Morgunblaðið - 11.07.1979, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAPIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. JÚLÍ1979
Neskaupstaður í hálfa öld:
Hluti Neskaupstaðar, eins og hann kemur íyrir sjónir í þoku utan aí Norðfirði, f jörðurinn verður grár og ekki sést upp í miðjar hlíðar, hvað þá
lengra þegar Austfjarðaþokan leggst yfir. Myndin er tekin um borð í varðskipinu Þór á laugardaginn var.
manns í Nesþorpi. Kvenfélagið
Nanna var stofnað árið 1907. Form-
legt skólahald hófst 1909. Kaupfé-
lagið Fram var stofnað 1912. Arið
1913 var Norðfjarðarhreppi síðan
skipt í tvo hreppa, Norðfjarðar-
hrepp og Neshrepp, og hafa síðan
verið tvö sveitarfélög í Norðfirði, og
hafa skoðanir manna verið skiptar á
ágæti þess alla tíð síðan. Árið 1913
voru íbúar Nesþorps 636 talsins. Þar
var þá 21 vélbátur og 42 róðrabátar
eða 63 bátar, sem veittu 201 manni
vinnu. Utan þorpsins var 1 vélbátur
og 13 róðrabátar. Samtals voru því
77 bátar í Norðfirði.
Neskaupstaður
Eftir að hrepparnir í Norðfirði
voru orðnir tveir óx Nesþorp enn
ört, og árið 1929 var þorpið gert að
kaupstað, og nú á þessu ári er
fimmtíu ára afmæli kaupstaðarrétt-
indanna því minnst eins og áður
hefur verið rakið ítarlega hér í
Morgunblaðinu. Á þessum fimmtíu
árum hefur Neskaupstaður smám
saman verið að taka á sig þá mynd
ér nú blasir við þeim er leggja leið
sína til Norðfjarðar. Kaupstaðurinn
Mikil uppbygging hefur átt sér stað síðan
byggð hófst í Nesþorpi fyrir síðustu aldamót
Margt hefur breyst í Norðfirði hina sfðustu áratugi, útgerðin ekki síður en annað. Á
þessari mynd sést Víkingur, bátur Lúðvfks Sigurðssonar, en hann kom til Norðfjarðar
árið 1905.
Þetta er „Gúttó“. Margir Norðfirðingar minnast þessa húss með söknuði, og hörmuðu
niðurrif þess á sfnum tíma. Þarna var um áratugi miðstöð skemmtanalffsins í
Neskaupstað. Þar voru haldnir dansleikir, leiksýningar, fundahöld og tombólur svo
eitthvað sé nefnt.
Nesþorp
Neskaupstaður, sem á þessu ári
fagnar fimmtíu ára afmæli kaup-
staðarréttindanna, hét háður Nes-
þorp. Á árunum eftir 1895 óx þorpið
mjög ört, og teygði sig fljótlega yfir
það svæði er Nesland markaðist af.
Störf manna voru einkum tengd
verslun og útgerð, en kaupmennska
í smærri stíl átti þó frekar erfitt
uppdráttar, þar sem peningaverslun
var lítil, en vöruskipta- og láns-
viðskipti voru ríkjandi. Voru margir
bundnir við innlegg og úttektir hjá
verslun Sveins Sigfússonar.
Staðurinn hélt áfram að byggjast
upp, og má nefna nokkra minnis-
varða er upp úr standa, er þróun
byggðarinnar er rakin. Kirkja á
Nesi var vígð 24. janúar 1897. Ishús
var fullgert í Nesþorpi vorið 1897.
Tilraunir með útgerð þilskipa eru
gerðar um aldamótin. Tilraun var
gerð til að reka gufubátinn Norð-
fjörð um svipað leyti, en það
mistókst. Norðmenn reistu hvalstöð
á Norðfirði árið 1901. Góðtemplarar
reistu samkomuhús árið 1904.
Fyrstu vélbátarnir komu árið 1905,
og ollu þeir tímamótum í útgerð í
Norðfirði, en þetta ár bjuggu 335
;r hinn reisulegasti, og blómleg
itvinnufyrirtæki og stór einbýlishús
eru meðal þess sem athygli vekur í
Neskaupstað, auk þess sem mörg
eldri hús setja svip sinn á bæinn,
flestum vel við haldið og í góðu
ástandi.
Barnaskólinn á Neskaupstað var
tekinn í notkun árið 1931, og má til
gamans geta þess að hann kostaði
fullbúinn 160 þúsund krónur. Sama
ár tók svo Gagnfræðaskólinn til
starfa í gamla Barnaskólahúsinu.
A þessum tíma réðst kaupstaður-
inn í að kaupa Ormsstaðahjáleigu
fyrir 10 þúsund krónur. Árið 1943
var sundlaugin síðan tekin í notkun,
Nýja rafstöðin var tekin í notkun
1948, Oddskarðsvegurinn var opnað-
ur 1949, en áætlunarflug sjóflugvéla
til Norðfjarðar hófst 1946. Það ár
kom einnig fyrsta bílavogin, einnig
fyrsti lyftikraninn, árið eftir fyrsta
vélskóflan og síðan komu fyrsti
slökkvibíllinn og fyrsta jarðýtan
árið 1949. Fjórðungssjúkrahúsið var
vígt árið 1957, skömmu áður hófst
togaraútgerð frá Norðfirði, árið
áður hófst gerð flugvallar, byrjað
var á íþróttavelli og unnið að fleiri