Morgunblaðið - 30.01.1980, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. JANÚAR 1980
11
Fréttaskýring:
Ríkisstjórn Francisco Sa
Carneiros hefur nú verið
við völd í Portúgal í fjórar
vikur. Það er ekki langur
tími, ekki einu sinni á
portúgalskan mælikvarða,
en ýmislegt bendir til að
þessi stjórn hafi nokkra
sérstöðu umfram þær níu
eða tíu sem hafa setið í
Portúgal síðustu sex árin.
Samstarf Sósíaldemókrata-
flokks Sa Carneiros og Mið-
demókrataflokksins sem
Freitos do Amaral stýrir
hefur byrjað vel og mynd-
arlega og margra trú er að
henni muni takast að vinna
sér traust almennings og
ráða fram úr ýmsum þeim
stórmálum sem háð hafa
Portúgal um langa hríð.
Ráðherrar í stjórn Sa Car-
neiros eru flestir ungir
menn á ráðherra vísu, sá
elzti fimmtugur, allir vel
menntaðir og nokkrir hafa,
auk forsætisráðherrans,
setið í ríkisstjórn áður, svo
sem Basilo Horta frá CDS
sem fer með hið þýðingar-
mikla embætti viðskipta-
ráðherra. Formaður Mið-
demókrataflokksins do
Amaral er aðstoðarforsæt-
isráðherra og hefur hann
þegar kveðið mjög sköru-
lega upp með þá skoðun að
stefna Portúgals í utan-
ríkismálum fari öldungis
saman við stefnu þjóða
Vestur-Evrópu, með henni
eigi þeir samleið og ekki
öðrum.
Svo virðist sem andi bjart-
sýni og eldmóðs fari um
landið er hinn almenni
borgari sér fram á að
traustari tíð er í vændum á
stjórnmálasviðinu — og
þar með verður allt mann-
lífið hugnanlegra ðg já-
kvæðara. Reyndar má
minnast þess að fyrir
tveimur árum ríkti ekki
ósvipað andrúm — þegar
Sósíalistaflokkur Mario
Soares og Miðdemókrata-
flokkurinn tóku saman
höndum um stjórnarstarf.
Þá hafði að vísu ekki verið
sá aðdragandi sem nú gefur
Sa Carneiro ákveðið for-
skot. Og það varð líka
fljótlega ljóst að þrátt fyrir
góðan vilja og væntanlega
ærlegan var fráleitt að
þessir tveir flokkar gætu
starfað án undirbúnings.
Nú var því svo háttað að
CDS og PSD gerðu með sér
samstarfssamning fyrir
kosningarnar og buðu síðan
fram sameiginlega, svo að
öðruvísi var að staðið. Á
hitt ber þó að líta að það
hefði þótt með ólíkindum
fyrir fimm árum eða svo að
PSD ætti eftir að nálgast
miðjuna svo mikið, að hann
treysti sér í slíka samvinnu
við miðdemókrata. Eins og
þeir vita sem hafa fylgzt
með framvindu mála í
portúgölskum stjórmálum
síðan byltingin var 1974,
var CDS talinn erkihægri-
flokkur — sem var hið
versta mál þá þegar
Tekst
stjóm
Sa Carneiro forsætisráðherra.
var við um hríð að Mario
Soares, formaður Sósíal-
istaflokksins, myndi
hrökklast úr landi vegna
ofsókna á hendur honum og
má þá geta nærri hvernig
öðrum hefur vegnað.
Kommúnistar réðu lögum
og lofum hvert sem litið
var, forsætisráðherra
landsins Goncalves var
Sa Carneiro
pólitískri ró
vinstristefnan var alls ráð-
andi. Fyrir kosningarnar til
stjórnlagaþingsins 1975 var
CDS nánast skorinn niður
við trog, fylgismenn hans
sættu alvarlegum ofsókn-
um af hálfu kommúnista,
þúsundir flýðu úr landi af
þessum sökum og það blés
ekki byrlega með útkomuna
í kosningunum þá, enda
aðeins fáeinir fulltrúar
flokksins sem náðu kjöri og
PSD, sem þá hét reyndar
PPD — kallaði sig Alþýðu-
demókrataflokk var þá
langtum vinstrisinnaðri en
nú.
Það er verulegt íhugunarefni
hver þróunin hefur orðið í
stjórnmálum í Portúgal
þessi fáu ár sem liðin eru
frá byltingunni. Fyrst eftir
byltinguna kunnu menn sér
ekki læti fyrir fögnuði, að
vera lausir undan hæl ein-
ræðisstjórnar og það æxl-
aðist nú svo — í raun og
veru án þess að mér og
fleirum hafi nokkurn tíma
tekist að skilja það — að
kommúnistar voru hvar-
vetna og áhrif þeirra nán-
ast óendanleg. Sumarið
1975 eða ári eftir bylting-
una var svo komið að búizt
meira en lítið hallur undir
þá, hinn umtalaði hershöfð-
ingi og glaumgosi Sa Car-
valho lét óspart að sér
kveða og allt rambaði á
heljarþröm. Hvarvetna sem
litið var heyrði maður þess-
ar hvíslandi óttaslegnu
raddir: að Portúgal væri á
hraðri leið undir hæl sov-
ézkra kommúnista. Þá var
það að Mario Soares tók til
sinna ráða, með dirfsku og
kappi virkjaði hann flokks-
menn sína til stórfunda-
halda um Portúgal þvert og
endilangt, þar sem áherzl-
an beindist fyrst og fremst
gegn kommúnistum.
Hundruð þúsunda þyrptust
á þessa fundi sem iðulega
voru haldnir við hótanir og
takmarkanir, fundarmenn
voru handteknir, herinn
gerði aðsúg að þeim og
stundum voru menn drepn-
ir. Soares og Zenha, annar
forustumaður flokksins,
svo og Raul Rego, fyrrv.
ritstjóri Republica sem
hafði hrakizt úr starfi, voru
driffjaðrir í þessum funda-
höldum. Með þessum fund-
um urðu þáttaskil — það er
óhætt að fullyrða. Og síðan
var farið að vinna mark-
Alvaro Cunhal. formaður
Kommúnistaflokksins.
Freitos do Amaral, aðstoðarfor-
sætisráðherra og utanríkisráð-
herra.
meðan við þurfum á NATO
að halda" og hann hefur
sýnt ákveðinn fúsleika til
að laga sig að breyttum
viðhorfum. Verði hann
formaður kommúnista-
flokksins má búast við
breytingum, sem gætu orð-
ið flokknum til framdrátt-
að koma á
í Portúgal?
visst gegn áhrifum komm-
únista sem bar enda þann
árangur, að kommúnista-
flokkur Portúgals virtist
ekki neitt umtalsvert afl í
stjórnmálalífi þar lengur.
Hann hefur misst úr hönd-
unum þau tækifæri sem
hann virtist fá á silfurfati
fyrst eftir byltinguna.
Kannski má rekja þessa
hröðu hægri þróun að
nokkru til þess að Alvaro
Cunhal, formaður hans, er
maður af gamla skólanum,
öfgafullur bókstafstrúar-
maður sem vill í engu
sveigjá og hvað þá heldur
laga sig að breyttum við-
horfum. Óánægjuraddir
eru með hann innan PCP en
ekkert er enn sem sýnist
benda til að hann hopi. Þó
er ljóst að Vital Moreira,
prófessor á fertugsaldri frá
Coimbra, verður stöðugt
valdameiri í flokknum.
Moreira vann sæti flokkn-
um til handa í Aveiro í
Mið-Portúgal nú, og þótti
tíðindum sæta. Hann er
sagður maður fluggáfaður
og nýtur mikils álits meðal
andstæðinga sem slíkur.
Hann er fylgjandi aðild
Portúgals að NATO „á
ar, svo fremi Cunhal sitji
ekki áfram þangað til af
honum hefur svo saxast
fylgið að ekki verður aftur
snúið.
En það er eitt með öðru til
marks um breytt viðhorf í
Portúgal að í bæjar- og
sveitarstjórnarkosningun-
um nú, sem fóru fram í
kjölfar þingkosninganna,
vann CDS borgarstjóra-
embættið í Lissabon, en
höfuðborgin hefur fram til
þessa þótt hafa á sér rauð-
leitan blæ. Þetta með öðru
sýnir að nýr tími er að
renna upp f Portúgal á
pólitíska sviðinu — að
minnsta kosti í bili. Og hafi
stjórn Sa Carneiors gæfu
til að vinna saman, er alveg
eins líklegt að bandalagið
verði enn við lýði, þegar
næstu þingkosningar verða
þar á haustnóttum og mun
þá sennilegast að fá á ný
meirihluta og geti stýrt
landinu í alvöru yfir þá
erfiðleika sem bíða lausnar.
Portúgölum veitir ekki af
styrkri og staðfastri stjórn.
Þeir eru farnir að gera sér
grein fyrir því og finnst
sem það sé öðru eftirsókn-
arverðara. h.k.
PHILIPS K12 litsjónvarpid
Nýja Philips K12 litsjónvarpstækið stendur feti
framar en flest önnur littæki sem nú eru á
markaðnum. Nýtt kalt kerfi og undraverðar
örtölvurásir gera Philips K12 fullkomnasta
littækið í dag.
Kynnið ykkur hve fullkomið K12 raunverulega
er og njótið þess sem litsjónvarpstæki af bestu
gerð býður upp á.
Philipstækin eru fáanleg í 6 stærðum. Þau eru
hvert öðru fallegra og á verði, sem fólk hefur efni
á. Valið er þitt.
Philips meö eðlUegum litum
heimilistæki hf
HAFNARSTRÆTI 3 — 20455 — SÆTÚN 8 —15655