Morgunblaðið - 19.08.1979, Blaðsíða 20

52
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. ÁGÚST 1979
SS8S
Vcist þú. að 0,61 prósent landsmanna eru andlega þroskaheft? Hvað er gert til að hjálpa þessu fólki til að ná þroska eins og
því er unnt? Hvað er hægt að gera betur í þessum málum á íslandi?
Ráðstefna um málefni þroskaheftra var haldin hér í Reykjavík. Þátttakendur voru frá öllum Norðurlöndunum og voru þeir
samtals 600 að tölu. Þarna var um að ræða 16. þing samtaka sem nefna sig NFPU og fjalla um mál andlega þroskahefts fólks
á Norðuriöndunum.
Á þinginu voru flutt nokkur ávörp um ýmislegt sem varðar málefni andlega þroskaheftra og sérstakir umræðuhópar tóku
til umfjöllunar ýmis hagsmunamál þroskaheftra.
Á þinginu var aðallega fjallað um 4 mál sem varða þroskahefta. í fyrsta lagi samfélagslega skipulagningu á þjónustu við
þroskahefta. í öðru lagi var rætt um aðlögun þroskaheftra að samfélaginu í stað einangrunar á stofnunum. í þriðja lagi var
fjallað um fyrstu ráðleggingar stofnana, meðal annars hvað varðar ráðgjöf til foreldra þroskaheftra barna. Að síðustu kom til
umræðu vinnuþjálfun þroskaheftra og möguleikar þeirra á hinum almenna vinnumarkaði.
Morgunblaðið ræddi við þrjá þátttakendur á þessari ráðstefnu um helstu mál ráðstefnunnar, aðstoð við þroskahefta á
hinum Norðurlöndunum og þann lærdóm sem við íslendingar gætum dregið af þeim.
„Við eigum við sama vandann að etja”
— Ráðgjöf til foreldra þroskaheftra barna
Rætt við Lasse Weckroth frá Finnlandi
„Það má segja að f Finnlandi sé
aðstoð við þroskahefta komin
nokkuð á veg og að við séum ’ .ú
alveg að byrja á þeirri braui En
það er svo sannarlega langt frá
því að við höfum hrint í fram-
kvæmd öllu því sem við hefðum
kosið að gera fyrir þroskahefta,“
sagði Lesse Weckrith, sem er
forstöðumaður stofnunar fyrir
þroskahefta í Finnlandi.
„Nú á síðustu árum hefur til-
hneigingin verið sú að flytja
ábyrgðina á málefnum þroska-
beftra frá þeim, sem stjórna
sérstofnunum, og til þeirra, sem
stýra almennum þjónustustofnun-
um i þjóðfélaginu. Á sama hátt
hafa þau viðhorf skapast, að
mörgum finnst málefnum þroska-
heftra betur borgið ef aðstoð við
þá er ákveðin með sérákvæðum
innan almennra laga, en ekki með
sérlögum. Aðeins þegar almenn
lög rúma ekki þessa aðstoð sé þörf
á því að grípa til sérlaga um
aðstoð við þroskahefta."
Leggja áherslu
á vinnuþjálfun
Lasse sagði að nú upp á síðkast-
ið hefði verið hröð þróun í þá átt
að taka upp svonefnda aðlögun
þroskahefta, sem miðaði að því að
aðlaga þá viðhorfum og aðstæðum
samfélagsins í stað þess að ein-
angra fólkið á sérstökum stofnun-
um, þar sem það rofnaði úr tengsl-
um við umheiminn og umheimur-
inn úr tengslum við það. „Þannig
hefur það aukist að þroskaheftir
dveljist á h^ naheimilum innan
um börn jó eðlilegan þroska.
Þetta hefu. sýnt sig vera skref í
rétta átt, þar sem börn eru mót-
tækilegust og hafa mest gagn af
aðlöguninni þegar þau eru ung.
Lasse sagði, að vinnuþjálfun
þroskaheftra væri ennþá skammt
á veg komin, en á hana þyrfti ef til
vill að leggja hvað mesta áherslu í
framtíðinni. Það væri þörf á því
að stofna sérstakar námslínur
innan verknámsskóla fyrir
þroskahefta. Hins vegar væri
nauðsynlegt að vera vel á verði
gagnvart nýjum viðhorfum, sem
gætu skapast gagnvart vinnu og
vinnukrafti með aukinni sjálf-
virkni og auknum fjölda heil-
brigðra einstaklinga sem þá yrðu
atvinnulausir. „Það er staðreynd
sem ekki verður neitað að þegar
skórinn kreppir að og harðnar í
ári í samfélaginu, þá eru það
ýmsir jaðarhópar sem verða undir
í þeirri valdabaráttu sem þá upp-
hefst milli samfélagshópanna."
Foreldrar veita
sjálfir ráðgjöf
En um ráðgjöf til foreldra
þroskaheftra barna? „Að hluta er
það heilbrigðiskerfið sem hefur
hana með höndum við eðlilegar
kringumstæður. Það er yfirleitt
þannig, að læknar eða hjúkrunar-
fólk eru þeir, sem uppgötva fyrst
að barn er þroskaheft. Það er hins
vegar staðreynd að þarna er víða
pottur brotinn og göt í kerfinu.
Heilbrigðisstéttirnar eru og oft
ekki undir það búnar að þekkja öll
Lasse Weckroth.
einkennin og því síður að veita
foreldrunum ráðgjöf. En þarna er
það, sem ráðgjöfin á að byrja.
Framhaldið veltur mjög mikið á
því hvernig til tekst í byrjun bæði
hvað varðar samvinnu foreldr-
anna og framfarir barnsins. Um
leið og við fréttum um þroskaheft
barn, sem er nýfætt, þá höfum við
á stofnuninni samband við for-
eldrana til að veita þeim okkar
aðstoð og benda þeim á hvar þeir
geta leitað frekari aðstoðar. Við
rekum okkur því miður stundum á
það, að vegna ónógra upplýsinga
til foreldranna í upphafi þá eru
þeir ekki færir um að taka við
leiðbeiningum okkar — eða hreint
og beint vilja það ekki.
Þess vegna er það að samtök
foreldra þroskaheftra barna vinna
nú að því að koma á fót kerfi þar
sem ráðgjöf fyrir foreldra er í
höndum annarra foreldra — fólks
sem hefur gengið í gegnum það
sama. Þeim er ætlað að veita
foreldrunum fyrstu ráðgjöf. Það
er vonandi að okkur takist að ná
betur til fólks þegar hringt er til
þess og sagt: Eigum við að ræða
saman, því við eigum við sama
vanda að etja.“
Gerum þroskaheftum kleift að
taka þátt í störfum þjóðfélagsins
— Rætt við Bjarna Kristjánsson, skólastjóra á Sólborg
„Það má segja, að ráðstefna
eins og þessi sé okkur íslending-
um mikils virði til þess að við
náum að vinna vel að málum
þroskaheftra. Á þennan hátt nást
persónuleg tengsl við fólk á
hinum Norðurlöndunum, sem er
að vinna að sömu máium og við.
Það er okkur mikils virði ef við
getum leitað til þessa fólks eftir
reynslu og þekkingu,“ sagði
Bjarni Kristjánsson, sem var
einn af íslensku þátttakendunum
á þessari ráðstefnu. „Við erum
komin skammt á veg f þjónustu
við þroskahefta. Það má segja, að
við höfum tekið fyrsta skrefið og
séum komnir inn á ákveðna
braut. En við þurfum að stíga
skrefið til fulls þannig að það
gagnist þroskaheftum.“
Almenn lög hafa ekki
tryiífít þroskaheftum
jafnrétti á við aðra
Bjarni er skólastjóri á vistheim-
ilinu Sólborg á Akureyri. Hann
sagði, að á ráðstefnunni hefði
aðallega verið rætt um ýmsa
málaflokka, sem hver um sig væri
mikilvægur fyrir okkur Islend-
inga, svo að við mættum skipu-
leggja og framkvæma aðstoð okk-
ar við þroskahefta á þann hátt, að
til mestra heilla horfði. „Rætt var
um samfélagslega skipulagningu á
þjónustu fyrir þroskahefta. Þar
varð mönnum tíðrætt um það
hvort sérstök lög þyrfti um aðstoð
við þroskahefta eða hvort aðstoð
við þá skyldi rúmast innan al-
mennra laga. Það hafa verið mikl-
ar umræður um það á hinum
Norðurlöndunum hvort sérstök
löggjöf skyldi ná yfir aðstoð við
þroskahefta. Mér finnst það hins
vegar skipta mestu, að lögin nái
takmarki sínu, án tillits til þess
hvernig þau eru sett.“
Hvernig er þessum málum hátt-
að hér á landi?
„Það er staðreynd hér á landi,
að hinum almennu lögum hefur
ekki tekist að tryggja þroskaheft-
um jafnrétti á við aðra þjóðfélags-
þegna oy skapa þeim skilyrði til
þess að i fa 3em eðlilegustu lífi í
samfélaginu. Fyrst að svo er
málum háttað þá er það skylda
samfélagsins að lögunum sé þann-
ig breytt, að þau tryggi þroska-
heftum 'iðstöðu til jafns við aðra.
Nú hafa verið samþykkt á Al-
þingi lög um aðstoð við þroska-
hefta. Þessi lög öðlast gildi 1.
janúar 1980 og eru að miklu leyti
hliðstæð við reglugerð, sem unnið
hefur verið eftir í Noregi um
nokkurra ára skeið. Eitt af þeim
atriðum, sem gert er ráð fyrir í
þessum lögum, er, að landinu verði
skipt í nokkurs konar umráða-
svæði og að á hverju þessara
svæða verði komið upp aðstöðu og
þjónustu við þroskahefta. Þá er
gert ráð fyrir því, að á hverju
þessara svæða verði sem full-
komnust þjónusta veitt. Það verð-
ur að teljast ótvíræður kostur að
þroskaheftir njóti nauðsynlegrar
þjónustu í eigin byggðarlagi.
Það má segja, að það sé enn eitt
sem hefur fengist viðurkennt með
þessum nýju lögum. Það er að líta
ekki svo á, að þroskaheftir séu
haldnir einhverjum sjúkdómi,
heldur þurfi að veita þeim aðstoð
á uppeldis- og félagslegu sviði
frekar en heilbrigðissviði.
Nú er yfirstjórn þroskaheftra á
höndum félagsmálaráðuneytisins
með samvinnu við heilbrigðis-
ráðuneytið og menntamálaráðu-
neytið.“
Leyía þroskaheftum
að taka þátt í
þjóðfélaginu
„Á þessu þingi bar oft á góma
það sem á alþjóðlegri tungu er
nefnt „integrering" en á íslensku
hefur verið nefnt samskipan eða
aðhæfing þroskaheftra. Þar er um
það að ræða hvort þroskaheftir
eiga að fá að blandast öðrum
þjóðfélagsþegnum eða hvort skuli
einangra þá. Tilraunir með aðhæf-
ingu þroskaheftra hafa helst farið
fram í Danmörku og Svíþjóð og
hefur reynslan af þessum tilraun-
Bjarni Kristjánsson
um næstum undantekningarlaust
verið mjög jákvæð. Það hefur sýnt
sig, að ef þroskaheftum er í
upphafi gefið tækifæri til þess að
aðlagast háttum þjóðfélagsins þá
hefur þeim tekist að standa sig
vel.
En það verður að leggja áherslu
á það, að sú hætta er fyrir hendi
að þroskaheftir einstaklingar ein-
angrist frá samfélaginu í stað þess
að samlagast því, ef ekki er beitt
sérstökum aðgerðum þeim til
hjálpar samhliða aðhæfingunni. í