Morgunblaðið - 11.07.1979, Qupperneq 5

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. JÚLÍ 1979
5
HRAUN
KERAMIK
íslenskur listiðnaður
GLIT
HOFÐABAKKA 9
REYKJAViK
SiMI 85411
upptöku kunni mundangshófið að
vera mjótt.
Hins vegar er það svo, að lög-
gjafinn hefur talsvert gert af því um
hálfrar aldar skeið að setja aftur-
virk og íþyngjandi skattalög (sjá
rskj. nr. 14) eða allt frá árinu 1932.
Og ef til vill má segja með sanni, að
öll skattalög séu afturvirk (retro-
spective) þar eð þau mæla fyrir um
álagningu skatta á tekjur og eign
fyrirfarandi árs.
Með allt framanskráð í huga
verður að telja lögin nr. 96, 1978
vera sett með stjórnskipulegum
hætti og þrátt fyrir íþyngjandi
afturvirkni IV kafla laganna sé
hann ekki andstæður 67. gr.
stjórnarskrárinnar né öðrum
grundvallarreglum réttarskipunar
landsins. Né verður talið, að mæli-
kvarði þessara skattreglna sé svo
vaxinn að hann mismuni skattgreið-
endum. Hitt virðist ljóst, að þeir
einir 'sem gjaldþolið hafa og mest
bera úr býtum geti borið umtals-
verða skatta eftir þessum skatta-
reglum.
Samkvæmt þessu verður um-
ræddri skattálagningu ekki jafnað
til eignaupptöku og kröfur gerðar-
þola því ekki teknar til greina."
Fógetarétturinn heimilaði sem
fyrr sagði framgang hins umbeðna
lögtaks en um málskostnað segir í
úrskurðinum: „Með allar stað-
reyndir og gang málsins í huga
þykir rétt að málskostnaður falli
niður.“
Urskurð þennan kvað upp Valtýr
Guðmundsson fulltrúi borgarfóget-
ans í Reykjavík en iögmaður
Gjaldheimtunnar var Guðmundur
Vignir Jósefsson hrl. og lögmaður
Leifs Sveinssonar var Helgi V.
Jónsson hrl.
Fógetaréttur Reykjavíkur;
Afturvirku skattalögin og
skyldusparnaðurinn ekki
andstæð stjómarskránni
í FÓGETARÉTTI Reykjavíkur hef-
ur verið kveðinn upp úrskurður í
máii því er Vinnuveitendasamband
íslands gekkst fyrir að höfðað yrði
vegna skattlagningar samkvæmt
bráðabirgðalögum frá 8. septem-
ber 1978. Mál þetta var lögtaksmál
sem Gjaldheimtan í Reykjavík
höfðaði gegn Leifi Sveinssyni og
taldi Leifur að ákvæði bráða-
birgðalaganna um afturvirka
skattlagningu væru andstæð
stjórnarskrá íslands og einnig að
ákvæði laga um skyldusparnað frá
31. desember 1977 færu út fyrir
heimildir stjórnarskrárinnar,
einkum eignarréttarákvæði henn-
ar. Varð niðurstaða fógetaréttar sú
að hvorugt þessara lagaákvæða
var talið ganga gegn stjórnar-
skránni og var lögtak heimilað. Að
sögn Leifs Sveinssonar verður
þessum úrskurði fógetaréttarins
áfrýjað tii Hæstaréttar íslands.
Upphaf máisins var það að f
nóvember 1978 tilkynnti Leifur
Gjaldheimtunni að hann féllist
ekki á réttmæti álagningar gjalda
á sig samkvæmt bráðabirgðalögun-
um frá f september 1978 og álagn-
ingu skyldusparnaðar samkvæmt
lögum frá 1977 en með þeim er
mönnum gert skylt að leggja til
hliðar fé til varðveizlu í rfkisjóði,
þ.e. 10% af skattgjaldstekjum árs-
ins 1978. Jafnframt kærði Leifur
þessa skattlagningu til skattstjór-
ans f Reykjavfk, sen hafnaði kær-
unni og kærði Leifur þá máiið til
rfkisskattanefndar. Gjaldheimtan
fór fram á að Iögtak yrði heimilað
fyrir þessum gjöldum og segir í
úrskurði fógetaréttarins m.a.:
„Með bréfi, dags. hinn 5. des. s.l.
kærir gerðarþoli (Leifur — innskot
mbl.) mál sín áfram til ríkisskatta-
nefndar. Úrskurður hefur ekki verið
felldur enn og virðist ríkisskatt-
stjóri hafa tekið þá afstöðu til
kærumála gerðarþola, að nefndin
bresti heimild tii úrskurðar slíks
ágreiningsefnis, og því beri að vísa
málum þessum frá nefndinni. Ætl-
unin var að hinkra með mál þetta,
þar til úrskurður ríkisskattanefndar
lægi fyrir, en nú hefur komið fram,
bæði í málflutningi og frá formanni
nefndarinnar, að hún veigri sér við
því að kveða úrskurðinn upp.
í málflutningi hefur gerðarbeið-
andi (Gjaldheimtan — innsk. Mbl.)
lagt áherslu á það, að lögin nr. 77,
1977, sem sett væru hinn 31. des. í~
lok tekjuársins, en áður en menn
skiluðu skattframtölum sínum, hafi
ekki virkað meira aftur fyrir sig, en
algengt sé um skattalög hér á landi.
Á skyldusparnaðinn reiknast. að
vísu ekki vextir, en aftur á móti
verðbætur skv. framfærsluvísitölu.
Ástæðan til útgáfu laganna hafi
verið mjög hækkandi ríkisútgjöld.
Afturvirkni laganna sé ekki meiri
en algengt sé með slík lög hér á
landi.
Varðandi bráðabirgðalög nr. 96
frá 8. sept. 1978, eða IV kafla þeirra,
hefur gerðarbeiðandi haldið því
fram, að þau séu sett með stjórn-
skipulegum hætti og gild réttar-
heimild sem tekjuöflunarlög á fjár-
hagslega erfiðum tímum þjóðarbús-
ins. Skattar þessir séu nýir af
nálinni, lagðir á eign og tekjur
ársins 1977.
Um afturvirkni laganna heldur
gerðarbeiðandi því fram, að það hafi
lengi tíðkast í íslenskum rétti, að
setja íþyngjandi afturvirk skatta-
lög, enda væri löggjafinn illa settur,
þegar nauðsyn er brýn vegna að-
steðjandi fjárhagsörðugleika, að
geta ekki neytt slíkra úrræða til
stjórnunar þjóðarbúsins. Sam-
kvæmt þessu séu lögin gild réttar-
heimild til álagningar skatta þess-
ara og því á engan hátt andstæð
stjórnarskránni, eins og gerðarþoli
haldi fast fram.
Gerðarþoli hefur hins vegar hald-
ið því fram sem megin málsástæðu,
að hvor tveggja hinna umdeildu
laga fari út fyrir heimildir
stjórnarskrárinnar og vitnar í því
sambandi til 40. 41. og 42. gr. stj.skr.
og þó einkum 67. gr. hennar.
Með IV. kafla laga nr. 96, 1978 sé
brotið gegn réttaröryggi þegnanna
með því að leggja á viðbótarskatta,
þegar reglulegri skattálagningu sé
lokið og skattskrá lögð fram þegar
br.b.l. séu sett. Slík viðbótará-
lagning skatta á sömu skattstofna
hljóti að vera andstæð heimildum
stjórnarskrárinnar, og sé hér því
um að ræða hreina eignaupptöku.
Ennfremur brjóti nefndur IV kafli
gegn jafnræði skattþegnanna. Gerð-
arþoli hefur sérstaklega mótmælt
því sem broti á 67. gr. stj.skr. að
ríkissjóður borgi enga vexti til
skyldusparenda af fé því sem hann
varðveitir skv. fyrr greindum lögum
þar um.“'
Um kröfu Leifs varðandi skyldu-
sparnaðinn segir í úrskurði fógeta-
réttarins, „að enda þótt lögin nr. 77,
1977 séu ekki sett fyrr en síðasta
dag tekjuársins og virka þannig
aftur fyrir sig (retroactive) þá séu
þau gild réttarheimild fyrir skattyf-
irvöld til að gera skattborgurunum
_ að leggja til hliðar fé til varðveislu í
ríkissjóði skv. hinum almenna
mælikvarða laganna, enda þót.t
spariféð beri ekki vexti heldur
aðeins verðbætur eftir framfærslu-
vísitölu.
Samkvæmt þessu verður ekki
fallist á þá málsástæðu gerðarþola,
að hér sé um hreina eignaupptöku
að ræða og því andstætt 67. gr.
stj.skr.“
Þá segir í úrskurðinum:
Til úrlausnar því, hvort að megin
málsástæða gerðarþola fái staðist,
að IV kafli laga nr. 96,1978, sem út
voru gefin hinn 8. september sé
ógild í heild til álagningar viðbótar-
skatta þeirra, sem að framan eru
rakin vegna eignarréttarákvæðis 67.
gr. stj.skr. ber að hafa í huga,
hvernig efnahagslífi þjóðarinnar
var háttað um þessar mundir og
hver tilgangur lagasetningarinnar
hafi verið. í fáum orðum var
ástandið slíkt að mörg fyrirtæki í
sjávarútvegi höfðu hótað að stöðva
rekstur sinn og önnur þegar fram-
kvæmt stöðvun reksturs og sagt upp
starfsfólki, þannig að verulegt at-
vinnuleysi blasti við meðal þjóðar-
innar. Tilgangur IV kafla laganna
virðist ekki vera sá að afla tekna í
ríkissjóð í þrengri merkingu, heldur
hinn að standa straum af auknum
niðurgreiðslum vöruverðs og tekju-
missi ríkissjóðs vegna niðurfelling-
ar söluskatts af ýmsum nauðsynja-
vörum.
Það er ljóst, að IV kafli um-
ræddra laga verkar aftur fyrir sig
(retroactive) og er jafnframt eins og
flest skattalög, íþyngjandi fyrir
skattborgarana. En regluleg álagn-
ing skatta hafi þegar farið fram,
þegar lögin voru sett og hinir nýju
skattar lagðir á sama skattstofn.
I stjórnarskrá lýðveldisins eru
engin ákvæði að finna, sem banna
setningu afturvirkra og jafnframt
íþyngjandi skattalaga, enda þótt
ljóst sé að á milli slíks og eigna-