigðisyfirvöld heima að vita
hvað menn eru að læra.
Félagið ákvað að kanna hvað
læknar væru að gera hér og við
höfum áhgua á að átta okkur á
því hvað má betur fara í fram-
ar framleiða lækna til útflutn-
ings. Undanfarið hafa a.m.k.
30% íslenzkra lækna verið er-
lendis á hverjum tíma. Hjá
landlækni er reiknað með því að
40—50% allra íslenzkra lækna
verði erlendis á næsta áratug.
Þetts þýðir auðvitað að það
vkrður gífurlegt atvinnuleysi
meðal lækna ef allur skarinn fer
heim. Það eru ekki til störf fyrir
þá alla. Vegna þessa hefur FILÍS
lagt mikla áherzlu á að ísland
verði aðili að samnorræna
vinnumarkaðnum fyrir lækna
svo að læknar geti sótt um störf
á öllum Norðurlöndunum í fram-
tíðinni en ekki bara á íslandi."
— Velja menn sér sérgreinar
eftir þörf heima?
„Það er vandamál hversu lítil
framtíðarskipulagning í heil-
brigðismálum á sér stað heima,
sérstaklega hvað viðvíkur sér-
fræðiþjónustu, og hversu lítið er
vitað um það á hvaða námi er
þörf. En þó gerðist það á síðustu
árum að íslenzk heilbrigðisyfir-
völd ákváðu að byggja upp
heilsugæzluþjónustu og heimil-
islækningar. Það hafði þau áhrif
að á undanförnum árum hafa
mun fleiri farið í heimilislækn-
ingar. Hér í Svíþjóð eru um 25
manns í heimilislækningum sem
munu ljúka námi fyrir 1982 og
síðan í desember hafa a.m.k. 10
bætzt í þann hóp. En aftur á
móti er t.d. bara einn hér í
Svíþjóð í framhaldsnámi í geð-
lækningum. Ég veit ekki betur
en að það sé þörf fyrir fleiri með
þá menntun heima. í aðrar
sérgreinar fara menn meira upp
á von og óvon. Þó eru ýmsar
sérgreinar, eins og t.d. hjarta-
skurðlækningar, sem ég held að
allir átti sig á að veita takmark-
aða möguleika heima."
— Er félagið pólitískt?
„Nei, við ræðum ekkert flokks-
pólitík. Menn koma ekki hingað
til Svíþjóðar vegna þess að þeir
eru „radikal" — ef þeir eru það
þegar þeir koma breyta margir
fljótt um skoðun. Við finnum
fyrir því hver borgar brúsann í
velferðarþjóðfélaginu.
Það er erfitt fyrir okkur sem
erum langdvölum erlendis að
taka þátt í daglegum umræðum
um heilbrigðismál á Islandi.
Hins vegar reynum við að fá
framámenn í heilbrigðismálum
á íslandi til að koma til fundar
með okkur þegar þeir eiga leið til
Svíþjóðar. Þannig geta gagn-
kvæm skoðanaskipti farið fram.
Þá reynum við einnig í samvinnu
við landlækni að greiða fyrir
mönnum að koma heim í afleys-
ingar úti á landi til að bæta úr
læknaskortinum þar. Þó er hinn
óhóflegi ferðakostnaður til og
frá íslandi veruleg hindrun".
ab