Morgunblaðið - 28.10.1979, Page 14

4 6 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. OKTÓBER 1979
hætt í Bandaríkjunum. Þeir vita ekki að
í lok 19. aldar voru í landinu margir
stjórnmálaflokkar, mörg dagblöð, og
margir þessara flokka og mörg blöð voru
í andstöðu við stjórnina. Þá voru líka við
lýði þokkalegir dómstólar þar sem kvið-
dómur úrskurðaði refsidóma, og á mörg-
um öðrum sviðum var þróunin í umbóta-
átt. Auðvitað sátum við uppi með
keisarann, sem reyndi að hefta frelsið og
takmarka það, en hann réð ekki við
vandamálið, enda vorum við ekki eina
þjóðin á þessum tíma sem var undir
einveldi. Þjóðverjar bjuggu við sams
konar stjórn á þessum tíma og enn eru
mörg ríki, sem hafa konung eða keisara.
Ég held því að ástandið í Rússlandi hafi
ekki verið neitt verra um þetta leyti en
gerðist og gekk í öðrum löndum. Ögæfa
okkar var sú að stjórnmálakreppa dundi
yfir okkur meðan á fyrri heimsstyrjöld-
inni stóð. Af þessu má sjá að Hedrich
Smith fer villur vegar eins og svo margir
aðrir þegar hann reynir að skilgreina
ástandið í landinu með skírskotun til
sögu þess eða þjóðar. En að því slepptu
er frásögn hans af daglegu lífi manna í
landinu tiltölulega rétt.
Breyta ekki
ótilneyddir
um stefnu
Búkovskí var inntur eftir því
hvort búast mætti við meirihátt-
ar breytingum undir rikjandi
kerfi i Sovétríkjunum ef gert væri ráð
fyrir því að ekki kæmi til heimsstyrjald-
ar eða álíka alvarlegs ástands:
„Ég er nokkurn veginn viss um að
ótilneyddir muni Sovét-leiðtogarnir ekki
breyta um stefnu. Þeir hafa aldrei breytt
neinu af fúsum vilja. Þær breytingar,
sem ég hef greint frá, hafa orðið fyrir
þrýsting og fyrir þær hafa margir orðið
að gjalda með lífi sínu. Þessum breyting-
um væri hægara að koma til leiðar ef
Vesturlönd væru eindregnari, samstillt-
ari og ákveðnari í samskiptum sínum við
Sovétríkin en verið hefur. Hvort hægt sé
að ná fram slíkum breytingum innan
tuttugu ára? Það væri hægt innan fimm
ára, að því tilskildu að mörkuð sé
ákveðin stefna, og henni síðan framfylgt
af krafti, þannig að Sovétstjórnin láti sér
skiljast að hennar eigin stefna gengur
ekki.
Dæmi um þau fjölmörgu mistök, sem
stafa af vanþekkingu vestrænna stjórn-
málamanna á ástandinu í Sovét eru
viðskiptamálin. Það er vitað mál, að þau
lán, sem veitt eru Sovétríkjunum í
sambandi við innflutning frá Vestur-
löndum, koma Sovétríkjunum fyrst og
fremst að gagni á hernaðarsviðinu.
Stjórnir vestrænna ríkja hljóta að gera
sér grein fyrir þessu en samt er haldið
áfram á sömu braut. Fyrir fáeinum árum
byggðu Bandaríkjamenn vinnuvélaverk-
smiðju í Kama-héraði, og þá vöruðum við
þá við því að verksmiðjan kynni að verða
notuð í hernaðarlegum tilgangi. Enginn
virtist taka mark á þessum viðvörunum,
en nú er nýbúið að breyta þessari
verksmiðju, sem byggð var fyrir fé frá
Bandaríkjunum með aðstoð bandarískra
tæknifræðinga, í hergagnaverksmiðju,
sem smíðar brynvarða bíla og skrið-
dreka."
Búkovskí bendir ennfremur á í þessu
sambandi umræður um breytta efna-
hagsstefnu, sem áttu sér stað í Sovétríkj-
unum á árunum kringum 1970, en meðal
þess sem þá kom til greina var að efla
einstaklingsframtakið.
„Þessar umræður orsökuðu alvarlegan
klofning í stjórn landsins. Fulltrúar
stjórnarkerfisins héldu því fram að
sveigjanlegri stefna væri nauðsynleg og
gera þyrfti ákveðnar breytingar á efna-
hagskerfinu. Öðrum kosti mundu Sovét-
ríkin óhjákvæmilega dragast aftur úr.
Flokkskerfið beitti sér gegn þessum
hugmyndum af miklum móði, því að
flokksleiðtogarnir gerðu sér grein fyrir
því að við slíka skipan mála mundi draga
úr þeim tökum, sem flokkurinn hefði á
efnahagslífinu, og í kjölfarið drægi svo
smám saman úr áhrifavaldi flokksins.
Fyrir kom að þessi barátta fór fram fyrir
opnum tjöldum. Eflaust eru til menn á
vegum vestrænna ríkisstjórna sem eru
læsir á rússnesku, þannig að hægt hefur
verið að fylgjast með þessum umræðum,
en úrræði hugmyndafræðinga flokksins
urðu þau að í stað þess að vinna að
bættum efnahag innan Sovétríkjanna
ætti að auka viðskiptin við Vesturlönd,
auka erlendar lántökur og lengja
greiðslufrest við útlönd. Þótt undarlegt
megi virðast gleyptu Vesturlandabúar
við þessu, en afleiðingin varð sú, að það,
sem þegar hafði áunnizt á efnahagssvið-
inu í Sovétríkjunum, svo sem launa-
hækkanir og aukið svigrúm í atvinnulíf-
inu, var að engu gert. Hugmyndafræð-
ingarnir höfðu á ný náð undirtökunum.
Þeir hafa rutt úr vegi ýmsum mönnum,
sem beittu sér fyrir slíkum umbótum, og
ein afleiðing þessarar heimskulegu af-
stöðu Vesturlanda er sú, að við höfum
færzt aftur um tuttugu ár. Ég gæti nefnt
ótal dæmi um furðuleg uppátæki ríkis-
stjórna á Vesturlöndum þegar þær gætu
haft áhrif á stefnu og ákvarðanir Sovét-
stjórnarinnar. Vesturlönd ganga til
samninga og undirrita þá, vitandi að
Sovétstjórnin muni aldrei standa við þá.“
Þá vék Búkovskí að SALT II samn-
ingnum, sem hann taldi fásinnu að
undirrita og sagði í því sambandi:
„Gervihnettir eru ágætir, en þeir geta
ekki fylgzt með því sem á sér stað undir
yfirborði jarðar, en þar fer hergagna-
framleiðslan í Sovétríkjunum fram að
verulegu leyti. Að undirrita á slíkum
forsendum hvern samninginn á fætur
öðrum án þess að síðan sé krafizt efnda á
samkomulaginu, hefur aðeins orðið til
þess að æsa upp í Sovétstjórninni
græðgina. í hvert skipti sem gengið er til
nýrra samninga setja Sovétmenn fram
harðari kröfur og í hvert skipti, sem þeir
fá þeim fullnægt gefa þeir loforð um
tilslakanir, sem síðan eru aldrei efnd.
Þessi þróun er hættuleg og með þessum
hætti hafa Vesturlönd áhrif á stefnu og
ákvarðanir Sovétstjórnarinnar, — áhrif
sem vart geta verið óheppilegri frá
sjónarmiði lýðræðisríkjanna sjálfra."
Munduð
fljótlega
„finnland-
íserast‘
Spurt var um líkleg viðbrögð við
hugsanlegri úrsögn hinna þriggja
norrænu NATO-ríkja úr bandalag-
inu. Einnig um afmælisheit Bréznevs
við hátiðahöidin i Austur-Þýzkalandi i
byrjun mánaðarins. Svar Búkovskís.
„Það er lítill vandi að gera sér í
hugarlund hvað gerast mundi í þessu
landi ef ákvörðun yrði tekin um hlut-
leysi. Við landamæri Sovétríkjanna er
hlutleysisríkið Finnland. Þar er ekki
talið ráðlegt að segja neitt það á prent —
í blöðum eða bókum — sem líta mætti á
sem gagnrýni á Sovétríkin. Slíkt kallar
samstundis á gagnrýni frá Moskvu, rétt
eins og þetta hlutleysisríki sé eins og
hvert annað hérað í Sovétríkjunum.
Finnar verða stöðugt háðari Sovétríkj-
unum og Sovétstjórnin þarf ekkert á því
að halda að taka landið hernámi. Sovét-
menn hafa þar tögl og hagldir og það er
að sjálfsögðu ákjósanlegast að stjórna
ríki án hernáms.
Þið múnduð fljótlega „finnlandíserast"
eins og svo margar aðrar þjóðir, ef þið
gengjuð úr varnarbandalagi lýðræðis-
ríkja.
Nýlega var ég í Svíþjóð, sem árum
saman hefur verið hlutlaust ríki. Sovét-
ríkin hafa mikil ítök í Svíþjóð, og Svíar
eru undir svo miklum áhrifum að
almenningur er farinn að verða sér
meðvitandi um þetta og hafa af því
áhyggjur.
Það gefur því auga leið að þið yrðuð
þeim háð, ekki sízt með tilliti til þess að
þið eigið þegar veruleg viðskipti við
Sovétríkin. Þið eruð að heita má algjör-
lega háðir olíuinnflutningi frá Sovétríkj-
unum, er mér sagt, auk þess sem um
veruleg tengsl er að ræða á öðrum
sviðum útflutnings og innflutnings. Ef
þið baktryggið ykkur ekki annars staðar
munduð þið fljótlega „finnlandíserast"
og verða algjörlega háð Sovétríkjunum.
Hvað viðvíkur Bréznev og þessum
tuttugu þúsund hermönnum í Austur-
Þýzkalandi, þá finnst mér það mál nú
heldur lítilfjörlegt, þegar haft er í huga
að þeir eru með mörg hundruð þúsund
manns undir vopnum í Austur-Évrópu.
Austur-Þýzkaland er ekki langt frá
sovézku landamærunum og það skiptir
hreinlega engu máli hvort þessi tuttugu
þúsund eru í Austur-Þýzkalandi eða
hinum megin við landamærin. Það hefði
verið meira vit í því hefði Bréznev sagzt
ætla að kalla heim sína þrjú þúsund
hermenn frá Kúbu. Margir munu eflaust
verða til þess að benda á þetta mál, sem
sönnun þess að Bréznev sé í friðarhug, en
þessi yfirlýsing hans er einmitt sérstak-
lega ætluð til þess að þjóna slíkum
áróðurshagsmunum."
BIFREHHIEIGEI1DUR - flTHUGIfl!
flukin uátrvggingaruernd
Viö getum nú boöiö bifreiðaeigendum aukna vernd fyrir
skaöabótakröfum meö því að hækka upphæö ábyrgöar-
tryggingar bifreiöa samkvæmt eftirfarandi töflu
Hækkun úr 24 millj. í 36 millj., iögjaldiö hækkar um 4%
Hækkun úr 24 millj. í 48 millj., iögjaldiö hækkar um 6%
Hækkun úr 24 millj. í 120 millj., iögjaldiö hækkar um 10%
Vegna veröbólgunnar er þörfin fyrir hækkun vátryggingar-
upphæöarinnar oröin mjög brýn. Viö bendum á aö hægt er
aö hækka upphæöina strax, ef þér óskiö þess.
EITT SÍMTAL VIÐ TRYGGINGAFÉLAG YÐAR NÆGIR!
ALMENNAR TRYGGINGAR HF.
BRUNABÓTAFÉLAG ÍSLANDS,
TRYGGING HF.
ABYRGÐ HF.
umboösfélag Ansvar International
SJÓVÁTRYGGINGARFÉLAG ÍSLANDS HF.
TRYGGINGAMIÐSTÖÐIN HF.