Morgunblaðið - 19.08.1979, Blaðsíða 6

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. ÁGÚST 1979
VERiÍjLD
1
Gúlag undir
suðrænni sól
Kúbumenn, þessir kross-
farar hinna kommúnfsku
hugsjóna, iáta sér mjög
annt um álit sitt meðal ríkja
þriðja heimsins og til að treysta
stöðu sína fyrir væntanlegan
fund þeirra f Havana f sept. n.k.
hétu þeir þvf, að þeir skyldu láta
lausa 3000 af 40.000 pólitfskum
föngum þar f landi. Við þessi heit
sfn hafa þeir ekki staðið, þvert á
móti benda sfðustu atburðir til
endurtekinna ofsókna á hendur
kúbönskum andófsmönnum.
í Madrid á Spáni hefur verið
gefið út ritverkið „Skrifað á Kúbu,
ljóð fimm andófsmanna". Höfund-
ar ljóðanna sitja allir í fangelsi á
Kúbu: Armando Valladares, 42
ára gamall, handtekinn árið 1960
og dæmdur í 30 ára fangelsi vegna
eins ljóðs; Miguel Sales, 28 ára
gamall, hefur ýmist verið utan eða
innan fangelsismúranna frá 16
ára aldri vegna þess, að hann vildi
fara frá Kúbu; Herberto Padilla,
47 ára gamall, hlaut verðlaun
bókmenntamanna í Perú fyrir bók
sína „Leiknum lokið" (Out of the
Game) en Kastró og hans menn
töldu bókina beinast gegn
stjórnvöldum og fangelsuðu hann
árið 1971; Ernesto Diaz Rodriguez,
fertugur að aldri, handtekinn árið
1968 fyrir að vinna gegn
stjórninni; Angel Cuadra, 48 ára
gamall, dæmdur til dauða fyrir
gagnbyltingarstarfsemi árið 1967,
látinn laus fyrir tilstuðlan Amn-
esty International árið 1976 en
handtekinn aftur tveimur árum
síðar.
í „Skrifað á Kúbu“ er Kúbu
Kastrós lýst sem „Gúlagi undir
suðrænni sól“ og Ramon J. Sender,
útlægur kúbanskur rithöfundur,
skrifar í formála fyrir verkinu: „Á
Kúbu nú á dögum er minna frelsi
en í Evrópu á miðöldum eða á
Spáni á tímum rannsóknarréttar-
ins.“
Á sama tíma og forseti Mexikó,
Jose Lopez Portillo, lofar Kastró
sem „tákn og persónugerving mik-
ilvægustu þjóðfélagshræringa á
þessum aldarhelmingi“ benda
kúbanskir andófsmenn, eins og
t.d. útgefandinn Carlos Alberto
Montaner, á, að í fangelsum
Kastrós séu að tiltölu 5—10 sinn-
um fleiri pólitískir fangar en í
Chile, Argentínu, Brasilíu og Sov-
étríkjunum.
Armando Valladares, sem er
bundinn hjólastólnum vegna löm-
unar af völdum taugabólgu og
næringarskorts árið 1974, var
dæmdur í 30 ára fangelsi fyrir
gagnbyltingarstarfsemi og hefur
varið hálfri ævinni í dyflissum
Kastrós. Kona hans, Martha Lop-
ez, gekk að eiga hann árið 1969 í
skrifstofu La Cabana-fangelsisins,
þar sem Armando er hafður í
haldi. Martha, sem nú er í útlegð,
vonast til að geta vakið áhuga
almennings á Vesturlöndum á
örlögum manns síns og fengið
hann leystan úr haldi með hjálp
bókar eftir hann, sem smyglað var
frá Kúbu, „Litast um úr hjólastól"
(From My Wheel Chair).
Valladares gat nýlega komið frá
sér bréfi úr fangelsinu til spænska
vikuritsins Cambio 16. í bréfinu
lýsir hann þjáningum sínum og
örvæntingu: „Árla morguns dag
hvern eru mér færðir tveir bréf-
pokar með lyfjum og nóta með,
þar sem mér er sagt hvernig ég
skuli taka þau. Vegna þess að ég
er astmasjúklingur fæ ég litla
súrefnisflösku, úðabrúsa, glös með
blóðvatni og mótefnum við astm-
anum og þegar ég fæ kast verð ég
að annast meðferðina að öllu leyti
einn. Gerið ykkur í hugarlund
hvernig mér líður þegar ég vakna
ósjálfbjarga að morgni dags með
-»•••
Harðstjóraþrenningin: Idi Amin, Bokassa keisari og „Hiff einstæða undur“ eins og Macias Nguema nefndi
sjólfan sig.
Harðstjórarl
... og þa
var eftir
einn“
Tveir eru fallnir og sá
þriðji mun fylgja í kjöl-
farið,“ sögðu tveir utan-
ríkisráðherrar Afríku-
ríkjanna, sem sátu fund Samveldis-
landanna í Lusaka, þegar þeir
fréttu af falli Francois Macias
Nguema, forseta Miðbaugsgfneu.
„Við skulum fara hægt í sakirnar
og fagna engu fyrr en í ljós kemur
hvernig hann reynist þessi liðsfor-
ingi, sem steypti Macias af stóli,"
sagði þriðji ráðherrann.
Það er ekki nema eðlilegt að
Afríkumenn vilji ekki gera sér of
miklar vonir með stjórnarskiptin að
óreyndu, en hitt er þó víst, eins og
tveir fyrmefndu ráðherrarnir bentu
á, að það er með öllu óhugsandi, að
nokkur geti tekið Macias, skrímslinu
í Miðbaugsgíneu, fram í fúlmennsku
og hrottaskáp.
Með falli Maciasar og Idi Amins á
undan honum er aðeins einn al-
ræmdur einræðisherra eftir í
Afríku, Bokassa í Mið-Afríku-keis-
aradæminu. Almenningsálitið í
Afríku hefur á síðustu árum mjög
snúist gegn þessari harðstjóra-
þrenningu, sem hefur ekki aðeins
misþyrmt þegnum sínum heldur
ófrægt alla álfuna að auki.
Síðustu hryðjuverk Bokassa keis-
ara, þegar drepin voru 100 skóla-
börn, sem neituðu að klæðast ein-
kennisbúningum frá klæðaverk-
smiðju hans hátignar, hafa mjög
grafið undan tökum hans í landinu,
og raunar er ólíklegt, að Bokassa
sæti enn á veldisstóli ef ekki kæmi
til stuðningur frönsku ríkisstjórnar-
innar. Af einhverjum ástæðum, sem
ekki liggja í augum uppi, virðist
Giscard d’Estaing forseti hafa kyn-
legan áhuga á að hlaða undir þessa
keisaranefnu. Sumir rekja það til
hagsmuna bróður hans, sem er með
umfangsmikinn rekstur í landinu, en
það er þó ólíklegt, því að honum gæti
jafnvel farnast betur ef annar og
ekki jafn duttlungafullur maður
héldi um stjórnartaumana.
í Miðbaugsgíneu er ástandið þann-
ig, að allt að þriðjungur þjóðarinnar
hefur flúið land, eða um 400.000
manns, og ómögulegt er að geta sér
til um hve margar þúsundir manna
hafa verið pyntaðar og drepnar í
fangelsum Maciasar. Á síðustu árum
hafa það einkum verið Rússar,
Kúbumenn og Kínverjar sem hafa
stutt Macias en þessar þjóðir hafa
orðið æ óánægðari með stjórn hans.
Miðbaugsgínea samanstendur af
eyjaklasa og 10.000 fermílna skák á
meginlandinu. Helsta viðfangsefni
nýrra stjórnenda verður að koma á
sáttum með íbúum stærstu eyjarinn-
ar, Bobo-ættbálknum, sem einkum
studdi Macias, og Fang-ættbálknum
á meginlandinu, auk þess að koma
fótunum undir efnahagslífið.
Colin Legum
Fidel Cástro —
eða „Lider Maximo“
astmakast. Á milli þess sem ég
berst við það nær köfnun að draga
andann verð ég að opna glösin,
mæla mér eftir auganu réttan
skammt, undirbúa úðunina og
stilla kranana á súrefnisflöskunni
o.s.frv.
Ofsóknirnar á hendur andófs-
mönnum hafa ekki aðeins tekið til
menntamanna. Fyrrverandi
vopnabræður Kastrós frá því á
dögum byltingarinnar, eins og t.d.
Hubert Matos og Eloy Gutierrez
Menoyo, hafa einnig verið fangels-
aðir fyrir andstöðu við harðstjórn-
ina. Á byltingarárunum var Matos
yfirmaður uppreisnarmanna í
Camaguey-héraði og stjórnaði
héraðinu fyrst eftir byltinguna.
Þegar Kastró hafði ríkt í 10
mánuði var Matos handtekinn og
gefið að sök að hafa „ófrægt
byltinguna með því að kalla hana
kommúníska", þeirri sakargift var
seinna breytt og kölluð landráð.
Menoyo, sem er Spánverji, var
yfirmaður Escambray-herdeildar-
innar í byltingunni og tók Havana
herskildi sex dögum áður en
Kastró hélt innreið sína í borgina
1. janúar árið 1959. Menoyo barð-
ist gegn kommúnistum Kastrós
þar til hann var handtekinn árið
1965 og dæmdur til dauða. Seinna
var dóminum breytt í 30 ára
einangrun, sem þó átti að fara
Hubert Matos — gamall vopna-
bróðir Kastrós og pólitískur
fangi f tuttugu ár.
eftir því hve vel „endurhæfingin"
gengi. Menoyo, Matos, Valladares
og Cuadra hafa aldrei hvikað frá
sannfæringu sinni eða látið undan
síga fyrir kommúnískri innræt-
ingu Kastrós og manna hans.
Enn sem komið er hafa aðeins
300 fangar verið látnir lausir þrátt
fyrir yfirlýsingar Kastrós og yfir-
völd á Kúbu segja, að ekki komi til
mála að leysa úr haldi „glæpa-
menn“ sem ábyrgð beri á „hryðju-
verkum".
Hitler var kallaður „Der
Fuhrer", Mussolini „11 Duce“ en á
Kúbu heitir Kastró „Lider Max-
imo“. Á sama tíma og „leiðtoginn
mesti" predikar það í hnattreisu
sinni, að ríki þriðja heimsins skuli
taka sér kúbönsku byltinguna til
fyrirmyndar, skrifar Hubert Mat-
os: „Ég er orðinn því meira en
vanur að þjást á líkama og sál,
vanur illri meðferð og hrellingum
í þessum gleymdu og gröfnu af-
komum mannlegrar niðurlæging-
ar, sem eru fangelsi Kastrós, en þó
er ýmislegt sem ég ekki fæ skilið:
Hvers vegna er þetta ekki for-
dæmt hátt og skýrt á strætum
Caracas, í háskólunum í Mexíkó,
frá predikunarstólnum í skoskum
kirkjum, í franska sjónvarpinu, í
kanadísku dagblöðunum, á þingi
Sameinuðu þjóðanna?"
Christopher Jones.
Gjaldeyrismál
vilja enga
platpeninga
Rúmenía, þessi kenja-
krakki í hópi Aust-
ur-Evrópuríkjanna,
hefur nú tekið eitt óþekktar-
kastið enn með því að ákveða
skyndilega, að bensínmiðarn-
ir, sem hverjum útlenskum
ferðamanni eru nauðsynlegir,
séu aðeins faiir fyrir „gjald-
gengan“ gjaldeyri.
Þetta hafði það í för með
sér, að þúsundir ferðamanna
frá Járntjaidslöndunum,
Austur-Þýzkalandi, Ungverja-
landi, Tékkóslóvakíu og
Póllandi, sem dvöldust í
Rúmeníu eða fóru þar um í
sumarleyfinu, urðu þar
strandaglópar. Ungverjar
urðu fyrstir til að láta koma
krók á móti bragði. Þeir
ákváðu, að rúmenskir áætlun-
ar- og vörubifreiðastjórar
yrðu að greiða fyrir bensínið
þar í landi með dollurum og
frekari hefndaraðgerðir eru
ráðgerðar.
Rúmenar eru þó ákveðnir í
að hvika hvergi frá ákvörðun-
um sínum enda eru aðrar
Austur-Evrópuþjóðir alveg
jafn áfjáðar í vestrænt gull.
Þeir segja, að þeir tímar séu
liðnir, að þeir ívilni sínum
kommúnísku bræðrum með
rúmenskri olíu, sem þjóðin
hafi fulla þörf fyrir til heima-
brúks og útflutnings.
Röksemdir Rúmena eru afar
auðskildar. Til að unnt sé að
sjá hundruðum þúsunda
ferðamanna fyrir bensíni
verða Rúmenar að flytja inn
bensin, auk eigin framleiðslu,
annaðhvort frá Vesturlöndum
eða Sovétríkjunum. Fyrir
vestræna olíu verða Rúmenar
eðlilega að greiða með gildum
gjaldmiðli en Rússar krefjast
þess bara líka, eða að þeir fái
einhverjar þær vörur, sem
þeir geta selt á Vesturlöndum.
Af þessu draga Rúmenar þá
ályktun, að það sé ekki nema
eðlilegt, að ferðamenn borgi
olíuna með sama gjaldmiðli og
upphaflega var gefinn fyrir
hana.
Viðbrögð Rússa hafa verið