Morgunblaðið - 11.07.1979, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. JÚLÍ1979
21
Einar Júlíusson:
Kjörsókn í botnfisk
Fiskimálastjóri Már Elísson
hefur skrifað gagnrýni og spurn-
ingar við viðtöl þau er birtust í
Morgunblaðinu 23. júní við nokkra
af fyrirlesurum á raðstefnu þeirri
sem haldin var um fiskveiðilíkön á
vegun reiknistofnunar Háskólans.
Birtist grein Más undir fyrirsögn-
inni „Forsendur vantar" þann 29.
júní.
Það er rétt að það vantar flest
allar forsendur fyrir þeim niður-
stöðum er þar voru ræddar, og
þær tölur er þar birtust voru lítt
skýrðar öðru vísi en að þær hefðu
komið út úr tölvum. Eg er hins-
vegar engan veginn sammála Má
að lesendum og fyrirlesurum sé
gerður bjarnargreiði með því að
nokkrar af niðurstöðum þessarar
ráðstefnu hafi verið kynntar al-
menningi án þess að farið væri
mikið í sjálfa útreikningana og
forsendur þeirra. Ég tel eins og
blaðamenn Morgunblaðsins hafa
gert að vitneskja um þessa ráð-
stefnu og helstu niðurstöður henn-
ar eigi erindi til stærri hóps en
þeirra sem aðstöðu hafa til að
vega og meta niðurstöðurnar á
fræðilegum grundvelli. Öllum sem
áhuga hafa á að kynna sér betur
þessi reiknilíkön skal bent á að
erindi þessarar ráðstefnu verða
gefin út í tímariti fiskifélags
Islands, Ægi, á næstu mánuðum.
Spurningar Más virðast flestar
beinast að mínu líkani og enda
þótt ég telji nú ekki að Morgun-
blaðið sé heppilegasti vettvangur
til umræðu á forsendum út-
reikninganna, vil ég nota tækifær-
ið og ræða betur nokkrar af
forsendum reiknilíkans míns.
Finnst mér að ýmsu leiti eðlilegra
að taka spurningar Más fyrir í
öfugri röð.
Spurning: Hvernig skiptast,
samkvæmt reiknilíkani, umrædd-
ar 36 þú. rúmlestir á'milli stærð-
ar- og veiðarfæraflokka skipa?
í líkaninu er engin stærðar eða
veiðarfæraskipting og því ekki
gert upp á milli rúmlesta eftir því
hvort þær eru í stórum togurum
eða litlum bátum. Þær tölur sem
ég hafði handbærar um sóknar-
möguleika og útgerðarkostnað
skipa voru þó flestar miðaðar við
togveiðar, einkum með minni
gerðinni af skuttogurum. Líkanið
miðar því við togveiðar og án þess
að hér sé mælt með einni veiðar-
aðferð framyfir aðra, má svara
spurningu Más sem svo: Fiski-
skipaflotinn, þ.e. sá hluti hans
sem er að botnfiskaveiðum ætti að
jafngilda 80 skuttogurum af minni
gerðinni eða 450 rúmlestir hver.
Spurning: Er tekið tillit til
samspils og samræmingar veiða
og vinnslu að nútíma atvinnuhátt-
um?
Ég get varla sagt að ég skilji
spurninguna. Það er ekki tekið
neitt sérstakt tillit til samspils
veiðar og vinnslu né samræmingar
þeirra að nútíma atvinnuháttum
og veit ég ekki hvernig ætti að
koma því samspili inn í líkanið.
Það er þó varla hægt að svara
spurningunni neitandi. Ef við
núverandi rekstur togaraflotans
er tekið tillit til alls þessa þá
verður svo áfram því í líkaninu er
ekki gert ráð fyrir neinum grund-
vallarbreytingum á rekstri flotans
frá því sem nú er. Miðað er við
kassaðan fisk.
Spurning: Er gert ráð fyrir þeim
stærðarauka skipa og kostnaði
sem lagt hefur verið í til að bæta
aðbúnað skipverja, íbúðir og
vinnuaðstöðu, að ógleymdu öryggi
og öryggisútbúnaði?
Já, það er gert ráð fyrir að
veiðarnar séu stundaðar með
skuttogurun eins og þeir eru nú
útbúnir.
Spurning: Hver er mælieining
36 þúsund lesta fiskiskipastóls?
Rúmlestatala skips er ekki fundin
með sama hætti nú og t.d. 1950.
Stærð skipastólsins er tekin úr
hagskýrslum og er því notuð sama
mælieining og þar. Geri ég fast-
lega ráð fyrir að upplýsingar þær
sem finna má í nýlegum hag-
skýrslum um stærð fiskiskipaflot-
ans fyrr á öldinni hafi verið
samræmdar að þeim mælieining-
um er nú giida, en annars skiptir
það í sjálfu sér engu máli fyrir
niðurstöður líkansins hvernig
lestartala skipa var fundin árið
1950.
Þessar spurningar Más eru
nokkuð sérhæfðar en ætla má að
grundvallarspurning hans sé
miklu viðtækari, nefnilega hverjar
eru allar þær forsendur sem
reiknað er eftir í þessum fiskveiði-
líkönum. Hér ver ég að mestu leyti
að vísa til fyrirlestursins en vil þó
reyna að ræða þetta aðeins nánar.
Segja má að ein af grundvallar
forsendum líkansins sé að aflinn
sé jafn stofnstærð sinnum sókn.
Ef fiskistofnarnir eru stærri þarf
minni sókn til að gefa sama eða
jafnvel meiri afla. Ef t.d. stofn-
arnir stækka þrefalt má fá 50%
meiri afla með helmingi minni
sókn o.s.frv. Það sem skeð hefur er
einmitt það,að fiskistofnarnir
hafa minnkað vegna ofveiði. Er
Sýslunefnd Strandasýslu álykt-
ar um hagsmunamál sýslunnar
Aðalfundur sýslunefndar
Strandasýslu var haldinn í
Hólmavík dagana 26. — 28. júní
s.l. Auk venjulegra aðalfundar-
starfa, svo sem afgreiðslu á reikn-
ingum sýslusjóðs, sýsluvegasjóðs
og sveitarsjóða, vegna liðins
reikningsárs og gerð áætlana fyrir
sýslusjóð og sýsluvegasjóð fyrir
yfirstandandi reikningsár, var
drepið á ýmis þýðingarmikil mál-
efni, sem varða sýslubúa alla og
gerðar um þau ályktanir. Þeirra
helstar voru eftirfarandi:
1. Samgöngumál
„Á liðnum árum hefur verið
vaxandi áhugi fyrir akfærum vegi
yfir Steingrímsfjarðarheiði til
samgöngubóta, 1 bæði fyrir
Strandamenn og byggðins við
Isafjarðardjúp. Einnig myndi þá
opnast æskileg leið fyrir ferða-
menn, sem um Vestfirði vilja aka.
Skorar því sýslufundurinn á þing-
menn Vestfjarðakjördæmis og
vegamálastjórn að koma sem fyrst
í framkvæmd vegarlögn yfir áður-
nefnda Steingrímsfjarðarheiði. —
Samkvæmt þeim undirskriftalist-
um, sem fram hafa komið úr
Strandasýslu, Norður-Ísafj arðar-
sýslu svo og Isafirði og Bolungar-
vík, virðist vera mikil samstaða
um framangreinda vegagerð, og
ætti það að vera hvetjandi til
djarflegra dáða fyrir alþingis-
menn og aðra ráðamenn í sam-
göngumálum að hrinda þessu í
framkvæmd hið fyrsta."
I framhaldi af framanrituðu vill
fundurinn benda hæstvirtum al-
þingismönnum á, að Stranda-
mönnum var á sínum tíma skipað
á bekk í Vestfjarðakjördæmi, ekki
eftir eigin óskum, heldur af póli-
tísku valdi alþingismanna. Því líta
Strandamenn svo á, að alþingis-
mönnum beri skylda til að skapa
þeim aðstöðu til eðlilegra og sjálf-
sagðra samskipta við aðra íbúa
kjördæmisins, en til þess er vegar-
samband grundvallarskilyrði.
2. Opinber
þjónusta
„Fundurinn minnir á fyrri sam-
þykktir til umdæmisstjóra Pósts
og síma í Vestfjarðaumdæmi um
bætta öryggisþjónustu í sveitum
sýslunnar. — Fundurinn bendir á,
að í aukinni sjálfvirkni síma felst
stóraukið öryggi, þá er og margs
konar þjónustu, svo sem í verzlun,
hjá sparisjóðum og sveitárstjórn-
um, slíkt brýn nauðsyn, svo stand-
ast megi þær fjölþættu kröfur sem
til slíkra eru gerðar. — I Stranda-
sýslu eru tvær sjálfvirkar sím-
stöðvar fyrir hendi, sem þjónað
gætu aukinni útfærslu á þessum
vettvangi. Því skorar funduritin á
viðkomandi yfirvöld að fram-
kvæmdum hér að lútandi verði
hraðað, enda í slíku fólgið ákveðið
jafnrétti þegnanna og nánast
sjálfsögð mannréttindi."
„Fundurinn mótmælir harðlega
því ófremdarástandi er nú ríkir í
póstsamgöngum í miðhluta sýsl-
unnar. Sem dæmi má nefna, að
bréf til Borðeyrar póstlagt á
Hólmavík fer fyrst til Reykjavík-
ur og síðan til ákvörðunarstaðar.
— Því krefst fundurinn þess, að
vikulegar ferðir með póst milli
Brúar og Hólmavíkur verði aftur
upp teknar og þar með komið á
eðlilegri dreifingu á svæðinu. —
Fundurinn skorar á yfirvöld Pósts
og síma að endurskipuleggja póst-
ferðirnar í samráði við heima-
menn.“
„Fundurinn minnir á, að enn
geta ekki allir íbúar sýslunnar
notið sjónvarps svo viðunandi sé
og sumir alls ekki. — Skorar
fundurinn því á þingmenn Vest-
fjarðakjördæmis að vinna ötullega
að úrbótum á því sviði hið allra
fyrsta."
3. Heilbrigðismál
„Sýslufundurinn ítrekar enn
fyrri samþykktir um heilsugæslu-
stöð í Hólmavík og lýsir óánægju
sinni með að ekki skyldi fást
fjármagn til framkvæmda á þessu
ári. — Skorar fundurinn á þing-
menn kjördæmisins að tryggja
fjárveittnu til framkvæmda á
árinu 1980.“
4. Búnaðarmál
„Fundurinn lýsir yfir stuðningi
við ályktun síðasta Búnaðarþings,
þar sem segir m.a. að sýslunefndir
og bæjarstjórnir beiti sér fyrir því
að árlega séu gerðar hreinsunar-
herferðir í öllur sveitarfélögum til
þess að fjarlægja af almannafæri
gömul véla- og bílflök, sem víða
blasa við sjónum vegfarenda,
flestum til sárrar ömunar. — Þá
verði einnig leitast við að koma á
samstarfi um að hreinsa rusl af
fjörum og eyða því. Jafnframt
verði hertur áróður fyrir bætti
umgengismenningu til lands og
sjávar. — Fundurinn væntir þess
að sveitarstjórnir bregðist vel við í
þessu efni og skipuleggi hreinsun,
hver á sínu svæði."
Fundurinn ítrekar fyrri sam-
þykktir um að varnargirðingum
úr Steingrímsfirði í Berufjörð og
úr Bitrufirði í Gilsfjörð verði
betur haldið við en gert hefur
verið til þessa, enda séu þær
gagnslausar nema fjárheldar séu
og benti fundurinn á, að brýnt
væri að ristarhlið yrði sett á
þjóðveginn sunnar Bjarkarlundar.
Fundurinn ítrekaði fyrri sam-
þykktir sínar til landbúnaðar-
ráðuneytis og yfirdýralæknis um
ráðningu dýralæknis í héraðið, en
þrjú ár eru nú liðin síðan Stranda-
sýsla var gerð að sérstöku dýra-
læknisumdæmi með lögum, en
engin fjárveiting hefur fengist til
þessa enn.
Þá má að lokum geta þess, að fé
var nú í fyrsta skipti veitt til
undirbúningsframkvæmda við
héraðsbókasafns, og einnig var
rekstrarstyrkur til héraðsbóka-
safnsins stórhækkaður.
Einar Júlíusson
sýnt á einni myndinni í Morgun-
blaðinu hvernig hrygningarstofn
þorsks hefur minnkað niður í 1/5
af því sem var á sjötta áratugnum
og öllum er hollt að minnast
hvernig síldarstofnarnir hrundu
niður í nánast ekki neitt fyrir
rúmum áratug og hafa þeir ekki
náð sér síðan, þrátt fyrir mjög
litla síldveiði.
I öllum fiskveiðilíkönum er
stofnstærðin reiknuð út við mis-
munandi sókn og er hér ekki
tækifærti til að fara út í þá
reikninga eða þær forsendur sem
að baki þeim liggja um hámarks
stofnstærð, klakstærð, vaxtar-
hraða, dánarstuðla, möskvastærð
o.s.fr. en þess er rétt að geta að
mínar tölur eru miðaðar við þorsk
en klakstærðin stækkuð svo jafn-
gildi öllum botnfiski. Á hinn
bóginn vildi ég ræða lítillega aðra
hlið málsins sem snýr meira að
spurningum Más en það er sam-
band fiskveiðiflota og sóknar. Það
samband er í likaninu táknað með
tveim parametrum eða forsendum
sem teknir eru með sókn skipsins
meðan það er að veiðum og sú
veiðitöf sem aflinn veldur. Er
reiknað með að sókn á rúmlest þ.e.
fiskveiðidánartala sé 15 milljón-
ustu hlutar þegar aflinn er enginn
og minnki línulega niður í núll
þegar ársaflinn er um 30 tonn í
smálest. Það er því reiknað með að
Þorkell Helgason:
Þann 23. júni sl. birti Morgun-
blaðið viðtal við þrjá af fyrirlesur-
um á nýhaldinni ráðstefnu reikni-
fræðistofu Raunvísindastofnunar
háskólans um reiknilíkön á sviði
fiskifræði. M.a. var þar viðtal við
undirritaðan. Erindi okkar þre-
menninga fjölluðu öll um hag-
kvæma nýtingu botnfiskstofna,
einkum þorsks.
Már Elísson fiskimálastjóri rit-
ar grein í Morgunblaðið þann 29.
júní s.l. þar sem hann varpar fram
nokkrum spurningum varðandi
forsendur í útreikningum okkar
þremenninga og bendir á að þær
hafi ekki komið fram sem skyldi í
viðtölunum.
Fyrst er því til að svara að
ætlunin er að tímaritið „Ægir“
birti í næstu tölublöðum flest
erindanna, sem flutt voru á ráð-
stefnunni, þ.a. ég á von á því, að
þar komi fram svör m.a. við
spurningum Más Elíssonar.
í öðru lagi leyfi ég mér að benda
á að reiknilíkön okkar þremenn-
inga eru all ólík, þ.a. ekki er hægt
að svara athugasemdum fiski-
málastjóra fyrir öll líkönin í einu.
Athugasemdir hans beinast
reyndar allar að því atriði, „að
unnt sé að minnka sóknina um
40—65%, jafnvel veiða um 700
þús. lestir botnlægra fiskitegunda
með fiskiskipastól, sem telur 36
þús. rúmlestir" (tilvitnun í grein-
fiskafli sem er jafnþungi skipsins
valdi 12 daga veiðitöf. Tveggja
parametra samband eins og þetta
ætti (með réttum tölugildum) að
gefa mjög góða niðurstöðu ef
alltaf væri annaðhvort verið að
veiða (þ.e. leita og toga) eða vinna
annað við aflann (gera að, sigla,
landa o.s.fr.). í því tilfelli mundi
einnig aukinn afli á lest ekki
krefjast meiri vinnuhraða í skipi
eða við löndun. Hinsvegar er hér í
raun ekki tekið tillit til þeirrar
vinnu sem unnin er um leið og
togað er, það er því mjög líklegt að
aukinn afli á smálest útheimti
stærri áhöfn á skipin en nú er og
að sambandi sóknar og flota þyrfti
að lýsa með fleiri parametrum en
tveim ef vel ætti að vera. í
líkaninu er reiknað með föstum
rekstrarkostnaði á togara óháð
afla. Sá kostnaður er að vísu
reiknáður það hár (450 mill. kr. á
ári) að litlu munar um laun
nokkurra manna til eða frá, en hér
mætti einnig betrumbæta líkanið
með fleiri parametrum.
Við kjörsókn væri afli hvers
togara um 170 tonn á viku. Það er
að sjálfsögðu mun meira (þrefalt)
en nú er en þó ekki það mikið
meira en getur fengist í góðum
aflahrotum að ekki megi áætla
með góðri nákvæmni hvernig
rekstri slíks togara ætti að vera
háttað, hverjar breytingar þyrfti
að gera á mannafla hans og hvaða
kostnaðarauka þessi aflaaukning
mundi hafa í för með sér.
Ég er ekki í vafa um að gera
mætti nákvæmari úttekt á rekst-
urshagkvæmni og sóknargetu
hinna ýmsu fiskiskipa og veiðar-
færaflokka en hér hefur verið
gert. Með því að gera þá einnig
góða úttekt á þeirri vinnu sem
sjósóknin útheimtir mætti finna
þetta mikilvæga samband sóknar
og flota með meiri vissu en hér er
áætlað. Mætti þá meta nákvæmar
reksturskostnað skipanna og
hvernig hann er háður aflanum.
Að sjálfsögðu reynir enginn vís-
indamaður að halda í neinar fors-
endur nema þangað til aðrar
réttari hafa fundist og höfuðkost-
ur fiskveiðilíkananna er einmitt
sá að það má á fljótan og einfald-
an hátt reikna með mismunandi
forsendum og parametrum.
Þorkell Helgason
ina). Svo að ég svari fyrir sjálfan
mig, þá treysti ég mér ekki til að
draga nema mjög grófa ályktun
um æskilega stærð
fiskiskipastólsins út frá niður-
stöðum líkans míns um hagkvæma
sókn og ræddi reyndar í lok
umrædds viðtals um að nákvæm-
ara líkan þyrfti til slíkrar spár. í
slíku líkani um æskilega stærð og
samsetningu fiskiskipastóls þarf
m.a. að taka tillit til nútíma-
krafna um aðbúnað og öryggi, eins
og fiskimálastjóri bendir réttilega
á. Að þess konar áætlunarlíkani
þarf að vinna.
Athugasemd
vegna spurninga Más Elísson
varðandi fiskveiðilíkön