Morgunblaðið - 30.01.1980, Page 29

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. JANÚAR 1980
29
fastákveðnum brautum, umhverf-
is miðkjarna vetrarbrautarinnar,
og fara því hraðar, sem nær
dregur miðju hennar. Okkar sól-
hverfi þýtur áfram með um 250
km hraða á sekúndu hverri og er
það enginn smáræðis hraði. En
þótt sólin hvati svo mjög göngu
sinni, þá er hún þó hvorki meira
né minna en 200 milljónir ára, að
komast eina hringferð, umhverfis
miðju þessa mikla sólnakerfis. Svo
stór er þessi stjörnueyja, vetrar-
brautin, sem er okkar heimkynni í
alheimsgeimnum. Enda er talið,
að í henni séu um 100 þúsund
milljónir sólstjarna, og að þver-
mál hennar sé um 100 þúsund
ljósár.
Þessir hringdu
íc%
• Þarftnýmæli
Nokkuð hefur verið um að
barnafólk hafi haft samband við
Velvakanda og beðið þess að
þökkum yrði komið á framfæri við
sjónvarpið fyrir það nýmæli að
sýna stuttar barnamyndir eftir
fréttir á mánudags- og þriðju-
dagskvöldum.
Þessar stuttu myndir eru um
Múmínálfana, og skiptir kannski
ekki höfuðmáli hvernig eða hvers
konar myndir er um að ræða, en
fólkið hefur sagt að þar sem
börnin séu sjaldnast komin í
háttinn klukkan hálfníu hvort eð
er, að þá sé mjög vel til fundið hjá
sjónvarpinu að gefa þeim kost á
lítilli mynd svona áður en farið er
í háttinn. Er þá sjónvarpið komið
með barnaefni á sunnudögum og
allt til miðvikudags og telja skal
með annan hvern föstudag þar
sem leikararnir prúðu eru. Þarna
finnst barnafólkinu sjónvarpið
hafa staðið sig vel, og segja að
enda þótt ekki sé æskilegt að gera
börnin sjónvarpssjúk fyrir tímann
þá geti þau vart orðið sjúkari en
foreldrarnir og því sé best að þeim
sé boðið upp á efni við þeirra hæfi.
SKAK
Umsjón:
Margeir Pétursson
í síðustu umferð millisvæða-
mótsins í Riga í fyrra kom þessi
staða upp í skák stórmeistaranna
Romanishins, Sovétríkjunum,
sem hafði hvítt og átti leik, og
Riblis, Ungverjalandi.
26. Hxe6! og svartur gafst upp. Ef
26. ... Hxe6 þá 27. Dh7 mát og ef
26.... Dxe6 þá 27. Bb3. Þessi skák
kostaði Ribili sæti í áskorenda-
keppninni því að ósigurinn þýddi
það að hann varð að tefla einvígi
við landa sinn Adorjan, sem hann
síðan tapaði naumlega á stigum.
En hvað tekur svo við utan við
þetta mikla stjörnuhvel? Eru til
aðrar stjörnueyjar, er svipar til
okkar vetrarbrautar?
Já, víst er um það og fjöldi
þeirra er ekki lítill. En geysilegar
eru fjarlægðirnar milli þessara
eyja, og er talið, að meðalfjar-
lægðir milli þeirra séu um 5
milljónir Ijósára. Aðeins fáar eru
svo nálægt, að hægt sé að sjá þær
berum augum.
Áhugavert
viðfangsefni
Hátt á norðurhimni er
stjörnumerkið Andromeda. Út á
milli stjarna okkar eigin vetrar-
brautar, má þar sjá með berum
augum til annarrar vetrarbrautar,
sem er „aðeins" í rúmlega 2
milljón ljósára fjarlægð. Hér er
um að ræða Andrómeduþokuna
svokölluðu (M—31), en hún er
stjörnukerfi, sambærilegt við okk-
ar vetrarbraut og þó allmiklu
stærri. Hún er þyrilþoka eins og
okkar og með flesta sömu eigin-
leika.
I venjulegum ferðasjónauka má
vel greina hina aflöngu lögun
hennar (eins og vel sést á með-
fylgjandi mynd, sem tekin er með
litlum sjónauka). En til þess að
sjá hinn bjarta miðkjarna hennar
og gormlaga arma, þarf mun
stærri sjónauka. Til þess að geta
greint vel einstaka hluta þessa
mikla stjörnuhvels, eða einstakar
stjörnur, þarf mjög stóra sjón-
auka, og þarf þá ljósmyndun að
koma til, svo að öll einkenni komi
skýrt í ljós. Andromeduþokan er
mjög áhugavert viðfangsefni fyrir
áhugamenn um stjörnuskoðun
ekki síður en fyrir lærða stjörnu-
fræðinga, sem reyndar hafa öll
fullkomnustu tæki við að styðjast.
I sterkum sjónaukum má sjá
tvær litlar vetrarbrautir í næsta
nágrenni Andromeduþokunnar.
Koma þær vel fram á fullkomnum
ljósmyndum. Þessi tvö sólnasöfn
eru tengd Andrómeduvetrarbraut-
inni með aðdráttarafli, á líkan
hátt og Magellanþokurnar tvær,
sem eru í um 600 þúsund ljósára
fjarlægð frá miðju okkar vetrar-
brautar, eru tengdar henni með
aðdráttarafli, og ganga umhverfis
hana, að talið er.
Vetrarbraut okkar og Androme-
duþokan eru aðalkjarni lítillar
vetrarbrautarhvirfingar, sem tal-
ið er að samanstandi af um það bil
20 vetrarbrautum samtals, en all-
ar eru þær minni en þessar tvær,
sem hér voru nefndar. Allar eru
þær háðar aðdráttarafli hver ann-
arrar, sem hefur því áhrif á
hreyfingar þeirra um sameigin-
lega þungamiðju.
Utan við þetta vetrarbrauta-
hverfi tekur við svo til autt svæði
á alla vegu, að því er talið er, uns
komið er til annarra vetrarbrauta,
margfalt fjarlaégari.
Alheimur stjarna og vetrar-
brauta er of stór til þess, að
mannshiugur geti að fullu gert sér
grein fyrir mikilleika hans. Jörð
okkar er eins og agnar korn í
þessum mikla heimi.
Og á sama hátt má gera ráð
fyrir að líf jarðarinnar sé óendan-
lega lítið brot af lífi alheimsins.
Eins má gera ráð fyrir, að víða á
reikistjörnum annarra sólna sé líf
að finna, sem sé óendanlega miklu
fremra, að mætti, visku, fegurð og
kærleika, og að þaðan berist
orkugeislan til allra lífvera jarðar
okkar (og annarra slíkra), sem
viði að stöðugri þróun og hafningu
lífsins í átt til æ meiri fullkomn-
unar.
Vissulega væri mannkyni jarðar
okkar hin mesta þörf á auknu
sambandi við slíkar háþroskaver-
ur annars staðar í alheimi, svo
komist verði á leiðina fram.
Ingvar Agnarsson.“
HÖGNI HREKKVÍSI
/(., 'íú ÓVAÚ YFK? Mlfir. . . "
SIGGA V/öGA g
Litmyndir
leikur einn
og ótrúlega ódýrt
með stækkara og áhöldum frá
SDurst Bestu kaupin í dag!
Verslið hjá
fagmanninum
Oplð laugard.
kl. 10-12
8 gerðfr
stækkara
s/h trá 89.700
litfrá 108.700
LJOSMYNDAÞJONUSTAN S.F. LAUGAVEGI 178 REYKJAVIK SIMI 85811

Morgunblaðið
óskar eftir
bleöburdarfólki
Uppl. í síma 35408
Úthverfi:
Heiðargerði
Álfheimar II
Oplð laugard.
kl. 10-12
.Canon-kiör
^ A A-1, AE-1, AT-1
AV-1 ogF-1.
Winder og flösh.
20 gerðir linsa:
24-500 mm. og Zoom.
Verzlið hjá
fagmanninum
LJOSMYNDAÞJONUSTAN S.F.
LAUGAVEGI 178 RE YKJAVIK SIMI 8581 1

<40 /OKMOVf W/ *V( Ylí9
/m<&TA Tm SÍE/teltf /.Ö9-
WAL WtmVlÖtiMAft VfóMA
_____ 'wm ANAtfLfáU \JAm-
eagM\H4A Wú QlQo cJtfLAOSN-
■■ ■—- * m? mw otm Rfeovi
vti?/ri60tW)oví meA%iT
^v/s-